چرا نرخ دلار بالا رفت؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ ارز در هفته گذشته و هفته جاری باز هم با افزایش قیمت مواجه بوده است بنحوی که از مرز 14 هزار تومان گذشته است. بسیاری تقاضا برای تعطیلات نوروز و برخی نیز موضوع سیاسی الحاق یا عدم الحاق ایران به نهاد اف ای تی اف را عامل روانی افزایش نرخ ارز می دانند. کامران ندری دراین گفت وگو به چند سوال دراین باره پاسخ داده است.

اصلی ترین دلیل افزایش نرخ ارز از نظر شما مسائل روانی موضوعات سیاسی است یا سایر تقاضاهای موجود بازار؟

افزایش نرخ ارز که این روزها با شتاب بیشتری بازارها را به تلاطم کشانده است ناشی از آثار روانی موضوع پیوستن یا عدم الحاق جمهوری اسلامی ایران به نهاد موسوم به اف ای تی اف است، بنابراین افزایش نرخ ارز بیش از اینکه موضوعی اقتصادی باشد سیاسی است و سیاست مداران باید پاسخگوی آن باشند. صرف نظر از اینک اف ای تی اف چه تصمیمی درمورد ایران می گیرد و اینکه آیا در عدم الحاق ما به این نهاد آیا ایران را در لیست سیاه قرار می دهند یا خیر، یا اینکه نهاد اف ای تی اف جمهوری اسلامی ایران را یک بار دیگر در حالت تعلیق نگاه می دارد یا خیر؟ موضوعاتی است که سیاست مداران قبل از آن موظف به اتخاذ راهکارهایی برای جلوگیری از آثار روانی این موضوعات بر بازار ارز بودند هر چند شاید به لحاظ روانی نتوان آن را به صورت کلی کنترل کرد.

آیا با وجود موضوع اف ای تی اف واینکه هنوز تکلیف ایران در این حوزه مشخص نشده است می توان بازار ارز را در کوتاه مدت کنترل کرد؟

تنها راه یا ابزاری که برای کنترل کوتاه مدت افزایش نرخ ارز در بازار ارز وجود دارد مدیریت روانی بازار ارز است که کنترل بازار ارز در چنین شرایطی وابسته به اعتماد مردم به سیاست مداران و سیاست گذاران است. اگر مردم به تصمیمات سیاست مداران خود اعتماد داشته باشند و آنها تاثیرات روانی بازار ارز را بدون تاثیر بر معیشت مردم عنوان کنند قطعا تکانه های روانی ارز نمی تواند بر بازارها چندان تاثیر گذار باشد اما متاسفانه با توجه به کاهش سرمایه اجتماعی و اینکه باور مردم نسبت به تصمیم گیریهای مسوولین بسیار کاهش یافته است و درجه اعتبار سیاست گذاران نزد مردم با شدت زیادی پایین آمده است به همین خاطر می توان گفت در مورد بحث خاص انتظارات روانی شاید مسوولان نتوانند روی مردم تاثیر چندانی بگذارند.

بانک مرکزی تا چه اندازه ای می تواند نرخ ارز را کنترل کند و مانع التهابات بازار ارز شود؟

دامنه تاثیر گذاری بانک مرکزی در چنین مواردی محدود است لذا دراین زمینه به دلیل اینکه موضوع افزایش نرخ ارز به عامل سیاسی وابسته است و ناشی از معطل ماندن بازار است بانک مرکزی نمی تواند در این موضوع ورود جدی تاثیر گذاری داشته باشد و بانک مرکزی ابزارهای خاصی برای جلوگیری از آثار منفی تکانه های نرخ ارز و تاثیر آن بر بازارهای مختلف در دست ندارد. بانک مرکزی می تواند با مدیریت بازار ارز و عرضه  ارز مدیریت عرضه و تقاضا تا حدودی اثر منفی تبعات نرخ ارز را کاهش دهد اما به طور کامل و به صورت دستوری نمی تواند این کار را انجام دهد چرا که در دوره آقای همتی شاهد بودیم که وی تاکیدی بر دستوری ثابت نگاه داشتن قیمت ها ندارد.

تنها کاری که از عهده بانک مرکزی برآمده آن است که تقاضا برای ارز را محدود کرده تا  از منابع ارزی خود دراین مدت حراست به عمل بیاورد توجه به این رویه موجب شده تا حدودی ذخایر ارزی برای مداخلات کوتاه مدت در نزد بانک مرکزی نگاه داشته شود، بانک مرکزی تنها به این  وسیله می تواند به صورت محدود بازار ارز را کنترل کند اما نمی توانیم انتظار خیلی بالایی از بانک مرکزی داشته باشیم، چرا که بانک مرکزی با محدودی هایی مواجه است اما تا به حال در مدیریت عرضه و تقاضا عملکرد قابل قبولی از خود ارائه داده است.

قطعا برخی موارد خارج از کنترل بانک مرکزی است به این معنا که اگر کشورهای مختلف مسیرهای نقل و انتقال پول را بر روی ما ببندند هزینه های نقل وانتقالات پولی و مالی با افزایش بسیاری مواجه می شود و بانک مرکزی دراین مورد قادر به انجام کاری نیست. اگر ایران در لیست سیاه اف ای تی اف قرار بگیرد کشورهای دنیا براساس استانداردهایی که در اف ای تی اف پذیرفته اند با ما تعامل رسمی نمی کنند مگر در موارد کانالهای غیر رسمی  که هزینه  کانالهای غیر رسمی بالاست و ایمنی خاصی نیز ندارد بنابراین به اقتصاد کشور هزینه بالایی وارد می کند که رفع و رجوع آن از عهده بانک مرکزی خارج است.

سفرهای خارجی و تقاضا برای دریافت ارز تعطیلات نوروزی در ماه های آخر سال  تا چه اندازه بر افزایش نرخ ارز تاثیر گذار است؟

با توجه به افزایش نرخ ارز و هزینه خروج از کشور وافزایش سفرهای خارجی در اقتصاد می توان گفت تقاضایی که در سال جاری می شود نسبت به سالهای گذشته کمتر خواهد بود، هر چند افزایش تقاضا در ایام پیش رو برای سفرهای خارجی محتمل است و منجر به افزایش قیمت ارز می شود که در اقتصاد مساله ای طبیعی است چون ایام محدود و زودگذری است.

اما مساله اصلی که عامل نگرانی در افزایش نرخ ارز به شمار می رود فشارها و شوک های غیر طبیعی در اثر تصممیات سیاسی است که اقتصاد را تحت تاثیر قرار می دهد. بانک مرکزی قادر به کنترل تقاضاهای نوسانات فصلی ارز است اما موضوعی که بانک مرکزی در برابر آن ناتوان تر است مسائل سیاسی تاثیر گذار بر نرخ ارز است. در حال حاضر بانک مرکزی با  دو معضل مواجه است، آثار روانی کوتاه مدت که از هفته قبل شروع شده تا دو سه هفته دیگر ادامه خواهد داشت وسپس فروکش می کند و مشکل دیگرقرار گرفتن ایران در لیست سیاه است که بسته شدن مسیرهای تعاملات ما با دنیا نگرانی هایی رابرای بانک مرکزی ایجاد می کند.