کووید19 درگیری ها در غرب آسیا را طولانی تر می کند

به گزارش راهبرد معاصر؛ اپیدمی کووید 19 در بدترین زمان ممکن در غرب آسیا شکل گرفته است. پس از شکست سرزمینی گروه تروریستی داعش، منطقه همچنان درصدد دستیابی به صلح پایدار می باشد. بخش اعظم منطقه درگیر جنگ ها و منازعات داخلی مستمر می باشد. جنگ داخلی سوریه هنوز خاتمه نیافته است در حالی که لیبی و یمن درگیر جنگ های نیابتی هستند که محصول و نتایج آن ایجاد بحران های فاجعه بار می باشد.

هزینه ها و خسارات انسانی ناشی از این درگیری ها قابل پذیرش نیست. در طی این درگیری ها بیش از صدها هزار نفر کشته و میلیون ها نفر آواره شده اند. تعداد کثیری از مردم مجبور شده اند به صورت محقرانه با مشکلات زیادی زندگی کنند. جنگ داخلی سوریه و لیبی در مجموع باعث آواره شدن بیش از 12 میلیون و 435 هزارنفر شده است.

پیامد کووید 19 می تواند زمینه دسترسی و توسعه فعالیت شبه نظامیان، گروه های تروریستی و سایر بازیگران مسلح را فراهم کند. آن ها می توانند حفره های حکمرانی در کشورهایی که توانایی و اقتدار دولت کاهش یافته است را پر کنند و با ارائه سرویس و خدمات به جوامع محلی همراه با بهره گیری از انقیاد وحشیانه زمینه همراهی مردم را با خود فراهم سازند. در کشورهایی که درگیر جنگ فراگیر و گسترده می باشند تاثیر و پیامدهای اپیدمی بسیار خواهد بود. در کشورهای لیبی، سوریه و یمن، بیمارستان ها و مراکز بهداشتی به صورت مستقیم از سوی جناح های درگیرو حامیان خارجی آن ها مورد هدف قرار می گیرند. در همین حال نخبگان سیاسی، شبه نظامیان و قدرت های خارجی برای افزایش نفوذ و دستیابی به منافع و سرزمین در یک جنگ نیابتی به سرمی برند. علاوه بر این همه گیری کووید 19 می تواند درگیری ها را گسترش دهد زیرا شبه نظامیان از این وضعیت برای تشدید رقابت برای کنترل سرزمین و منابع، توسعه تمرکز بر دسترسی ایمن به منابع پزشکی حیاتی و تقویت پرستیژ و اعتبارشان استفاده می کنند. به تعبیر دیگر کووید 19 نمی تواند زمینه صلح پایدار بین طرف های درگیر فراهم سازد.

در بحران لیبی، همانطور که فردریک وهری و سایرین گفتند، اپیدمی کروناویروس می تواند زمینه تقویت شبه نظامیان را فراهم کند و یک فرصتی را برای آن ها ایجاد کند تا با ابزارسازی بحران ناشی از کووید 19 برای تقویت شبکه های حمایتی و جوامع مطلوب خود استفاده کنند. بدون شک بیمارستان های لیبی به طور مرتب با حملات راکتی مورد هدف قرار می گیرد و این وضعیت داخلی لیبی را تشدید می کند. در یمن، شبه نظامیان وفادار به شورای انتقالی جنوب تحت حمایت امارات متحده عربی به بندر جنوبی عدن حمله کردند و کمک های پزشکی اهدا شده از سوی سازمان جهانی بهداشت از 9 آمبولانس اختصاص داده شده برای وزارت بهداشت را به سرقت بردند. جنگ و درگیری یمن بسیاری از تجهیزات و تاسیسات آب را ویران کرده است و از سوی جامعه بین الملل به عنوان « بزرگترین بحران جهان» توصیف شده است. در لبنان حزب الله توانسته با اختصاص دادن 500 پزشک و پرستار برای مبارزه با کووید 19 جایگاه خود را به عنوان آلترناتیو دولت لبنان تقویت کند. در عراق، گروه تروریستی داعش حملات خود را به روستاهای شمالی عراق افزایش داده است و آن ها از تنش های فزاینده بین ایران و آمریکا، کاهش قیمت نفت و اعتراضات مردمی در عراق برای گسترش نفوذ خود استفاده کرده اند. در طی بحران بهداشت عمومی، گروه تروریستی داعش توانسته با تامین نیازهای جوامع محلی به شیوه ای که دولت بغداد ناتوان است، نفوذ خود را توسعه دهد. حداقل شکست دولت عراق در مقابله با کووید 19 می تواند باعث تقویت جایگاه داعش در این کشور شود. علاوه بر این گروه تروریستی داعش توانسته از طریق ترکیبی از هراس افکنی و ارعاب، ترورهای هدفمند و اخاذی ، زیرساخت زمینی گسترده ای برای نفوذ خود ایجاد کرده است به همان روشی که آن ها در ژوئن 2014م شهرهای عراق را تصرف کردند.

در سوریه، ساختار رسمی حکمرانی به دلیل جنگ داخلی به هم ریخته است. سوریه به صورت موثر سه کشور می باشد: الف) سرزمین های تحت کنترل بشاراسد ب) مناطق شمال شرقی کردستان و ج) ادلب در شمال غربی. این کشور دارای 1.4 پزشک در هر ده هزار نفر می باشد و تنها فقط 100 دستگاه تنفسی دارند. کووید 19 می تواند چشم انداز گسیل موج پناهندگان به کشورهای همسایه مانند ترکیه و لبنان را افزایش دهد. اپیدمی کرونا ویروس می تواند فشار به گروه های همسو با غرب مانند نیروی دفاع دموکراتیک ( SDF) که نقش مهمی در مبارزه با داعش داشتند را افزایش دهد. نیروی دفاع دموکراتیک همچنین میزبان کمپ پناهندگان مانند الحور می باشد که شامل 70 هزار پناهنده از جمله اعضای گروه تروریستی داعش می باشد. اگر این مناطق محصور با واکنش جمعی مناسب همراه نشود فاجعه انسانی در سوریه بدتر خواهد شد. در این مسیر در برخورد با اپیدمی باید واکنش مناسب جمعی صورت بگیرد و بازیگران میدانی باید از هدف قرار دادن خطوط عرضه و انتقال کمک های انسانی خودداری کنند و فضا را برای کمک های خارجی باز کنند. این درحالی است که نیروهای طرفدار ترکیه مسیر حمل و نقل آب به منطقه کردستان در شمال شرقی را قطع کرده است و این توانایی سازمان های بشردوستانه برای حفاظت از جوامع آسیب پذیر در طی دوران اپیدمی کروناویروس را به خطر می اندازد.

کووید 19 خبر خوبی برای مقامات رسمی نیست که به دنبال مهار نفوذ و مشروعیت شبه نظامیان بودند. نخبگان سیاسی اکنون با چالش های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی روبرو هستند و کشورهای منطقه و شهروندان را به سمت فاجعه سوق می دهد. لبنان در آستانه ورشکستگی قرار دارد و با سطح بالایی از بی ثباتی اجتماعی و سیاسی روبرو می باشد. در عراق، دولت با مشکلات اقتصادی گسترده، تورم فزاینده، اقتصاد و زیرساخت ویران شده روبرو است. در این میان، بحران هایی مانند کووید 19 می تواند به بازیگران غیررسمی مانند شبه نظامیان و کشنگران غیردولتی فرصتی را برای گسترش نفوذ و قدرت خود ارائه کند زیرا آن ها می توانند با نمایش رویکرد خود که بهتر از دولت می توانند با بحران مقابله کنند، به قلب مشروعیت قدرت رسمی حمله می کنند. از سوی دیگر گروه های غیردولتی اگر در واکنش به بحران با شکست روبرو شوند با خطر کاهش مشروعیت روبرو خواهند شد. این مسئله به دامنه و مدت زمان بحران وابسته است و این که آیا نهادهای دولتی می توانند استراتژی مهار موثری را اتخاذ کنند یا خیر. همچنین مردم ناامید و غالبا جوان برای تسکین و آرامش ذهنی خود به سمت عضویت در گروه های افراط گرا حرکت می کنند.

سیاستگذاران و رهبران در تدوین استراتژی جامع برای رفع کاستی های حکمرانی باید بر محدودسازی پتانسیل ظهور مجدد اپیدمی و پیامدهای بلندمدت آن بر چالشهای حاکمیتی با یکدیگر همکاری کنند. در وهله نخست، آن ها باید برای تامین امکانات بهداشتی و منابع آبی به جوامع آسیب پذیر را تسهیل ببخشند. همچنین حمایت های بین المللی در طی دوران اپیدمی نباید بین جوامع مختلف تبعیضی ایجاد کرد زیرا در غیر این صورت ارسال منابع پزشکی باعث تقویت پویایی درگیری بین بازیگران دولتی و غیردولتی را فراهم می سازد.