لزوم تداوم سیاست همسایگی در دولت چهاردهم

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ روی کار آمدن دولت سیزدهم در مرداد ماه 1400 دربردارنده برخی مفاهیم و روایت‏‌های نو از اصول سیاست خارجی بود. سیاست خارجی دولت سیزدهم مبتنی بر گفتمان انقلابی‌گرایی عملگرا در نظر گرفته می‌شود که عناصر اصلی آن خنثی‏‌سازی و لغو تحریم‌ها، متوازن‏‌سازی روابط خارجی با اتکا به راهبرد «نگاه به شرق» و پیشبرد سیاست همسایگی بود. در این میان انتخاب حسین امیرعبداللهیان به عنوان وزیر امور خارجه با سال‌ها تجربه‌ و فعالیت‌ در حوزه منطقه‌ای و کشورهای حوزه خلیج فارس گویای این موضوع بود ایران در زمینه راهبرد و راه کنش، سیاست منسجم، دقیق و مشخصی دارد. 
 
سیاست خارجی‌ دولت سیزدهم در سه سال گذشته مبتنی بر همکاری با همسایگان و بازیگران منطقه‌ای بود و در این مسیر موفقیت‌های چشمگیری کسب کرد که در سپهر تنش‌آلود و ملتهب روابط جمهوری اسلامی ایران با آمریکا و کشورهای اروپایی عامل کلیدی تعادل در روابط خارجی بود. در دولت سیزدهم، ایران به عضویت کامل سازمان‌های مهم همانند شانگهای و بریکس درآمد. تحکیم روابط با چین و روسیه از دیگر اقدامات دولت سیزدهم به ریاست شهید آیت‌الله رئیسی بود.
 

دولت چهاردهم می‌بایست در چارچوب دیپلماسی همسایگی برای هم افزایی حداکثری با کشورهای همسایه تلاش مضاعفی کند

شعار اصلی دولت سیزدهم در سیاست خارجی «سیاست همسایگی» و از حیث جغرافیایی، اولویت آن کشورهای مجاور در غرب آسیا، قفقاز، آسیای میانه و شبه‌قاره هند بود. به‌طور ویژه این روابط برای کشورهایی نظیر پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس که دارای مرز مشترک زمینی یا دریایی با ایران بودند پیگیری می‌شد.
 

در این میان نقش شهید حسین امیرعبداللهیان، رئیس دستگاه دیپلماسی کشور در پیشبرد سیاست همسایگی دولت سیزدهم بسیار حائز اهمیت بود. امیرعبداللهیان روابط بسیار نزدیکی با رهبران کشور‌های منطقه داشت و حتی در این زمینه از برخی وزیران امور خارجه تاریخ کشورمان جلوتر بود. شهید امیرعبداللهیان گفته بود، در دولت سیزدهم توسعه روابط با همسایگان اولویت اساسی است و تحقق اهداف این اولویت با جدیت ادامه خواهد یافت، زیرا این اعتقاد وجود دارد همسایگان ایران به ویژه حوزه خلیج فارس ظرفیت‌ها و در عین حال مشترکات بسیار زیادی برای همکاری دارند.
 
در همین زمینه، رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مد ظله العالی) در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری مسعود پزشکیان، با گرامیداشت یاد شهید خدمت امیرعبداللهیان که در کسوتِ دیپلمات و مذاکره کننده ای خوب، تحرک و فعالیت و تلاش مفیدی داشت، فرمودند: این فعالیت‌ها و تلاش‌ها باید ادامه پیدا کند.
 
رهبر انقلاب اسلامی در بیان اولویت‌های سیاست خارجی کشور، با تأکید بر امتیاز ایران در برخورداری از همسایگان متعدد، کار و تلاش جدی برای تقویت ارتباط با همسایگان را ضروری خواندند و تصریح کردند: یکی دیگر از اولویت‌های سیاست خارجی، ارتباط با کشورهایی مانند کشورهای آفریقایی و آسیایی است که می‌توانند میدان دیپلماسی ایران را گسترش دهند.
 

دولت چهاردهم می‌بایست با استمرار سیاست همسایگی تلاش‌های دولت سیزدهم در بهبود روابط تهران با قاهره، اَمان و منامه را به سرانجام برساند

از این منظر و در فضای تنش آلود توأم با ‌قطعی نبودن‌های متعدد منطقه‌ای، قطب‌‌‌نمای سیاست خارجی دولت چهاردهم باید بتواند با جهت‌‌‌گیری درست، از فرصت‌‌‌ها حداکثر بهره‌‌‌برداری و چالش‌ها و تهدیدات را خنثی‌سازی و به فرصت تبدیل کند. در این زمینه حمایت از محور مقاومت بهترین اقدامی است که دولت چهاردهم می‌تواند در راستای سیاست همسایگی و منطقه‌ای به‌کار بگیرد و از منافع اقتصادی و تجاری آن نیز بهره‌مند شود. علاوه بر آن پشتیبانی از محور مقاومت به عنوان بازوی عملیاتی ایران، موجب بازدارندگی کشور در برابر تهدیدات آمریکا و غرب و پدید آمدن فرصت برای کسب امتیازات بیشتر در عرصه بین‌المللی می‌شود.
 
دولت چهاردهم می‌بایست در چارچوب دیپلماسی همسایگی برای هم افزایی حداکثری با کشورهای همسایه تلاش مضاعفی کند. بدون شک هرگونه تنش در روابط ایران با همسایگان به ویژه کشورهای شورای هکاری خلیج فارس به سود رژیم صهیونیستی و آمریکا خواهد بود؛ بنابراین دستگاه دیپلماسی دولت جدید باید دکترین سیاست همسایگی را در مسیر تقویت همکاری‌های امنیتی و منطقه‌ای پیگیری کند.
 
دولت جدید باید بتواند از ‌سویی روابط دیپلماتیک با عربستان و امارات و به‌‌‌طور کلی مجموعه شورای همکاری خلیج فارس را به روابط سیاسی با‌‌‌ثبات تبدیل کند که این مهم تنها با دیدار سران دو طرف و استمرار آن تا ترسیم نقشه راه روابط مستحکم در ابعاد سیاسی، اقتصادی و نظامی حاصل می‌شود. دعوت از سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و تجدید دعوت از محمد بن‌‌‌سلمان، ولیعهد عربستان برای سفر به تهران یا تنظیم سفر منطقه‌ای رسمی برای رئیس دولت چهاردهم می‌بایست در اولویت باشد.
 
دولت چهاردهم می‌بایست با استمرار سیاست همسایگی تلاش‌های دولت سیزدهم در بهبود روابط تهران با قاهره، اَمان و منامه را به سرانجام برساند و عادی‌سازی روابط با کشورهای مصر و بحرین را در اولویت قرار دهد. احیای روابط دیپلماتیک با بحرین و حفظ تماس‌های دیپلماتیک با مصر و اردن در راستای بازیابی مناسبات اقدامی ضروری است. بحرین آخرین حلقه تنش‌زدایی با مجموعه 6 کشور شورای همکاری خلیج فارس و همچنان وضعیت روابط با آن بلاتکلیف است.
 
مصر و اردن نیز چنین وضعیتی دارند. در این میان ایران و کشورهای عربی می‌توانند با تشکیل کمیته‌ها و شورای هماهنگی مشترک در زمینه گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با یکدیگر گفت وگو کنند. برگزاری کنفرانس‌های مشترک پیرامون حفاظت از محیط زیست، ایجاد و تقویت اتاق‌های بازرگانی مشترک و گسترش تجارت غیرتحریمی ازجمله گام‌هایی است که دو طرف می‌توانند برای بهبود و گسترش روابط بردارند.