کودکان خیابانی اغلب بنگلادشی و آفریقایی هستند

به گزارش راهبرد معاصر؛ یک فعال حقوق بشر در خصوص پدیده تکدی گری می گوید: تکدی گری در ایران به دو شکل متفاوت است، یک عده افرادی هستند که عضو گروه های مافیایی می شوند و در مقابل برخی دیگر تنها به دلیل نیاز به تکدی گری روی می آورند. در بیشتر موارد افراد به اجبار یا به علت اعتیاد جذب این گروه ها می شوند، اما بخش بزرگ و قابل توجهی از متکدیان جزو باندهای مافیا هستند و هدایت می شوند که در این فضا سوء استفاده هایی هم از کودکان یا دختران می شود. در بیشتر موارد کودکان، دختران فراری یا کودکانی که دزدیده می شوند، توسط این باندها به کار گرفته می‌شوند. هر چند بخشی از کودکان متکدی دارای خانواده هستند، اما خانواده های آنها آسیب پذیر است.

تکدی‌گری را می توان به تکدی گری کودکان، تکدی گری معتادان، تکدی گری باندها ، تکدی گری افراد سالمند و تکدی گری افراد دارای معلولیت تقسیم‌بندی کرد. هر چند باید در نظر داشت که در بیشتر موارد افراد نیازمند به این پدیده نابهنجار اجتماعی روی نمی آورند، بلکه در مقابل افراد سودجو و زیاده خواه به تکدی گری گرایش پیدا می کنند.

به طور کلی تکدی‌گری بار منفی روانی را به جامعه و افراد آن تحمیل می کند، دیدن صحنه تکدی گری کودکان یا معتادانی که با لباس های مندرس در خیابان ها به تکدی گری مشغول هستند، به‌طور طبیعی برای هر کسی دردناک خواهد بود و بار منفی روانی و روحی را بر فرد به‌جای می گذارد. 

رسیدگی و نظارت به تمام امور اتباع و مهاجران خارجی، جمع‌آوری اطلاعات، آمار و مشخصات افراد یاد شده و به روز بودن آن، بررسی و ارائه راهکار‌های لازم به منظور جلوگیری از ورود غیر مجاز، اشتغال و اقامت غیرمجاز اتباع خارجی و پیگیری امور مربوط به کمیسیون ساماندهی اتباع خارجی از جمله مواردی است که توسط مهدی محمدی( مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور) پیگیری می‌شود. از همین‌رو درباره آمار ازدواج‌های قانونی و غیرقانونی زنان با اتباع خارجی، وضعیت اشتغال اتباع و سامان‌دهی کودکان متکدی خارجی با وی توسط ایلنا گفتگو کردیم که متن آن در پی می‌آید:

آیا آماری از ازدواج قانونی زنان ایرانی با اتباع بیگانه وجود دارد و بیشتر ازدواج‌ها با اتباع کدام یکی از کشورها است؟ آمار ازدواج‌های زنان با اتباع غیرقانونی را چقدر تخمین می‌زنید؟

ثبت ۵۰۰ ازدواج قانونی در سال ۹۷ با اتباع بیگانه

براساس آماری که از سال ۹۲ تاکنون در اختیار داریم نزدیک به ۷ هزار ازدواج زن ایرانی با اتباع خارجی داشتیم که درصدی از این ازدواج‌ها غیرقانونی نیز بوده است.

براساس قوانین و مقررات یک زن ایرانی می‌تواند با تبعه خارجی ازدواج کند، اما باید مراحل قانونی آن طی شود و اگر این مراحل طی شود ما آن را به عنوان یک ازدواج قانونی ثبت می‌کنیم. همسری که این زن به عنوان شوهر انتخاب می‌کند، باید دارای مجوز قانونی برای حضور در کشور باشد یعنی باید به صورت قانونی وارد کشور شده باشد.

در سال ۹۷ حدود ۵۰۰ ازدواج قانونی داشتیم و براساس آماری که از سال ۹۲ تاکنون در اختیار داریم نزدیک به ۷ هزار ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجی داشتیم که درصدی از این ازدواج‌ها غیرقانونی نیز بوده است. البته ازدواج شرعی است، اما از آنجا که مرد فاقد مجوز بوده است منجر به این شده است که این ازدواج غیرقانونی محسوب شود. البته می‌توانند با مراجعه به استانداری‌ها و ادارات کل اتباع درخواست داده و پس از تکمیل پرونده در ادارات کل اتباع و ارجاع آن به اینجا پس از بررسی پروانه ازدواج برای آنها صادر می‌شود.

زنان ایرانی بیشتر با مردان افغانستانی ازدواج می‌کنند

تبعات این ازدواج‌ها چه مجاز و چه غیرمجاز چیست؟

ازدواج‌های غیرقانونی تبعات منفی نیز به همراه دارد و فرزندان حاصل این نوع ازدواج‌ها با مشکلاتی در خصوص تابعیت، اخذ شناسنامه یا برگه معتبر و تحصیل مواجه هستند. در گذشته برای کودکانی که حاصل ازدواج زن ایرانی و همسر خارجی بودند، شناسنامه صادر نمی‌شد. البته برگه هویت برای این افراد صادر می‌شد تا با مشکلاتی در خصوص بیمه و مدرسه مواجه نباشند، اما با توجه به تصویب قانون جدید این خلاء قانونی نیز برطرف شده است و برای فرزندانی که مادر ایرانی دارند، تابعیت ایرانی نیز صادر می‌شود. البته در گذشته برای این افراد پس از ۱۸ سال براساس ماده واحده‌ای که در قانون وجود داشت، شناسنامه صادر می‌شد.

بیشتر ازدواج‌‌ زنان ایرانی با اتباع کدام کشورها است؟

بیشتر ازدواج‌های اتباع که در کشور انجام می‌شود، بین زنان ایرانی با اتباع کشور افغانستان است.

عمده اتباعی که در کشور فعالیت می‌کنند، کارگر ساختمانی هستند

عمده اتباعی که در کشور فعالیت می‌کنند، کارگر ساختمانی هستند و اکثر آنها به صورت غیرمجاز وارد کشور می‌شوند و یک سری از مشاغل ما را اشغال کرده‌اند، تا جایی که تبعه ایرانی دیگر نمی‌تواند از این شغل‌ها استفاده کند.

با توجه به اینکه سال‌‌هاست، اتباع بیگانه از کشورهای مختلف در ایران حضور دارند، چند فرصت شغلی و همچنین چه نوع مشاغلی در اختیار آنهاست؟

اتباعی که به صورت قانونی در کشور حضور دارند از طریق دفاتر خدماتی شغل و حرفه آنها مورد رصد قرار می‌گیرد و براساس آن برای این افراد پروانه کار صادر می‌شود و می‌توانند در آن حوزه کار کنند. البته وزارت کار در حال برنامه‌ریزی است تا فرصت‌های شغلی که برای جوانان است، از دست نرود و در وهله اول جوانان ایرانی از این شغل‌ها استفاده کنند و در آن مشغول به فعالیت شوند. اتباعی که دارای مجوز نیز هستند باید براساس مشاغلی که مورد نیاز است، سامان‌دهی شوند.

البته عمده اتباعی که در کشور فعالیت می‌کنند، کارگر ساختمانی هستند و اکثر آنها به صورت غیرمجاز وارد کشور می‌شوند و مشغول فعالیت می‌شوند و یک سری از مشاغل ما را اشغال کرده‌اند و تبعه ایرانی دیگر نمی‌تواند از این شغل‌ها استفاده کند. البته در برخی از مشاغل نیز همانطور که گفتم می‌توانیم از این افراد که به صورت مجاز در کشور هستند و در زمینه‌های فنی تخصصی دارند، کمک گرفت، اما این موضوع هم باید سامان‌دهی شود. ما بارها به متولیان امر که در این زمینه فعالیت می‌کنند، اعلام کرده‌ایم که براساس تصمیماتی که گرفته می‌شود و همچنین براساس مصلحت جوانان اولویت با اتباع ایرانی باشد و در اولویت بعدی استفاده از اتباع مجاز دیگر کشورها مدنظر باشد. البته برخی از مشاغل فنی توسط اتباع غیرمجاز اشغال شده و اتباع ایرانی نمی‌توانند در این مشاغل فعالیت کنند. برخی از مشاغل نیز مانند مقنی‌گری هیچ وقت توسط ایرانیان انجام نمی‌شود و برای همین از اتباع دیگر کشورها استفاده می‌شود.

آیا حضور اتباع بیگانه غیرمجاز می‌تواند مشکلات امنیتی و انتظامی ایجاد کند؟

بله، با توجه به اینکه این افراد که اغلب آنها تبعه غیرمجاز هستند به صورت گروهی در یک مکان زندگی می‌کنند، ممکن است با تبعاتی نیز همراه باشد.

ورود غیرمجاز تعداد زیادی از اتباع افغانستان به کشور

کارشناسان معتقدند عدم ساماندهی اتباع بیگانه در کشور به دلیل جدی نبودن مسئولان در این زمینه و ناهماهنگی بین دستگاه‌های مسئول است، شما این امر را تایید می‌کنید و اگر صحت دارد چرا چنین شرایطی بین دستگاه‌های مسئول وجود دارد؟

ما عمدتا خدمات را به پناهندگان می‌دهیم، کسانی که در کشورشان مشکل امنیتی و اقتصادی دارند و به هر ترتیبی مجبور شده‌اند به کشور ورود کنند. ما باید از این افراد به عنوان پناهنده حمایت کنیم. در خصوص این افراد عمدتا مشکلی وجود ندارد و همه دستگاه‌ها با هم هماهنگ هستند و در حدود ۴۰ سال است که به این اتباع به ویژه پناهندگان و آوارگان خدمات می‌دهیم و این اقدام بشردوستانه است. عمده مشکل ما اتباع غیرمجاز هستند. کمیسیونی با عنوان کمیسیون ساماندهی در وزارت کشور تشکیل شده و چندین نهاد در این کمیسیون عضو هستند و برای هر کدام وظایفی تعیین شده است، اگر هر کدام از این دستگاه‌ها به خوبی وظایف خود را انجام دهند و همه باهم متفق‌القول کار کنند، قطعا این نابسامانی را که در حال حاضر در حوزه اتباع غیرمجاز داریم، دیگر نخواهیم داشت. البته همه دستگاه‌ها اقدامات خود را در این خصوص انجام می‌دهند، اما شرایط نامطلوبی که در افغانستان وجود دارد، باعث شده که این همه تبعه به کشور ورود کنند. البته باید ساز و کاری در این خصوص مشخص شود.

اگر کسی بدون مجوز وارد کشور شود، متجاوز مرزی است و بر اساس مقررات باید با او برخورد شود. براساس قانون نیز برای افرادی که به صورت مکرر این کار را انجام می‌دهند یک تا سه سال زندان در نظر گرفته شده است، اما در حال حاضر این مجازات اعمال نمی‌شود و فقط اکتفا به ترد مجدد می‌شود.

در تمام کشورها نیز مقرراتی برای مقابله اتباع غیرمجاز وجود دارد و ما هم باید ساز و کاری داشته باشیم تا ورود به صورت قانونی صورت بگیرد. اگر کسی بدون مجوز وارد کشور شود، متجاوز مرزی است و بر اساس مقررات باید با او برخورد شود. براساس قانون نیز برای افرادی که به صورت مکرر این کار را انجام می‌دهند یک تا سه سال زندان در نظر گرفته شده است، اما در حال حاضر این مجازات اعمال نمی‌شود و فقط اکتفا به ترد مجدد می‌شود. اگر برخوردها جدی‌تر شود و هزینه حضور غیرقانونی در کشور برای اتباع غیرمجاز بالا برود، قطعا ما شاهد حضور کمتر اتباع غیرقانونی خواهیم بود.

به طور مثال اگر با واحد صنفی که از اتباع غیرمجاز استفاده می‌کند، برخورد و این واحد صنفی تعطیل شود و اطلاع‌رسانی نیز صورت بگیرد یا اگر بنگاه‌های املاک به آنها خانه و ملک اجاره ندهند، باعث می‌شود عرصه بر این افراد تنگ شود و به صورت غیرقانونی در کشور حضور نداشته باشند، در حالی که در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که این افراد در کشور آرامش دارند و شرایط برای‌شان سهل و راحت است و به راحتی به کشور ورود می‌کنند. اگر به مصوبات کمیسیون ساماندهی عمل شود، شاهد چنین وضعیتی نخواهیم بود.

کودکان خیابانی اغلب از بنگلادش، میانمار و کشورهای آفریقایی هستند

متکدیان و کودکان خیابانی عمدتا از کشورهایی غیر از افغانستان هستند و اغلب تبعه کشورهایی مانند بنگلادش، میانمار و کشورهای آفریقایی هستند که به صورت غیرمجاز وارد کشور شده‌اند.

امروز به غیر از متکدیان افغانی و پاکستانی متکدیانی از برخی کشورهای عرب زبان و بنگلادش نیز به جمع آنها اضافه شده‌اند و این مسئله معضلاتی را برای کلانشهرها به ویژه شهر تهران ایجاد کرده است. البته در حال حاضر طرح ساماندهی کودکان خیابانی توسط استانداری تهران در حال اجراست و این کودکان که به گفته مسئولان مربوطه اغلب تبعه افغانستان هستند، جمع‌آوری شده‌اند. چه اقدامی برای جلوگیری از ورود مجدد آنها به عنوان متکدی در خیابان صورت گرفته است؟

موضوع تکدی‌گری یک معضل و ناهنجاری در جامعه است. دستگاه‌های ذیربط از جمله سازمان بهزیستی، شهرداری، سازمان امور اجتماعی در وزارت کشور متولیان اصلی در این حوزه هستند. نمایندگی کشورهایی که اتباع آنها نیز اقدام به تکدی‌گری می‌کنند نیز باید ورود پیدا کنند. در تهران طرحی به صورت پایلوت انجام شده و البته در سایر شهرها نیز این اتفاق خواهد افتاد. براساس این طرح نیز کودکان خیابانی و متکدیان جمع‌آوری و سامان‌دهی می‌شوند و اینگونه نیست که با آنها برخورد شود بلکه به خانواده‌هایشان تحویل داده خواهند شد.

قطعا یک کودک نمی‌تواند به تنهایی وارد کشور شود، قطعا خانواده دارند و باید خانواده‌ها شناسایی شده و کودکان به آنها تحویل داده شوند. اگر به صورت قاچاق نیز وارد شده باشند، دفاتر نمایندگی آن کشور و سفارت‌خانه‌های آنها باید ورود کنند و خانواده‌های این کودکان را شناسایی و کودکان را به آنها تحویل دهند. این موضوع برای ما بسیار جدی است. البته اینکه گفته می‌شود اکثر کودکان خیابانی و متکدیان تبعه افغانستانی هستند نیز صحت ندارد و عمدتا این افراد از کشورهایی غیر از افغانستان هستند و اغلب تبعه کشورهایی مانند بنگلادش، میانمار و کشورهای آفریقایی هستند که به صورت غیرمجاز وارد کشور شده‌اند.

آیا قاچاق کودک از دیگر کشورها برای تکدی‌گری در ایران را تایید می‌کنید؟

قاچاق کودک به صورت عمده و سازمان یافته نیست. بلکه به صورت موردی است.البته ما باید پیش‌بینی لازم در این زمینه را نیز داشته باشیم.