معرفی ۶ استان غبارخیز کشور
دبیر ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار با تاکید بر اینکه ۲۳ استان کشور دارای کانون گرد و غبار هستند، گفت: ۶ استان کشور به ترتیب خراسان جنوبی، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی،خوزستان و هرمزگان ۸۵ درصد غبارخیزی کشور را دارند.
به گزارش راهبرد معاصر علی‌محمد طهماسبی بیرگانی امروز در سلسله نشست‌های آینده‌پژوهشی برنامه‌های حفاظت و احیای دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور که به صورت وبینار در محل فرهنگستان علوم برگزار شد، گفت: مطالعات مشترکی میان سازمان هواشناسی، زمین‌شناسی، سازمان منابع طبیعی انجام شد و اقدام به شناسایی مناطق غبارخیز کردیم.
وی با بیان اینکه در این مطالعات ۴ شاخص مورد بررسی قرار گرفت، اظهار کرد: شاخص پوشش گیاهی از منظر فرسایش‌پذیری یکی از این شاخص‌ها بوده است که نتایج به دست آمده نشان داد در این شاخص، کل کشور در وضعیت قرمز قرار دارد.
طهماسبی، "رطوبت خاک"، "پوشش سنگفرش" و "بافت خاک" را از دیگر شاخص‌های مورد مطالعه در این مطالعات نام برد و ادامه داد: در گام دوم کلیه داده‌های ایستگاه‌های همدیدی کشور را در بازه ۱۵ ساله جمع آوری کردیم و بر اساس داده‌های به دست آمده نقشه‌های شار قائم داخلی فرسایش بادی، طوفان ماسه و گرد و غبار در کشور (میزان برداشت غبار در واحد سطح) را تهیه کردیم.
دبیر ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار خاطر نشان کرد: بر اساس این نقشه مناطق دارای شار گردوغبار، ۵۶.۷ میلیون هکتار و مقدار غبار خیزی ۵ میلیون تن در سال می‌شود. همچنین متوسط غبارخیزی در کشور ۵۵ کیلوگرم بر هکتار در سال برآورد شده است.
طهماسبی با تاکید بر اینکه ۲۳ استان کشور دارای کانون گرد و غبار هستند، ۶ استان کشور به ترتیب "خراسان جنوبی"، "کرمان"، "سیستان و بلوچستان"، "خراسان رضوی"، " خوزستان" و "هرمزگان" ۸۵ درصد غبارخیزی کشور را دارند.
به گفته وی، خراسان جنوبی با ۶ میلیون هکتار غبارخیزی در صدر جدول مناطق گرد و غبار قرار دارد و بالاترین میزان غبارخیزی در این استان در مرز ایران و افغانستان در "یزدان‌آباد" است.
وی اضافه کرد: سطح کانون‌های گرد و غبار ۲۳ استان غبارخیز، ۳۴.۶ میلیون هکتار و متوسط مقدار غبارخیزی آنها ۴.۲۴ میلیون تن در سال است. متوسط مقدار غبارخیزی کشور ۱۲۲ کیلوگرم بر هکتار در سال است.
کاربری اراضی مناطق غبارخیز
طهماسبی اضافه کرد: با همکاری دانشگاه تهران کل نقشه‌های کاربری را با استفاده از نرم افزار، تصاویر ماهواره‌ای و سنجش از دور نقشه‌های کاربری اراضی مناطق غبارخیز کل کشور به روز رسانی کردیم. بر اساس نتاج این بررسی‌ها ۴ میلیون و ۳۸۱ هزار و ۴۲۱ هکتار اراضی بدون پوشش داریم که ۱۰.۳۰۷ درصد این مناطق را شامل می‌شود. میزان پیکره‌های آبی و پهنه‌های مرطوب ۰.۹۰۸ درصد، مراتع خوب و متوسط ۶.۸۰۶ درصد و مناطق فقیر ۳۵.۰۳۴ درصد این اراضی را تشکیل می‌دهد.
وسعت کانون‌های گرد و غبار
دبیر ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار، یادآور شد: کل مساحت مناطق غبارخیز تالاب‌های کشور دارای مساحتی برابر یک میلیون و ۴۶۳ هزار و ۱۱۲ هکتار و با شدت غبارخیزی متفاوت است.
وی اضافه کرد: از این میزان مساحت غبارخیز، ۷۹۸ هزار و ۷۹۸ هکتار معادل ۵۴.۶ درصد دارای غبارخیزی کم و ۴۵۳ هزار و ۲۶۶ هکتار معادل ۳۰.۹۸ درصد با غبارخیزی متوسط است. همچنین ۱۴.۴۲ درصد از این مساحت با شدت غبارخیزی زیاد و خیلی زیاد است.
کانون‌های خارجی گرد و غبار
طهماسبی، کل مساحت کانون‌های غبارخیز را ۲۷۰ میلیون هکتار و با مجموع غبار ۱۴۷ میلیون تن غبار در سال دانست و گفت: مجموع غبارخیزی ویژه ۵۴۰ کیلوگرم بر هکتار در سال است.
به گفته وی، کانون‌های خارجی گرد و غبار در منطقه غرب و مرکز آسیا به این شرح است:
| کانون‌های اثرگذار | منطقه ایران |
|---|---|
| کانون ۵ (شمال عراق) | غرب ایران (استان‌های کردستان، همدان، کرمانشاه، ایلام و لرستان) |
| کانون‌های ۳، ۴ و ۵ (شمال عربستان و جنوب شرق و شمال عراق) | جنوب غربی(استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر) |
| کانون‌های ۱،۲،۴ (جنوب‌عربستان، امارات، جنوب شرقی عراق) | جنوب (استان‌های فارس، کرمان، هرمزگان) |
| کانون ۷ و ۸ (افغانستان و پاکستان) | جنوب شرق(استان سیستان و بلوچستان) |
| کانون ۷ و ۸ (افغانستان و پاکستان) | شرق (خراسان جنوبی) |
| کانون ۶ (ترکمنستان) | شمال شرقی (استان‌های خراسان رضوی و خراسان شمالی) |
| کانون ۵ (شمال عراق) | شمال غربی(استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و زنجان) |
| کانون ۶ (ترکمنستان) | شمال (گیلان، مازندران و گلستان) |
سیاست‌ها و راهبردهای مصوب ستاد ملی
وی ادامه داد: در ستاد ملی و راهبردی مصوب ستاد ملی گرد و غبار سیاست‌های ذیل مصوب شده است:
کاهش فشار بهره‌برداری از منابع زیستی در مناطق غبارخیز و پیشگیری از توسعه آنها
ارتقای توان آمادگی مقابله و سازگاری با پدیده گرد و غبار در مناطق غبارخیز و غبارناک
ارتقای اعتماد و سرمایه اجتماعی برای مدیریت مناطق غبارخیز
ارتقای همکاری‌های بین‌المللی برای کنترل منشأهای خارجی گرد و غبار با مشارکت کشورهای همسایه و استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی./عصر ایران