رشد تصاعدی تولید «علم‌صنعتی» در جمهوری اسلامی

به گزارش "راهبرد معاصر"؛ هرچه از زمان پیروزی انقلاب اسلامی فاصله گرفته شود، اهمیت پرداختن به موضوع دستاورد‌های انقلاب اسلامی و اهمیت تبیین دستاورد‌ها و پیشرفت‌های جمهوری اسلامی بیش‌تر می‌شود.

دهه فجر و فرا رسیدن سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، فرصت مغتنمی برای بازخوانی انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن در حوزه‌های گوناگون می‌باشد. هرچه از زمان پیروزی انقلاب اسلامی فاصله گرفته شود، اهمیت پرداختن به موضوع دستاوردهای انقلاب اسلامی و اهمیت تبیین دستاوردها و پیش‌رفت‌های جمهوری اسلامی بیش‌تر می‌شود.

یکی از اهداف راهبردی دشمنان در جنگ نرم علیه انقلاب و جمهوری اسلامی، ایجاد یأس و ناامیدی در جامعه و به‌ویژه در نسل جوان نسبت به آینده از طریق سیاه‌نمایی، بزرگ کردن مشکلات، زیر سؤال بردن و یا کم‌ارزش جلوه دادن دستاوردهای انقلاب و ناکارآمد نشان دادن نظام دینی است. دشمنان تلاش می‌کنند تا از طریق قدرت رسانه‌ای خود، جلوی درک واقعیات انقلاب اسلامی و دستاوردهای ارزشمند جمهوری اسلامی از سوی جوانان ایرانی را گرفته و با نوع واقعیت‌پنداری برای آنان، در پشتوانه‌های مردمی انقلاب و نظام جمهوری اسلامی خلل وارد سازند.

در چنین شرایطی، اهمیت تبیین دستاوردهای انقلاب و جمهوری اسلامی به‌عنوان یک وظیفه آشکار می‌گردد. در این نوشتار تلاش می‌شود با مروری به مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی و پیشرفت‌های جمهوری اسلامی به این وظیفه عمل گردد.

ایران چهاردهمین قدرت برتر دنیا به لطف منابع طبیعی و تولید علم صنعتی

ایندیپندنت، به نقل از مجله خبری اخبار آمریکا و گزارش جهانی (US News & World Report) در جدیدترین پژوهش سالانه خود درباره «بهترین‌های جهان» دوباره به رده‌بندی قدرت‌های برتر جهان پرداخت.

این موسسه رسانه‌ای طبق روال گذشته در پژوهش جدید خود 80 کشور دنیا را بر اساس فاکتورهای متعددی چون مولفه‌های فرهنگی، حقوق شهروندی، کیفیت زندگی، قدرت اقتصادی، قدرت نظامی و حضور در اتحادهای بین‌المللی مورد مطالعه قرار داده و با بیش از 21 هزار تاجر، نخبه، منبع آگاه و شهروند معمولی در این رابطه مصاحبه کرده است.

براساس این آمار ایران بالاتر از کشورهایی همچون سوئیس، ایتالیا و استرالیا در رده 14 دنیا قرار گرفته است. ایران از دیرباز به دلیل موقعیت استراتژیک خود در خاورمیانه و ذخایر نفتی و منابع طبیعی سرشار خود، مورد توجه و طمع قدرتهای جهان بوده است. از سوی دیگر، پیشرفت های ایران در تولید علم صنعتی و استفاده از آن در بخش صنعت نیز یکی دیگر از مولفه های تاثیرگذار در این آمار معتبر جهانی است.

تولید علم صنعتی به تولید علمی اطلاق می شود که در تولید آن حداقل یک پژوهشگر از بخش صنعت مشارکت داشته باشد. البته تولید علم دانشگاهی نیز می تواند اثرگذاری فنآورانه یا نوآورانه داشته باشد. در این حالت تولید علم دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی در فرایند تولید علم صنعتی یا ایجاد اختراع مورد استفاده قرار گرفته و به آنها استناد صورت می گیرد.

در طول زمان دانشگاه های جمهوری اسلامی ایران ظرفیت های پژوهشی خود را به سرعت توسعه داده اند، اما همزمان از این ظرفیت عظیم در راستای ارتقای سطح علمی مراکز تحقیق و توسعه صنایع بهره برداری نشده است. ارتباط صنعت و دانشگاه راهبردی مناسب در جهت افزایش توان پژوهشی صنعت کشور است.

در ۲۵ سال گذشته علم صنعتی ۰.۵ درصد از کل تولید علم کشور را تشکیل داده است، در ژاپن ۵ درصد از کل علم تولید شده و در کره جنوبی حدود ۲ درصد از کل علم تولید شده، تولید علم صنعتی بوده است. نتایج یک پژوهش خواه اینکه توسط دانشگاه یا صنعت انجام شده باشد می تواند در مجلات و کنفرانس های علمی بین المللی منتشر شود.

رشد تصاعدی تولید «علم صنعتی» ایران در برابر رشد حسابی کشورهای برتر دنیا

بر اساس پایگاه استنادی تامسون رویترز (ISI)، در فاصله زمانی ۱۹۹۵-۱۹۹۱ تنها ۳۵ مورد علم صنعتی داشتیم. در پنج ساله ۲۰۰۰-۱۹۹۶ میزان تولید علم صنعتی کشور افزایش یافته و به ۱۶۸ مورد رسید. در دوره پنج ساله بعدی این مقدار به ۴۷۸ رسید.

در فاصله زمانی ۲۰۱۰-۲۰۰۶ این مورد دوباره افزایش یافته و به ۲۳۶۱ مورد رسید. در دوره زمانی ۲۰۱۵-۲۰۱۱ میزان تولید علم صنعتی کشور مجددا افزایش یافته و به ۴۰۷۷ مورد رسید. بنابراین تولید علم صنعتی کشور رشد قابل ملاحظه ای را تجربه کرده است. در خلال سال های ۱۹۹۵-۱۹۹۱ ژاپن و کره جنوبی به ترتیب ۲۱۲۶۸ و ۷۰۱ مورد علم صنعتی تولید کردند. در دوره پنج ساله بعدی (۲۰۰۰-۱۹۹۶) این مقدار افزایش یافت و به ترتیب برای هر کشور به ۴۱۴۸۲ و ۴۲۹۹ مورد رسید.

در فاصله سال های ۲۰۰۵-۲۰۰۱ تولید علم صنعتی ژاپن ۵۹۹۹۹ مورد و کره جنوبی ۹۸۹۸ بود. در دوره زمانی ۲۰۱۰-۲۰۰۶ کل کمیت علم صنعتی کشور ژاپن و کره جنوبی به ترتیب به ۷۷۲۲۸ و ۱۹۹۲۰ مورد رسید و در پنج ساله اخیر (۲۰۱۵-۲۰۱۱) این دو کشور به ترتیب ۷۵۶۹۰ و ۲۴۴۰۰ مورد از این نوع علم را تولید کردند.

میزان مشارکت دانشگاه با صنعت در کل دنیا در حال افزایش است. در ژاپن در فاصله سال های ۱۹۹۵-۱۹۹۱ حدود ۳۹ درصد از علم صنعتی با همکاری دانشگاه تولید می شد. این رقم به تدریج در طول ۲۵ سال گذشته افزایش یافته است. در سال ۲۰۰۵-۲۰۰۱ این رقم به ۶۱ درصد و در خلال سال های ۲۰۱۵-۲۰۱۱ به ۶۳ درصد رسیده است

.

وضعیت مشابهی در مورد کره جنوبی وجود دارد. ۲۵ سال پیش ۵۱ درصد از تولید علم صنعتی این کشور با همکاری دانشگاه تولید می شد. این رقم برای سال ۲۰۱۵-۲۰۱۱ به ۸۲ درصد رسیده است. در جمهوری اسلامی ایران نیز میزان همکاری دانشگاه و صنعت در زمینه تولید علم صنعتی در حال افزایش است. سهم این مشارکت از ۶۳ درصد در دوره زمانی ۱۹۹۵-۱۹۹۱ به ۸۵ درصد در بین سالهای (۲۰۱۵-۲۰۱۱) افزایش یافته است.

مقایسه علم صنعتی که توسط مراکز تحقیق و توسعه ایران، ژاپن و کره جنوبی بدون مشارکت دانشگاه تولید شده است، بیانگر آنست که برنامه ریزی برای ارتقای سطح علمی مراکز تحقیق و توسعه از اهمیت برخوردار است. ظرفیت و توان پژوهشی مراکز تحقیق و توسعه در ژاپن و کره جنوبی جدای از تعامل با دانشگاه ها بالا است. بررسی کمیت تولید علم مراکز تحقیق و توسعه در جایی که با دانشگاه ها همکاری نداشته اند نشان می دهد که در فاصله ۱۹۹۵-۱۹۹۱ مراکز تحقیق و توسعه ژاپن ۱۲۹۰۵ مورد علم صنعتی تولید کرده بودند.

تولید علم صنعتی کره جنوبی و ایران در این دوره به ترتیب ۳۴۲ و ۱۳ بود. در پنج ساله بعدی (۲۰۰۰-۱۹۹۶) ژاپن، کره جنوبی و ایران به ترتیب ۱۹۵۸۵، ۱۶۰۵ و ۶۰ مورد علم صنعتی تولید کردند. این مقدار برای هر سه کشور در خلال سال های ۲۰۰۵-۲۰۰۱ مجددا افزایش یافته و به ترتیب به ۲۳۶۹۴، ۲۴۰۰ و ۱۰۸ مورد رسید.

در دوره زمانی ۲۰۱۰-۲۰۰۶ کمیت تولید علم صنعتی این کشورها به ترتیب به  ۳۳۸۸۵، ۵۲۹۴ و ۶۱۶ مورد افزایش یافت وبرای فاصله زمانی ۲۰۱۵-۲۰۱۱ تولید علم صنعتی این سه کشور به ترتیب ۲۸۱۶۷، ۴۴۳۸ و ۶۰۴ مورد است. این بخش از علم صنعتی بدون مشارکت دانشگاه تولید شده است.

هنگامی که تولید علم مراکز تحقیق و توسعه را مستقل از دانشگاه ها مورد مطالعه قرار می دهیم در می یابیم که در طول ۲۵ سال گذشته مراکز تحقیق و توسعه ژاپن و کره جنوبی به ترتیب ۸۴ و ۱۰ برابر مراکز مشابه در کشور تولید علم صنعتی داشته اند. با افزایش تولید علم صنعتی در کشور این اختلاف کمتر شده، اما فاصله ها هنوز با بهرتین های دنیا زیاد هستند. با وجود رشد تصاعدی جمهوری اسلامی و رشد حسابی کشورهای برتر دنیا اما فاصله همچنان زیاد است و این مهم به دلیل انفعال و رخوت تولید علم به پیش از انقلاب بازمی گردد.

در دوره زمانی ۲۰۱۵-۲۰۱۱ مراکز تحقیق و توسعه ژاپن و کره جنوبی به ترتیب ۴۷ و ۷ برابر ایران علم صنعتی تولید کرده اند. این در حالیست که در صورت تحقق سند الگوی پیشرفت این فاصله در یک بازه زمانی مشخص به نقطه برابر خواهد رسید، باید در نظر داشته باشیم که این سطح از مقایسه و تناسب در 4دهه قبل هیچ محلی از اعراب نداشت. همین رشد تولید علم صنعتی در ایران سبب شده تا کشور در حوزه های متعددی در دنیا حرفهای بسیاری برای گفتن داشته باشد. همین جهش در تولید علم صنعتی و تلاش برای پر کردن گسل های این مهم طی در پیش از انقلاب سبب شده تا ایران براساس آمراهای جهانی رتبه 10 دنیا را در زمینه نرخ رشد تولیدات صنعتی به خود اختصاص دهد.

ایران از نظر تولید و استحصال گاز طبیعی و نفت رتبه 4 دنیا، در حوزه تولید برق رتبه 19، تولید خودرو رتبه 12را در دنیا داراست. این مهم بیانگر تبدیل علم صنعتی به محصول و فرآیند صنعت است. در مطالب بعدی از پیشرفت های جمهوری اسلامی در عرصه صنعت و تبدیل علم صنعتی به ثروت و زیرساخت بیشتر سخن خواهیم گفت.

بهره سخن

سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، تولید علم در جهت تولید ثروت و قدرت با حفظ ارزش های اسلامی را مورد تاکید قرار داده اند، از همین رو در مسیر توسعه، کشور ناگزیر باید ارتباط صنعت و دانشگاه را به عنوان یکی از ارکان اصلی مورد توجه قرار داد. مراکز تحقیق و توسعه در ژاپن و کره جنوبی قائم به ذات خود قادرند تا به تولید علم صنعتی بپردازند، با این وجود آنها از ظرفیت های پژوهشی دانشگاه ها به خوبی استفاده می کنند. به ويژه در ژاپن مراکز تحقیق و توسعه قبل از آنکه به دانشگاه ها متکی باشند به پژوهشگران خود متکی هستند. مراکز تحقیق و توسعه زبان مشترک صنعت و دانشگاه هستند. پیشتازی دانشگاه های کشور در عرصه تولید علم بین الملل فرصتی مغتنم برای صنایع کشور است. صنایع می توانند از این فرصت برای سازماندهی مراکز تحقیق و توسعه کمال استفاده را ببرند.