راه مبارزه با گرانی نسخه‌های پوپولیستی نیست

به گزارش "راهبرد معاصر"؛ افزایش نرخ بازار سکه، ارز، طلا و خودرو و از دگرسو، بالارفتن قیمت کالاهای اساسی و خوراکی مردم از جمله لبنیات که از ابتدای امسال تاکنون دوبار گرانی را به خود دیده، مایه نگرانی و سرخوردگی مردم از سیاست های اقتصادی شده است. در این شرایط دولتی ها تاکید دارند که این گرانی ها ارمغان عامل روانی ست و سیاستگذاری ها نقشی در شکل گیری این شرایط ندارد. در گفت و گو با دکتر مهدی پازوکی اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به بررسی علل گرانی های این روزها پرداختیم. او از گران اداره شدن کشور گلایه کرد و اقدامات پوپولیستی دولت را به چالش کشید.

متن کامل این گفت و گو پیش روی شماست:

مسئولین اجرایی کشور گرانی ها را تنها معطوف به عامل روانی می دانند. شما تا چه اندازه با این موضوع موافق هستید؟ آیا گرانی در حوزه ارز، طلا، سکه، خودرو و مایحتاج ضروری مردم ریشه در عوامل روانی دارد؟!

به هر جهت اقتصاد مجموعه ای از عوامل است. به گونه ای نیست که گرانی ها فقط عامل روانی داشته باشد بخشی از آن به سیاست های ما برمی گردد. من فکر می کنم امروز بزرگترین مشکل اقتصاد ایران این است که از بی انضباطی مفرط رنج می برد. بی انضباطی اقتصادی یکی از معضلاتی است که امروز اقتصاد ایران دچار آن است که این بی انضباطی شامل سه بی انضباطی است. یکم: بی انضباطی پولی که در سیستم بانکی به شکل عیان مشاهده می شود. دوم: بی انضباطی مالی که در مخارج و هزینه های دولت قابل مشاهده است و سوم نیز بی انضباطی اداری ست که در سیستم اداری کشور مشاهده می کنیم.

راه حل چیست؟

راه حل، انضباط اقتصادی و در بخش تولید، انضباط تولیدی است. عدم شفافیت مالی نیز یکی از آن موضوعاتی ست که متاسفانه مبدل به پاشنه آشیل اقتصاد کشور شده است. در سیستم بانکی بدهکاران بزرگ و کسانی که صدها میلیارد تومان از سیستم بانکی پول گرفته اند و این بدهی ها تبدیل به بدهی های معوقه شده پول ها را خرج هزینه های غیرضرور کرده اند. نکته دوم در رابطه با مخارج دولت است.

نقدینگی در کشور حجم بالایی را به خود اختصاص داده است. به اعتقاد شما ریشه گرانی ها تا چه اندازه به حجم بالای نقدینگی بازمی گردد؟

یکی از دلایل نقدینگی افسارگسیخته، هزینه های بالای دولت است. من اعتقاد دارم ما کشور را گران اداره می کنیم. من اگر در دولت ایران مسئولیتی داشتم به شدت هزینه های غیرضرور را از مجمع تشخیص مصلحت گرفته تا دبیرخانه ستاد انقلاب فرهنگی و بودجه مجلس شورای اسلامی به شدت کاهش می دادم.

به نظر من بودجه مجلس شورای اسلامی یکی از بالاترین هزینه های مصارف در بین مجالس دنیاست. بنابراین اگر از دریچه فنی و علمی بخواهم خدمت شما عرض کنم، یکی از مهمترین عامل گرانی ها نقدینگی بالاست. نقدینگی امروز در کشور حدود 1500 تریلیون تومان است. حال شما تصور کنید اگر 10 درصد این نقدینگی که بالغ بر 150 هزار میلیارد تومان می شود وارد فعالیت های دلالی و واسطه گری اعم از سکه، طلا و ارز شود اقتصاد را دچار مشکل خواهد کرد که متاسفانه شاهد هستیم این کار را با اقتصاد کرده است.

در شرایط فعلی دولت برای واکسینه کردن بدنه اقتصاد کشور و جلوگیری از حرکت نقدینگی در شریان های پرضرر و آسیب زا چه باید کند؟

ببینید. دولت به تنهایی قادر به انجام این کار نیست، بنابراین باید مجموعه حاکمیت اعم از قوه قضاییه، قوه مقننه و قوه مجریه که دولت باشد نقدینگی را به سمت فعالیت های تولیدی سوق بدهند اگر این نقدینگی به سمت تولید برود هم تولید ملی افزایش پیدا می کند و هم باعث افزایش سرمایه گذاری و تولید ملی می شود و نهایتا افزایش درآمد سرانه و نهایتا رفاه جامعه را در بر دارد. اما اگر این پول وارد فعالیت های دلالی و واسطه گری شود که متاسفانه شده این نقدینگی به خودی خود می تواند خانمان سوز باشد. درست همانند یک سدی که می تواند در حوزه آبی مثمر ثمر باشد اما در صورت شکسته شدن دیواره های ان سیل همه چیز را نباود خواهد کرد.

یکی از موضوعاتی که امروز ذهن مردم را آشفته کرده و تا حدودی ان ها را نسبت به آینده نگران کرده نوسان در بازار سکه و ارز است. این موضوع را چطور ارزیابی می کنید؟

شما عنایت بفرمایید اشکالی که هم دولت های قبل داشتند و هم دولت فعلی دارد این است که آقایان می خواهند از طریق سرکوب قیمت ها یا سیاست تثبیت قیمت که من اسمش را سرکوب قیمت می گذارم جلوی تورم را بگیرند. اساسا این روش غیرعلمی است.

روش علمی آن چیست؟

ببینید. ابتدای امر ما باید بدانیم که راهکار مبارزه با گرانی سیاست پولی مناسب است نه سرکوب قیمت ها، این در وهله اول اتخاذ روش های علمی در فرآیند علم اقتصاد است. فرض کنید کرایه تاکسی سالی 10 تا 12 درصد افزایش دارد ولی قیمت بنزین ثابت می ماند در نتیجه وقتی شما سالانه ده درصد بنا به گزارش بانک مرکزی تورم دارید از آن طرف قیمت بنزین ثابت است چه مفهومی دارد؟ الان قیمت بنزین امسال که لیتری هزار تومان است نسبت به 5 سال قبل که هزار تومان بوده هیچ تفاوتی نکرده است. این در حالیست که قیمت بنزین 50 درصد زیر قیمت واقعی خود به مردم عرضه می شود.

به عبارت ساده تر، اصرار دولت ها از جمله همین دولت این است که می خواهند قیمت اسمی را ثابت نگه دارند، در حالی که باید بر اساس روش های علمی قیمت واقعی را در نقطه ثابت حفظ کند. یادمان باشد اقتصاد فرمان و دستور نمی پذیرد. به شکل طبیعی با مشکلات اقتصادی باید برخورد علمی کرد. مشخصا راه حل های پوپولیستی درمان کننده نیست. در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم دولت ها باید اصلاحات اقتصادی را در دستور کار قرار دهند. نمونه اش ترکیه ی کنار دست ماست.

این کشور از تورم فزاینده در اوایل دهه 90 میلادی رنج می برد. اگر شما اول هفته هتل می رفتید آخر هفته قیمت ها تغییر پیدا می کرد، اما امروز شاهد هستیم که ترکیه جزو 20 اقتصاد برتر جهان هست. چرا؟ چون ترکیه از وجود یک سری عناصر تکنوکرات اقتصاددان درس خوانده در دانشگاه های معتبر استفاده کرد. مثل آقای دکتر کمال درویش وزیر اسبق اقتصاد که به معمار بزرگ اقتصاد این کشور نیز شهره یافت. این ها آمده بودند نسخه های منطقی و علمی برای اقتصاد ترکیه نوشتند نه نسخه های پوپولیستی. من فکر می کنم تفکر پوپولیستی همچنان کشور را آزار می دهد. علی رغم اینکه دولت احمدی نژاد سرکار نیست، ولی هنوز تفکر پوپولیستی وجود دارد و نسخه های آن در دستور کار دولت است.

تداوم این شرایط و عدم اصلاحات اقتصادی چه آینده ای را برای اقتصاد کشور رقم خواهد زد؟

ما باید بدانیم اگر اصلاحات اقتصادی در ایران انجام نگیرد. در آینده دولت باید هزینه های بالاتری را متحمل شود. بنابراین اصلاحات اقتصادی که شامل اصلاحات مالی، اصلاحات پولی و اصلاحات اداری می شود حتما باید در دستور کار دولت قرار گیرد تا شاهد شکوفایی در این حوزه و رفع گره های موجود بر سر راه معیشت و اقتصاد جامعه باشیم.