مکران؛ لکوموتیو اقتصاد ایران
با توجه به بهره‌مندی سرزمین پهناور ایران از ابعاد متنوع و گوناگون راهبردی، هیچ‌گاه تمامی این ظرفیت‌ها نه شناخته شده و نه به درستی به کار گرفته شده است. تاکنون تصور بر این بوده است که مهم‌ترین وجه راهبردی کشور را باید در ژئوپلیتیک غرب و جنوب غرب و اروپا جست‌وجو کرد، درحالی‌که امروز اندک تاملی در شرایط جهان، منطقه و ایران، اهمیت شرق و جنوب شرق و همین‌طور شمال را به خوبی نمایان می‌کند.
به گزارش راهبرد معاصر؛ دریای عمان نیز یکی از ۶ حوزه ژئوپلیتیکی کشور محسوب می‌شود. سواحل این دریا از منظر قابلیت‌ها و کارکردهای ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی دارای ارزش و اهمیت فراوانی است. توسعه این منطقه به‌تنهایی می‌تواند لکوموتیو اقتصاد ایران باشد بنابراین توسعه این منطقه الزاماتی دارد که باید رعایت شود. مرکز مالی بین‌الملل: امروزه مراکز مالی چه در سطح بزرگ یا کوچک در رقابت شدید در بازارهای جهانی برای حفظ موقعیت خود در بازارهای مالی داخلی و کسب جایگاه مناسب در بازارهای بین‌المللی هستند.
بسیاری از دولت‌ها در پی آن هستند که با بهبود وضع مراکز مالی کشور و بالابردن قدرت رقابتی آن‌ها، علاوه بر کسب ارز خارجی، از این مراکز به‌عنوان یک منبع مهم ارزی برای سرمایه‌گذاری و تامین مالی بخش‌های مختلف اقتصاد استفاده کنند. اگر یک مرکز مالی سالم بر مبنای درست علمی بنا شود، می‌تواند از طریق جاری‌سازی وجوه برای بهترین مصارف سرمایه‌گذاری، به اقتصاد ملی و محیط کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری، بیشترین خدمت را کند.
تاسیس مرکزی با دسترسی به سرمایه‌های خارجی، زیرساخت‌هایی ایجاد خواهد کرد تا به سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها خدمات قابل توجهی به‌صورت یکپارچه ارائه دهد، به‌صورتی‌که عرضه خدمات با هزینه کارآ انجام می‌شود و منافع حاصل از هم‌افزایی به علت قرار گرفتن همه موسسات و مراکز مالی در یک محل نصیب اقتصاد کشور و ذی‌نفعان مرکز شود.
یکی از راهکارهایی که در برخی از کشورها برای جذب سرمایه‌های خارجی مورد استفاده قرار گرفته است، راه‌اندازی بازارهای مالی در مناطق آزاد تجاری از طریق مراکز مالی بین‌المللی است. این امر با توجه به ویژگی‌های مناطق آزاد، مراکز مالی بین‌المللی و مزیت‌های آن برای سرمایه‌گذاران خارجی از قبیل آزادی جریان ورود و خروج سرمایه، معافیت‌های مالیاتی، آزادی مالکیت خارجی، ورود و خروج بدون محدودیت اشخاص خارجی، مورد استقبال قرار گرفته است. این شیوه جذب سرمایه‌گذاری خارجی، درکشورهایی از قبیل مالزی، ترکیه و امارات‌متحده‌عربی به ترتیب با راه‌اندازی لابوان، بازار بین‌المللی استانبول و مرکز مالی بین‌المللی دبی مورد استفاده قرار گرفته است.
خدماتی که مراکز مالی بین‌المللی ارائه می‌دهند به شرح زیر است: ۱- تامین مالی تجارت خارجی همانند صدور اعتبار جهت واردات و صادرات، ۲- انتقال پول به سراسر مرزهای سیاسی، ۳- استقراض و وام دادن خارجی، ۴- سرمایه‌گذاری خارجی، ۵- بورس اوراق بهادار بین‌المللی، ۶- خدمات مالی مشاوره، ۷- فعالیت‌های بیمه‌ای، ۸- فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی در حوزه بازارهای مالی، ۹- استفاده از ابزارهای نوین و متنوع مالی در راستای تسهیل در جریان سرمایه‌گذاری و تجارت بین‌المللی.
منطقه ویژه مکران: منطقه ویژه مکران، در سواحل جنوبی استان سیستان‌وبلوچستان یکی از مناطق استراتژیک کشور است که با توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، پتروشیمی و صنعتی مقرر شده به‌عنوان درگاه ترانزیت و صنعتی کشور در سالیان آتی توسعه یابد. تجربه مناطق آزاد و تجاری ایران در سالیان گذشته و تطابق آن با مثال‌های موفق کشورهای دیگر نشان داده است که اعطای صرف امتیاز منجر به توسعه منطقه نمی‌شود و ضروری است به منظور توسعه صنعتی منطقه از سرمایه‌گذاری و دانش فنی کشورهای دیگر بهره‌مند شده و اهداف صادراتی را برای توسعه این مناطق استفاده کرد.
ثبات مالی و اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی با توجه به شرایط تحریم: برای دور ماندن از تبعات حاصل از نوسانات نرخ ارز و وابستگی به دلار آمریکا و تحریم‌های ظالمانه اقتصادی و ضربه‌های سنگینی که به ثبات مالی و اقتصادی کشور وارد می‌شود، عاقلانه است تا تراکنش‌های مالی براساس ساختار پرداخت بین‌المللی دلاری و تنظیمات پایاپای و تسویه بین‌المللی آن صورت نگیرد. بر این اساس، پیشنهاد این است که رمز ارزی مرج که سبدی از ارزهای مختلف است در منطقه ویژه مکران به‌عنوان رمز ارز مرجع شناسایی شود.
این رمزارز دارای ارزش ثابت نسبت به ارزهای معتبر بین‌المللی است؛ ارزش این رمزارز سبدی از دارایی‌های ارزی طرف‌های تجاری خواهد بود این نسبت‌ها براساس برنامه‌ریزی و طرح توسعه آتی منطقه مکران و میزان واردات کالاهای اولیه از سرزمین مادری، سرمایه‌گذاری اولیه خارجی، بازارهای هدف صادراتی به‌دست خواهد آمد؛ بر این اساس سرمایه‌گذاری در این منطقه براساس این رمزارز صورت می‌پذیرد که تنوع دارایی‌های ارزی پشتوانه مانع از ریسک نرخ ارز برای سرمایه‌گذاری خواهد شد. در این ساختار هر یک از ارزها براساس واحد این سبد ارزی قیمت‌گذاری شده و قابلیت تبدیل به یکدیگر را خواهند داشت.
سهامداران این ساختار علاوه بر موسسات و نهادهای داخلی براساس تبیینی که از مراکز مالی بین‌المللی شد نهادها و بانک‌های خارجی از جمله چین، هندوستان، روسیه و دیگر کشورها خواهند بود. نهاد تصمیم گیر (بانک مرکزی منطقه) به تعداد مشخصی از نهادهای مالی اجازه تبادل این سبد ارزی به ارزهای معتبر را می‌دهد و به‌صورت برخط نرخ تبدیل و همچنین تعرفه تبدیل ارزهای مختلف را اعلام می‌کند، به‌این وسیله ممکن است ریال به این سبد ارزی دارای تعرفه متفاوت از دلار به سبد ارزی داشته باشد.
بر این اساس، اگر منطقه مکران عوارض، اجاره، تعرفه برق آب و موارد دیگر را با استفاده از این واحد ارزی جدید اخذ کند، این رمزارز در منطقه مکران توسعه می‌یابد و طرح‌های اقتصادی و ترانزیتی در این منطقه به منصه ظهور خواهد رسید. همچنین ضروری است، کلیه گردشگران بتوانند با کمترین هزینه ارز خود را به این واحد ارزی تبدیل و به سادگی از فروشگاه‌ها، هتل‌ها و رستوران‌ها خدمت و کالا دریافت کنند.
بنابر این با توجه شرایط خاص اقتصادی کشور و نمونه‌های موفق جهانی و با در نظر گرفتن ظرفیت و پتانسیل منطقه آزاد مکران و قابلیت‌هایی که تکنولوژی بلاک‌چین ایجاد می‌کند برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی با حمایت نظام تصمیم‌گیری کشور این طرح را در منطقه آزاد مکران اجرایی کرد. البته به نظر می‌رسد دو اتفاق باید برای این منظور رخ دهد: اول آنکه سیستم پولی این منطقه از بانک مرکزی کشور مستقل شود کما اینکه مناطق آزاد چنین کرده‌اند. دوم آنکه قوانین حقوقی و قضایی مستقلی برای این منطقه و سرمایه‌گذاران تدوین شود تا در عین رعایت الزامات اسلامی قابلیت اجرا برای مشارکت‌کنندگان خارجی را داشته و دارای انعطاف و سهولت نیز باشد.
*مجید کریمی پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع)
منبع: دنیای اقتصاد