مذاکرات صلح افغانستان؛ تلاشی برای پایان دادن به جنگ های خونین یا ابزاری برای پیروزی انتخاباتی 2020

به گزارش راهبرد معاصر؛ موضوع مذاکره با طالبان با توجه به ناکامی آمریکایی ها در دستیابی به ثبات در افغانستان همواره جزء موضوعات مورد توجه سیاستگذاران این کشور بوده است. در همین راستا، از ۱۲ اکتبر سال ۲۰۱۸ تاکنون یازده نشست میان دیپلمات‌های آمریکایی و نمایندگان طالبان که تقریبا اکثر آنها در دوحه پایتخت قطر بوده، با هدف دستیابی به توافق مشترک صورت گرفته است.

هر چند که مذاکرات مذکور فراز و نشیب های زیادی داشته است. رییس‌جمهور آمریکا در سفر غیرمنتظره ای که در ماه نوامبر 2019 (آذر ماه) به افغانستان داشت، در پایگاه هوایی بگرام در مراسم «شکرگزاری» با نظامیان این کشور شرکت کرد و از آمادگی طالبان برای توافق آتش بس خبر داده است. هر چند که دونالد ترامپ چند هفته قبل از سفر خود و به دنبال برخی حملات به نظامیان آمریکایی از سوی طالبان در افغانستان، گفته بود که مذاکرات با این گروه را «مرده» است. البته ترامپ پس از دیداری که با سربازان آمریکایی در افغانستان داشت، مجددا به از سرگیری مذاكرات با طالبان اشاره کرد. البته در آن زمان نمایندگان طالبان اعلام کرده بودند که «هنوز بسیار زود است» تا در مورد از سرگیری مذاکرات صحبت شود.

تاریخ نشست های جدید مذاکرات صورت گرفته با طالبان به ترتیب عبارتند از:

• ۱۲ اکتبر سال ۲۰۱۸؛ شهر دوحه قطر
• ۱۶ نوامبر سال ۲۰۱۸؛ شهر دوحه قطر
• ۱۷ دسامبر سال ۲۰۱۸؛ شهر ابوظبی امارات متحده عربی
• ۱۹ ژانویه سال ۲۰۱۹؛ شهر دوحه قطر
• ۲۵ فوریه سال ۲۰۱۹؛ شهر دوحه قطر
• 9 می سال 2019؛ شهر دوحه قطر
• ۲۹ ژوئن سال 2019؛ شهر دوحه قطر
• 3 آگوست 2019؛ شهر دوحه قطر
• 22 آگوست 2019، شهر دوحه قطر
• 7 دسامبر 2019؛ شهر دوحه قطر
• 17 فوریه 2020؛ دوحه قطر

در دور پنجم مذاکرات که شانزده روز به طول انجامید، «زلمی خلیلزاد» -نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا برای صلح افغانستان- برای نخستین بار با «ملا عبدالغنی» -برادر معاون رهبر طالبان- در دوحه قطر دیدار کرد. پس از این ملاقات بود که در نشست های بعدی نتایج خوبی به دست آمد و طبق اخبار رسمی، در دور هفتم که در قطر انجام شد، «پیشرفت‌هایی حاصل شده و بر روی بسیاری مسائل توافق به دست آمد». در دور دور هشتم مذاکرات نیز که به گفته مقامات آمریکایی توافقات خوبی صورت گرفت، «زلمی خلیلزاد» ابراز امیدواری کرد که این «عید قربان» آخرین عیدی باشد که افغانستان در جنگ به سر می‌برد.

پس از پایان دور نهم مذاکرات، «آقای خلیلزاد» در یک پیام توییتری رسما اعلام کرد: «ما در آستانه یک توافقی هستیم که خشونت را کاهش داده و راه را برای افغان‌ها خواهد گشود تا برای مذاکرات در مورد یک صلح باعزت و پایدار و یک افغانستان متحد و با اقتدار که ایالات متحده، متحدینش و هیچ کشور دیگر را تهدید نکند، با هم بنشینند».

پس از برگزاری یازدهمین دور از نشست های مشترک، وزیر دفاع آمریکا اعلام کرد که با طالبان بر سر پیشنهاد کاهش یک هفته‌ای تنش‌ها به توافق رسیده‌اند. وزیر خارجه آمریکا نیز اظهار داشت: «ما امیدواریم بتوانیم به نقطه‌ای برسیم که خشونت‌ها به طور قابل توجهی کاهش پیدا کند، نه فقط روی یک تکه کاغذ».

آخرین دور مذاکرات و سند توافق صلح

بر طبق توافقی که در تاریخ 28 بهمن ماه سال جاری بین نمایندگان گروه طالبان و دیپلمات های آمریکایی در دوحه صورت پذیرفت، ضمن اعلام پایان مذاکرات و دستیابی به توافق نهایی، مقرر شد تا پایان ماه فوریه (10 اسفند) سند توافق مذکور و ضمایم آن به امضای دو طرف برسد. در همین ارتباط، «سهیل شاهین» -سخنگوی دفتر سیاسی طالبان- در روز دوشنبه ۲۸ بهمن تایید کرد که توافقنامه صلح با آمریکا تا پایان ماه فوریه امضا خواهد شد. به گفته وی: «هر دو طرف قرار است اعلامیه‌های جداگانه‌ای را منتشر کنند که در آن تاریخ امضای توافقنامه نیز تعیین شده است.

از طرف دیگر، «مولوی عبدالسلام حنفی» -معاون سیاسی دفتر طالبان در قطر- در مصاحبه‌ای در خصوص مفاد توافق نامه گفته بود: «اولین اقدام پس از امضای این توافقنامه آزادی پنج هزار زندانی طالبان از زندان‌های دولت و همچنین یک هزار زندانی وابسته به دولت از زندان‌های طالبان خواهد بود».

طبق اخباری که کاخ ریاست جمهوری افغانستان پیش از حصول توافق از کاخ سفید در این خصوص منتشر می کرد، «مایک پومپئو» -وزیر خارجه- و «مارک اسپر»  -وزیر دفاع آمریکا- نیز خبر دستیابی به توافق با طالبان را تایید و نهایی شدن آن را به هفته های آتی موکول کرده بودند. هر چند که این دو مقام‌ ارشد آمریکایی ادعا کرده بودند که «هیج یک از بندهای توافقنامه آمریکا و طالبان بدون شرط نیست و طالبان حاضر شده‌اند که از جنگ و خشونت دست بردارند و جامعه کثرت گرا را بپذیرند».

پیش از آن نیز «مارک اسپر» ضمن تایید خبر نزدیک شدن به توافق نهایی گفته بود: «به زودی توافقنامه هفت روزه کاهش خشونت‌ها بین آمریکا و طالبان در افغانستان اجرا خواهد شد و بلافاصله سربازان آمریکایی این کشور را ترک خواهند کرد. رسیدن به یک توافق سیاسی بهترین راه حل برای افغانستان است و پیشرفت‌هایی در این زمینه هم حاصل شده که به زودی اعلام خواهیم کرد.

«مایک پمپئو»، «زلمی خلیلزاد» و «مارک اسپر» در حاشیه کنفرانس مونیخ سال جاری پیرامون مذاکرات صلح افغانستان و در خصوص راه های رسیدن به یک توافق صلح پایدار با برخی از مقامات خارجی حاضر در اجلاس بحث و تبادل نظر کردند.

«اشرف غنی» رئیس جمهور فعلی افغانستان نیز در حاشیه اجلاس مونیخ به نمایندگان هردو جناح کنگره که در اجلاس حضور داشتند گفت که توافق چهار «الحاقیه محرمانه» دارد. وی همچنیندر این نشست در خصوص «ارتقای جایگاه طالبان و سایر گروه‌های افراطی جهان» در نتیجه این مذاکرات ابراز نگرانی کرد. برخی گمانه زنی ها در ارتباط با چهار الحاقیه مطرح شده حاکی از این است که شروط عبارتند از:

۱- توافق بر سر ماندن نیروهای ضد تروریسم ‌آمریکا در افغانستان

۲- اجازه به سازمان “سیا” برای فعالیت در نواحی تحت کنترل طالبان

۳- جزییات نحوه نظارت بر حسن اجرای تعهد طالبان به کاستن از خشونت ها.

۴- تائید صحت این گزارش‌ها.

هرچند که «رابرت منندز» -سناتور دموکرات از نیوجرسی و عضو کمیته روابط خارجی سنا- در خصوص چهار الحاقیه محرمانه مدعی شده که: «تمام این چهار الحاقیه محرمانه هستند و غنی تنها به یکی از آنها اشاره کرد و آن این بود که طالبان حتما از القاعده اعلام برائت خواهد کرد اما این کار را علنی انجام نخواهد داد».

چشم انداز نهایی مذاکرات صلح افغانستان

اگرچه طبق ادعاهای آمریکایی ها قرار است با حصول این توافق زمینه مذاکرات بین‌الافغانی فراهم شود؛ وضعیتی که می تواند در نهایت منجر به خروج نظامیان آمریکا از افغانستان شود. اما با توجه به پیشینه نقض عهد آمریکایی ها به نظر نمی رسد که آنها این بار هم بر وعده خود صادق باشند. مسئولین ارشد وزارت خارجه آمریکا بارها اعلام کرده بودند که تمرکز «زلمی خلیلزاد» -نماینده ویژه این کشور برای مذاکرات صلح افغانستان- روی «مذاكرات بین الافغانی» و «حل و فصل مسالمت آمیز جنگ» خواهد بود.

علیرغم ادعاهای رسانه ای دو طرف مبنی بر حصول توافق بر سر مسائل مهم، به نظر می رسد همچنان مشکلات جدی بر سر راه توافق مذکور وجود دارد. از طرف دیگر، نحوه کنشگری ترامپ در دوران تصدی خود بر دولت آمریکا نشان می دهد که صرفا اهداف مدنظر را دنبال می کند و به هیچ وجه به توافق های صورت گرفته پایبند نیست. بنابراین شاید بتوان این طور نتیجه گرفت که دنبال کردن موضوع مذاکره با طالبان و انتشار اخبار مثبت درباره آن، یکی دیگر از کارت های انتخاباتی رییس جمهور آمریکا باشد. به هر ترتیب، مسئله حضور نظامیان آمریکا در افغانستان و تداوم بی ثباتی در این کشور بر خلاف وعده هایی که سیاستمداران آمریکایی داده اند، همچنان مسئله ای بی پاسخ نزد افکار عمومی آمریکا و جهان است.

لازم به ذکر است، مشکل دیگری که نهایی شدن این توافقنامه را با چالش جدی مواجه کرده، اوضاع داخلی افغانستان است. بدون تردید بحران به وجود آمده بر سر ریاست جمهوری افغانستان، تاثیر قابل تاملی روی روند مذاکرات صلح خواهد داشت. در حالی که «اشرف غنی» که از سوی کمیسیون انتخابات به عنوان فرد پیروز و رییس جمهور منتخب اعلام شده و برای برگزاری مراسم تحلیف آماده می شود، «عبدالله عبدالله» -رهبر تیم ثبات و همگرایی- ضمن رد نتایج انتخابات، خود را به عنوان رییس جمهور منتخب اعلام کرده است.

اگرچه هر دو طرف ( اشرف غنی و عبدالله عبدالله) مواضع نسبتا مشترکی در خصوص مذاکرات صلح دارند و به آینده آن خوشبین هستند، اما بعید به نظر می رسد تا زمان حل نشدن چالش ریاست جمهوری، بتوان توافقی همه جانبه متصور بود.

اما از سوی دیگر، دونالد ترامپ اعلام کرده که خودش شخصاً توافق صلح با طالبان را امضا خواهد کرد. در همین راستا و طبق اخبار منتشر شده، گروه طالبان  نیز در دوحه از مقامات و شخصیت‌های مختلف سیاسی برای شرکت در مراسم امضای صلح دعوت به عمل آورده است.