سوریه صحنه خلق منازعات و اختلافات فرسایشی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ یکی از اصلی ترین اهداف بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی تغییر ژئوپلتیک منطقه است. رویای «خاورمیانه جدید» نتانیاهو بر اساس به صفر رساندن و کاهش مخاطرات امنیتی بر علیه این رژیم است. بنابراین این رژیم تلاش خواهد کرد تا با تجزیه و دمیدن بر اختلافات در منطقه و به طور مشخص در سوریه  به هدف خود برسد؛ چرا که تجربه ثابت کرده  اختلاف و تجزیه و درگیری های داخلی یکی از راهبردهای اصلی نظام استکبار در مواجهه با کشورهایی است که در مقابل آنها مقاومت می کنند. تحلیل فرایندی نشان می دهد که پروژه لیبیزاسیون یا لیبی سازی سوریه در دستور کار اتاق های فکر آمریکایی- صهیونیستی قرار دارد.   

در دهه های اخیر وجود حکومت های اقتدارگرا در لیبی و عراق، پتانسیل احتمالی ضدیت با رژیم صهیونیستی را تقویت می کرد. به همین دلیل آمریکایی های در صدد برآمدند تا با برکناری معمر قذافی و صدام،  با دمیدن به اختلافات درونی هرگونه پتانسیل ضد استعماری را از این کشورها سلب نمایند. آمریکا و متحدانش  با ادعای بازگشت صلح و دموکراسی به لیبی حمله کردند اما با گذشت 13 سال از سقوط معمر قذافی شاهد بی ثباتی و عدم سامان سیاسی این کشور هستیم.

قذافی که توانسته بود قبایل مختلف لیبی را دور هم گردآورده و نوعی سامان سیاسی به وجود آورد پس از سقوط او این فرایند به جنگ ها و منازعات داخلی به منظور دستیابی به سهمی از قدرت مبدل شد. افزایش درگیری ها و تنشها پس از انتخابات پارلمانی 2024 لیبی و تجزیه حاکمیتی این کشور و  فعالیت همزمان دو دولت (در طرابلس و شرق) و دو مجلس (کنگره ملی و مجلس نمایندگان) نشان از یک پروژه خطرناک در این کشور دارد.  

وجود طیف های مختلف مذهبی مثل اهل تسنن ، علویون، مسیحیان (ارتدکس های یونان و ارمنستان)، دروزی ها، اسماعیلیه، یزدی ها و ... از یک طرف و  وجود جماعت های مختلف در نظام فکری، سیاسی و اجتماعی سوریه از طرف دیگر موجد اختلافات عمیقی است

 به نظر می رسد جریان غربی- عبری با کمک جبهه عربی منطقه با توجه به تجربیات به دست آمده در تجزیه و ایجاد ناامنی ، هرج و مرج و بی ثباتی در لیبی و عراق، در صدد ایجاد جامعه ای بی ثبات و درگیر منازعات فرسایشی  در سوریه خواهد بود. وجود پتانسل های اختلاف بین گروه های سیاسی ، قومیتی، طایفه ای و مذهبی در این کشور می تواند گسل های نزاع ، اختلاف و درگیری را فعال نماید.  از یک طرف تقابل و تضاد منافع کشور های درگیر در این کشور مثل روسیه، ایران، ترکیه، امارات، عربستان، قطر، آمریکا و رژیم صهیونیستی و در لایه های بعدی مصر، اردن و ... و از طرف دیگر وجود تنوع و تکثر طیف وسیعی از گروه های سیاسی، نظامی و فکری  در درون سوریه در دوران پسا اسد می تواند از هم اکنون پتانسیل بی ثباتی و عدم وفاق را به تصویر بکشد.

بررسی ها نشان می دهد که 53 گروه سیاسی مخالف دولت بشار اسد، از گروه های سکولار مخالف دولت بشار اسد مثل گروه توفیق تا جریانات افراطی و تندرو سلفی مثل القاعده و داعش را شامل می شود. این گروهها در تحولات اخیر به دلیل وجود یک هدف مشترک در ذیل برکناری و سقوط دولت بشار اسد با یکدیگر همکاری و مشارکت داشتند، اما وجود طیف مختلف سلایق و تفکرات مختلف در بین این گروه ها موجب خواهد شد احتمالا شاهد شکل گیری اختلافات جدی در رابطه با ماهیت تشکیل دولت آینده باشیم.  

وجود طیف های مختلف مذهبی مثل اهل تسنن ، علویون، مسیحیان (ارتدکس های یونان و ارمنستان)، دروزی ها، اسماعیلیه، یزدی ها و ... از یک طرف و  وجود جماعت های مختلف در نظام فکری، سیاسی و اجتماعی سوریه از طرف دیگر موجد اختلافات عمیقی است. جریان اخوان المسلمین که یکی از جریان های قوی جهان اسلام است  نیز دارای دیدگاه های مختلف و متکثری است که اختلافات فکری در بین طیف های مختلف منشعب شده از این گروه خود را در منازعات فکری در طی چند دهه اخیر در نظام فکری سوریه نشان داده است.

این شکاف های متراکم می تواند گسل های اختلاف را فعال نموده و توازن قدرت را برهم زده و موجب درگیری شود. در حال حاضر امارات و عربستان از یک طرف و مصر از طرف دیگر از رشد جریان اخوانی مورد حمایت ترکیه و قطر هراسان هستند. وجود طیف های مختلف ادبیات مذهبی بین گروه های مختلف و خوانش متکثر آنها از مفهوم "خلافت" و "جهاد" موجب اختلافات جدی در سال های اخیر شده است. اختلافات بین جریان " سروریه" " "جامیه" و جریان "مدخلیه" که ناشی از این قرائت های مختلف و متکثر است، خود را در گفتمان ها و جدال های فکری در طی دهه های اخیر در نظام فکری سوریه نشان داده است.

در حوزه تبار شناسی فکری در سوریه باید بگوییم منازعات فکری و جدلی در دهه های گذشته در نظام فکری و اجتماعی سوریه صرفا در بستر اجتماعی و فکری انجام می شد و اساسا به دلیل ماهیت نظام سیاسی در سوریه کمتر در بستر سیاسی نمود پیدا می کرد. اما در وضعیت کنونی احتمال انتقال منازعات و جدل های فکری از عرصه فکری به حوزه عمل سیاسی به منظر و سهیم شدن هر یک از گروه ها در سیاست، می تواند دوران بی ثبات و درگیری های قومیتی و مذهبی خطرناکی را دامن بزند که مورد نظر رژیم صهیونیستی و آمریکا است. این امر می تواند پروژه لیبی سازی سوریه را تسهیل نموده و این کشور را وارد منازعات فرسایشی خطرناک نماید.