ابلاغ آیین‌نامه ۲۶ماده‌ای توسعه فرهنگ نماز از سوی دولت/دستگاه‌ها چه وظایفی دارند؟
در پی ابلاغ «آیین‌نامه ترویج و توسعه فرهنگ نماز» از سوی معاون اول رئیس‌جمهور، تکالیف و وظایف هر یک از دستگاه‌های ۲۳گانه مربوطه برای ترغیب آحاد جامعه به اقامه نماز اول وقت به‌صورت شفاف، روشن شده است.
به گزارش راهبرد معاصر؛ آیین‌نامه ۲۶ماده‌ای «ترویج و توسعه فرهنگ نماز» که در جلسه ۲۵ بهمن ۱۴۰۲ هیأت وزیران به پیشنهاد ستاد اقامه نماز و بر اساس اصل ۱۳۸ قانون اساسی برسی و تصویب شده، نیمه اسفند ماه جاری از سوی «محمد مخبر» معاون اول رئیس‌جمهور به دستگاه‌های ذی‌ربط ابلاغ شد.
بر اساس این آیین‌نامه که شامل دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، نهادهای عمومی و انقلابی، بانک‌ها، مراکز آموزشی و پژوهشی و سازمان‌ها و دستگاه‌های مشمول قانون و مقررات عمومی می‌شود، به‌منظور سیاست‌گذاری، نظارت، تقویت و انسجام‌بخشی ستادهای اقامه نماز و ترویج فرهنگ این فریضه مهم در دانشگاه‌های کشور، ستادی عالی در دانشگاه‌ها با حضور دبیر ستاد عالی اقامه نماز دانشگاه‌ها، وزرای علوم، بهداشت و درمان و رؤسای نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، ستاد اقامه نماز، دانشگاه آزاد اسلامی و جهاد دانشگاهی تشکیل می‌شود.
همچنین وزرا یا بالاترین مقام اجرایی هر دستگاه به عنوان متصدی اقامه نماز در آن وزارتخانه و دستگاه شناخته شده که می تواند یک نفر واجد شرایط (ترجیحاً معاون خود) را برای پیگیری آیین‌نامه منصوب کرده یا ستادی برای رسیدگی به امور مساجد و نمازخانه‌های واحدها و ادارات تابعه تشکیل دهد.
در ماده ۳ این آیین‌نامه تصریح شده است «با توجه به نظر رهبر معظم انقلاب می‌بایست در کلیه دستگاه‌ها و واحدهای تابعه آنها در سراسر کشور، حداکثر مدت ۲۰ دقیقه زمان در وقت فضیلت و ترجیحاً بلافاصله پس از اذان زمانی برای ادای فریضه نماز در نظر گرفته شود تا امکان شرکت همه مدیران و کارکان دستگاه‌ها در مراسم نماز جماعت فراهم شود و در تبصره این ماده قیده شده «چنانچه به تشخیص وزیر یا بالاترین مقام مسئول دستگاه، به لحاظ حساسیت‌های شغلی، شرکت همه کارکنان به‌صورت یکجا در نماز جماعت میسر نباشد، کارکنان با در نظر گرفتن مقتضیات محل کار، نماز خود را اقامه کنند».
ماده ۵ آیین‌نامه تصریح دارد: «تمامی دستگاه‌های مشمول آیین‌نامه باید در راستای ترویج و گسترش امر اقامه نماز، برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت اقامه نماز را مبتنی بر اسناد بالادستی و منویات رهبر معظم انقلاب تدوین و به‌روزرسانی کنند» و «هر دستگاه می‌بایست تمهیدات و اقدامات لازم را برای احداث یا اختصاص و نگهداری فضای کافی و مناسب برای مسجد یا نمازخانه در نظر بگیرد».
دستگاه‌ها همچنین می‌بایست ضمن استفاده از انواع ظرفیت‌ها، امکانات و روش‌ها از جمله فناوری‌های نوین و فضای مجازی برای ترغیب، تشویق و جذب به امر اقامه نماز، جشنواره‌ها، نمایشگاه‌های فرهنگی و هنری و مسابقات و همچنین دوره‌های آموزشی و نشست‌هایی را برای کارکنان و خانواده‌های آنها و مجموعه‌های تحت نظارت و مخاطبان خود با تمرکز بر جوانان و نوجوانان با موضوع ترویج فرهنگ نماز و آشنایی با فلسفه و احکام آن و حمایت و تجلیل از فعالان عرصه اقامه نماز برگزار کنند.
«پخش اذان در اوقات شرعی در محیط‌های داخلی و پیرامونی دستگاه‌ها» و «تنظیم زمان جلسات و اجتماعات و سایر برنامه‌ها به‌گونه‌ای که حتی الامکان با وقت نماز تلاقی نداشته باشد تا در هر شرایطی با فرا رسیدن وقت نماز، بدون فوت وقت نماز اقامه شود»، از دیگر بندهای این آیین‌نامه است.
بر اساس ماده ۶ آیین‌نامه ترویج و توسعه فرهنگ نماز، وزارت آموزش و پرورش موظف است برای گسترش فرهنگ اقامه نماز، علاوه بر موارد مندرج در ماده ۵، بخشی از مطالب جزوه‌های آموزشی کودکستان‌ها و مراکز پشتیبانی را به نماز اختصاص دهد و خردسالان به‌صورت تشریحی و تصویری با نماز آشنا شوند.
همچنین می‌بایست بخشی از مطالب کتب دروس دینی و معارف و بینش اسلامی کودکستان‌ها، مراکز پیش‌دبستانی و دبستان ها، مدارس متوسطه، مراکز یادگیری نهضت سوادآموزی، مراکز پیش‌دانشکاهی و دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی متناسب با هر یک از گروه‌های سِنّی به نماز اختصاص داده شود تا اقشار جامعه در همه سنین از کودک تا بزرگسال با مفاهیم نماز آشنا شوند.
بر اساس بند دیگری از این آیین‌نامه، معلمان و دبیران و اساتید مراکز آموزشی می‌بایست به روش‌های مناسب با فلسفه نماز آشنا شوند و شیوه‌های اثرگذاری بر دانش آموزان و دانشجویان را هم بیاموزند.
این آیین‌نامه همچنین وزارت آموزش و پرورش را موظف کرده است تمهیدات لازم برای حضور یک روحانی در مدارس را به‌منظور برگزاری نمازهای جماعت و تأمین هزینه‌های آن انجام دهد و سازمان تبلیغات هم ملزم است ضمن تأمین امام جماعت مورد نیاز مدارس و دیگر دستگاه‌ها، هزینه‌های مربوطه را بر اساس دستورالعمل یکسان‌سازی پرداخت حق ایاب و ذهاب ائمه جماعات سازمان و ستاد اقامه نماز پرداخت کند.
در بند دیگری از آیین‌نامه مذکور به سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور مأموریت داده بودجه لازم برای احداث نمازخانه در مراکز آموزشی فاقد نمازخانه را به نحوی پیش‌بینی کند که سالیانه تا ۱۰ درصد در این مراکز نمازخانه مناسب احداث شود.
همچنین در کتابخانه‌های مستقر در مراکز تحت نظر آموزش و پرورش می‌بایست جایگاه ویژه‌ای برای کتب مربوط به نماز اختصاص یافته و نسبت به جمع‌آوری آثار منتشر شده در زمینه نماز اقدام شود تا در اختیار علاقمندان قرار گیرد.
وزارت آموزش و پرورش هر سال می‌بایست اعتبار مورد نیاز برای اجرای بندهای فوق الذکر و تکالیف خود در زمینه ترویج و توسعه فرهنگ نماز را به‌منظور پیش‌بینی در بودجه‌های سنواتی این دستگاه پیشنهاد دهد.
بر اساس بند ۴ ماده ۶ آیین‌نامه، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان موظف شده است در برنامه‌ها و تولیدات آموزشی و تفریحی خود، موضوع نماز را به‌طور جدی مطرح کرده و برای آن جایگاهی خاص قائل شود.
وزارتخانه‌های علوم و بهداشت و درمان هم باید بر اساس ماده ۷ آیین‌نامه ترویج و توسعه فرهنگ نماز، ساعات درسی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که با فرا رسیدن وقت نماز، بدون فوت وقت نماز اقامه شود.
همچنین در تمامی مراکز اداری، آموزشی، بهداشتی و درمانی، فرهنگی، اقامتی، خوابگاه‌ها و سایر واحدهای تابعه وزارت بهداشت و درمان، محل مناسب و پاکیزه با گنجایش کافی برای برگزاری نماز اختصاص یافته و برای اقامه نماز توسط بیماران و همراهان نیز تسهیلات لازم فراهم شود.
وزارت ارشاد نیز بر اساس این آیین‌نامه می‌بایست ضمن ترغییب صاحبان نشریات (مجلات و روزنامه‌ها)، شعرا و نویسندگان و ناشران به توجه به فرهنگ نماز در آثار و مکتوبات برای گسترش و تعمیق فرهنگ نماز، اقدامات لازم را برای ارائه تسهیلات، حمایت و معرفی و تشویق فیلم‌ها، نمایش‌ها، کتاب‌ها و محصولات چندرسانه‌ای و فعالیت‌های هنری به عمل آورد.
سازمان صداوسیما هم بر اساس ماده ۱۰ این آیین‌نامه مکلف است ضمن نمایش جلوه‌هایی از نماز جوانان و نواجوانان و چهره‌های شاخص علمی، ورزشی و هنری، نسبت به تهیه و پخش برنامه‌های مناسب و مستمر جهت آموزش فلسفه و احکام نماز برای گروه‌های مختلف سِنّی به خصوص کودکان و نوجوانان اقدام کند.
همچنین می‌بایست در فیلم‌ها و مجموعه‌های نمایشی (سریال‌ها)، در نماهایی که اقامه نماز به‌عنوان جزئی از فرهنگ عمومی جامعه مطرح می‌شود، اقامه نماز توسط شخصیت‌های مثبت فیلم به نمایش درآید.
در ماده ۱۱ آیین‌نامه ترویج و توسعه فرهنگ نماز وظایفی برای وزارت راه و شهرسازی تعیین شده که بر اساس یکی از بندها، باید برنامه حرکت قطارها و پرواز هواپیماها به‌گونه‌ای تنظیم شود که امکان اقامه نماز برای مسافران فراهم باشد و تمهیدات لازم برای اقامه نماز در هواپیما برای پروازهای طولانی نیز در نظر گرفته شود و همچنین ترتیبی اتخاذ شود تا همه اتوبوس‌های بین شهری در هنگام فرا رسیدن اوقات نماز، در محلی مناسب برای اقامه نماز مسافران (ترجیحاً مساجد بین راهی) توقف کنند و زمان لازم برای انجام این فریضه در اختیار مسافران قرار دهند.
همچنین وزارت راه و شهرسازی می‌بایست در طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی شهر، شهرک‌سازی و راه‌سازی، مکان مناسب و متناسبی را به‌منظور احداث مسجد و نمازخانه پیش‌بینی کند و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای هم مکلف است نسبت به ساماندهی، نظارت و ارزیابی فضاهای اقامه نماز در تمامی جاده‌های مواصلاتی کشور و پایانه‌های مرزی و باری اقدام کند.
وزارت نفت نیز در همین راستا موظف شده است ضمن تکمیل طرح احداث نمازخانه در کنار جایگاه‌های سوخت‌رسانی بین راهی، نسبت به ساماندهی، نظارت و ارزیابی فضاهای اقامه نماز در جایگاه‌های عرضه سوخت شهری و بین شهری اقدام کند.
ماده ۱۳ این آیین‌نامه، وزارت ورزش جوانان را مکلف کرده است در راستای گسترش فرهنگ اقامه نماز، در اردوها و برنامه‌های آموزشی و تمرینات به‌گونه‌ای عمل کند که ورزشکاران با فرهنگ نماز آشنا شوند و در اردوها، مسابقات و تمرینات داخلی و خارجی می‌بایست با فرا رسیدن وقت نماز، نسبت به اقامه نماز اقدام شود. در ورزشگاه‌ها نیز باید تسهیلات لازم جهت اقامه نماز تماشاگران فراهم شود.
سازمان اداری و استخدامی کشور هم موظف است ضمن تدوین و تصویب و ابلاغ نظام‌نامه ارزیابی عملکرد مدیران دستگاه‌های اجرایی در زمینه ترویج و توسعه فرهنگ اقامه نماز، از مدیران فعال در این حوزه بر اساس معرفی ستاد اقامه نماز در جشنواره‌های ملی و استانی شهید رجایی اقدام کند.
بر اساس ماده دیگری از آیین‌نامه ترویج و توسعه فرهنگ نماز، وزارت صمت مکلف شده است در همه کارخانه‌ها، مؤسسات، شرکت‌ها و واحدهای تابع این وزارتخانه، محل مناسب و پاکیزه‌ای برای اقامه نماز با گنجایش کافی و متناسب با تعداد کارگران و کارکنان هر واحد تعیین و تجهیز کند و با همکاری هیأت عالی نظارت، اتاق اصناف ایران و اتحادیه صنفی نیز تمهیدات و اقدامات لازم برای ترغیب و تشویق بازارها و صنوف جهت برگزاری نماز جماعت اول وقت را به عمل آورد.
در ماده ۱۹ این آیین‌نامه تأکید شده «جلسات شورای اقامه نماز استان و شهرستان باید به‌صورت مستمر و منظم با هدایت وزارت کشور برگزار و مصوبات آن پیگیری شود».
این آیین‌نامه وزارت کار را هم مکلف کرده است برای گسترش فرهنگ اقامه نماز، برنامه ساعت کاری کارگران را به‌گونه‌ای تنظیم کند که با وقت نماز تداخل نداشته و در صورتی که تداخل اجتناب‌ناپذیر باشد، زمینه‌ای فراهم شود تا کارگران به‌صورت نوبتی در مراسم اقامه نماز شرکت کنند.
وزارتخانه‌های اقتصاد، دفاع و میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان‌های اوقاف و امور خیریه، برنامه بودجه، بهزیستی، جمعیت هلال احمر و بانک مرکزی از دیگر دستگاه‌هایی هستند که برای هر یک از آنها در این آیین‌نامه تکالیفی مقرر شده است.
بر اساس ماده ۴ آیین‌نامه ترویج و توسعه فرهنگ نماز، به‌منظور نظارت بر مأموریت‌ها و بررسی میزان تحقق مفاد این آیین‌نامه، هیأتی متشکل از وزرای کشور، فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش و پرورش، نماینده رهبری در دانشگاه‌ها، رؤسای سازمان برنامه و بودجه، و اداری و استخدامی، ستاد اقامه نماز و همچنین نماینده رئیس‌جمهور در امر اقامه نماز تشکیل می‌شود و ماده ۲۴ آیین‌نامه نیز تصریح دارد «بالاترین مقام مسئول دستگاه‌ها موظف به گزارش عملکرد سالیانه دستگاه مربوطه برای نظارت ارزیابی از طریق ستاد اقامه نماز به هیئت وزیران هستند و ستاد اقامه نماز و سایر دستگاه‌ها مکلفند سازوکارهای سامانه‌های مربوط به دریافت گزارش‌ها و شکایت‌های مردمی نسبت به نحوه انجام تکالیف دستگاه‌ها در زمینه ترویج و اقامه نماز را به نحو مطلوب اطلاع‌رسانی کنند»./ایرنا