4 فرصت ایران همزمان با اپیدمی کرونا

به گزارش راهبرد معاصر؛ این روزها اپیدمیِ جهانی ویروس کرونا و خسارات جانی و مادی آن، به سرخطِ اصلی رسانه ها و پایگاه خبری و حتی گفتگوهای روزانه مردم تبدیل شده است. تاکنون بیش از 3 میلیون 300 هزار نفر در سطح جهان به ویروس کرونا مبتلا شده اند و بیش از 230 هزار تن دیگر نیز بر اثر ابتلا به این ویروس، جان خود را از دست داده اند. اپیدمیِ جهانیِ ویروس کرونا، جدایِ از تلفات جانی که از خود برجا گذاشته، خسارات اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی گسترده ای را نیز با خود به همراه داشته است. در این راستا، "صندوق بین المللی پول" در آخرین گزارش خود به تاثیرِ به شدت منفیِ اپیدمی ویروس کرونا بر اقتصادهای مناطق مختلف جهان پرداخته و به عنوان جمع بندی پیش بینی کرده که اقتصادِ جهانی در سال جاری میلادی(به علت بحران کرونا)، تا 3 درصد رشد منفی را تجربه کند. مقام های ارشد دولتی در کشورهایی نظیر ژاپن و آلمان گفته اند کشورهایشان در حال حرکت به سمت بدترین بحران اقتصادی از زمان جتگ جهانی دوم هستند. مدیر "برنامه جهانی غذا" در رابطه با اپیدمی ویروس کرونا گفته است: جهان به دلیل بحران کرونا، در آستانه بحران گرسنگی قرار داد. "سازمان بین المللی کار" نیز در آخرین گزارش خود به این نکته اشاره کرده که حدودا نیمی از نیروی کار جهان(که جمعیتی بالغ بر 1.6 میلیارد نفر هستند)، به دلیل تعطیلی و راکد شدنِ فعالیت های اقتصادی در کشورهای اقصی نقاط جهان، با مشکل درآمدی و تامین معاش مواجه هستند.

جدایِ از این، فشارِ مشکلات اقتصادی و اجتماعی بر دولت های مختلف جهان موجب شده تا انتقادات گسترده ای از آن ها مطرح شود و بحرانِ اپیدمی ویروس کرونا، در نوعِ خود به آزمونی جدی برای محک زدنِ کارآمدیِ آن ها تبدیل شود(زیرا بحرانی فوری پیش آمده که اگر دولت ها واکنشی فوری به آن نشان ندهند، شرایط کشورهایشان در زمینه های مختلف به شدت تحت تاثیر قرار می گیرد و نارضایتی های گسترده ای در داخل آن ها ایجاد خواهد شد).

ایران نیز در زمره کشورهایی قرار داشته که در کنار کشورهایی نظیرِ چین، ایتالیا، کره جنوبی، اسپانیا و آمریکا، آسیب هایی جدی از شیوع ویروس کرونا متحمل شده است. با این همه، آنچه که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده این است که ویروس کرونا در کنار چالش هایی که ایجاد کرده می تواند حاملِ فرصت هایی نیز باشد که باید آن ها را شناخت و با برنامه ریزی در چهارچوبِ آن ها، به نوعی از شرایط بحرانی، فرصت سازی کرد. این گزارش به بررسی برخی فرصت هایِ بالقوه ای می پردازد که ویروس کرونا برای کشورمان ایجاد کرده و باید تا جای ممکن از آن ها استفاده شود.

بحران کرونا و توجه هر چه بیشتر به موضوع خلاقیت و نوآوری

شیوع ناگهانی ویروس کرونا و تبدیل شدنِ آن به مساله ای مهم در کشورمان که تاثیرات عمیقی را در ابعاد مختلف از خود برجا گذاشته، بیش از پیش موجبِ برانگیخته شدنِ خلاقیت ها و نوآوری در حوزه های گوناگون، چه از سوی دولتمردان و چه فعالان در بخش های مختلف شده است.  

به عنوان مثال، اپیدمی ویروس کرونا در ایران، برای نخستین بار نفت را، تا حد زیادی از معادلات اقتصادی کشورمان حذف کرده است. از سوی بخش غیرنفتی نیز بر اثر بحران کرونا دچار آسیب شده است. در این چهارچوب، چه دولتمردان ایرانی و چه فعالان اقتصادی باید به صورت فوری و فوق العاده ابتکارات و خلاقیت هایی را در پیش گیرند که در حالت عادی، فکر کردن به آن ها و اجرایی کردنشان، شاید سال ها به طول انجامد. از سویی، فوریتی بحران کرونا، روند اصلاحات اقتصادی که اجرای آن نیز در شرایط عادی، مدت ها به طول می انجامد را تسریع خواهد کرد.

اضافه بر این، بخش های دیگری از کشورمان نظیرِ بخش آموزشی نیز، با شیوع ویروس کرونا دستخوش تحول شده اند و مثلا شاهدیم "آموزش مجازی" که سال ها در مورد آن صحبت می شد، اکنون با توجه به شرایط خاص کشورمان، فرصت خوبی برای بروز و ظهور یافته است. در کنار آن، دانش آموزان و دانشجویان نیز به دلیل کار با ابزارهای آموزشِ مجازی، با مهارت های جدیدی آشنا می شوند که در نوع خود، آن ها را با مهارت هایی که جهانِ جدید، به آن ها نیازمند است بیش از پیش آشنا می کند. به طور کلی، اپیدمی ویروس کرونا و شرایط خاصی که برای کشورمان ایجاد شده، فرصتِ ارائه خلاقیت در بخش های مختلف را سرعت بخشیده که این امر را باید در زمره فرصت های ایجاد شده در سایه این بحران تلقی کرد و به فال نیک گرفت.

بحران کرونا و توجه هر چه بیشترِ مردم به مسائل بهداشتی

یکی از فرصت هایی که بواسطه شیوع ویروس کرونا ایجاد شده است، توجه بیش از پیشِ اقشار مختلف جامعه، به مسائل بهداشتی است. در بحبوحه شیوع کرونا، تاکیدات زیادی مبنی شستنِ مکرر دست ها و رعایت دیگر اصول بهداشتی شده است. این موضوع، می تواند نقش بسیار مهمی در ذهنیت مردم در کشورهای اقصی نقاط جهان مبنی بر لزوم و اهمیتِ توجه به مسائل بهداشتی بازی کند. حتی وقتی بحران کرونا به پایان رسد، انسان ها در فضای بیرون و تعامل با یکدیگر، به صورت ناخودآگاه می گویند من هیچ اطلاعی از فردی که قرار است با وی دست بدهم ندارم و نمی دانم پیش از من، به چه مکان هایی رفته و به چه چیزهایی دست زده است. پس سعی می کنم حتی الامکان با وی دست ندهم. این مساله در دراز مدت موجب خواهد شد تا هزینه های نظام بهداشت و سلامت در کشورمان تا حد زیادی کاهش پیدا کرده و شاخص بهداشت و سلامت در جامعه، ارتقا یابد.

گسترش تحقیقات پزشکی

شیوع ویروس کرونا و تبدیل شدن آن به یک بحران جهانی موجب شده تا توجه زیادی به تحقیقات پزشکی در کشورهای اقصی نقاط جهان شود. بسیاری از کشورها، بودجه های سنگینی را برای مطالعه در مورد ویروس کرونا و یافتن واکسنی برای آن تخصیص داده اند. کشورمان ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در مدت اخیر شاهد بوده ایم که مسوولان کشورمان(چه در حوزه بهداشت و سلامت و چه در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری)، بارها و بارها از فعالیت گروه های مختلف علمی جهت مطالعه و یافتن درمانی برای ویروس کرونا خبر داده اند. این مساله علاوه بر اینکه، توجه ِبیش از پیش به تحقیقات در حوزه پزشکی را به مسوولان کشورمان در عصرِ پساکرونا یادآوری می کند، موجب خواهد شد به تبعِ مهم شدنِ مسائل مرتبط با بهداشت و درمان و تاثیرگذاری عمیق آن ها بر بخش های مختلف جامعه، مسوولان سیاسی کشورمان نیز توجهی ویژه به این موضوع داشته باشند و امکانات لازم را در این حوزه فراهم کنند. زیرا این حوزه، همچون حوزه دفاعی و امنیتی، تاثیری عمیق بر امنیت ملی کشورمان دارد.

بحران کرونا و شکل گیری ذهنیتی جدید از قدرت و تهدید

شیوعِ ناگهانی ویروس کرونا در جهان و تبعاتِ گسترده آن، ذهنیتی جدید از قدرت و تهدید را در میان نخبگان سیاسی و مردم عادی در کشورهای مختلف جهان ایجاد کرده است. اپیدمی بحران کرونا به ما یادآوری کرد که قدرت و تهدید، صرفا در حوزه سخت(مسائل نظامی-امنیتی) معنا نمی یابد. بلکه شیوع ویروسی مرموز مثل کرونا قادر است، قدرتِ کشوری نظیر آمریکا را به چالش بکشد و بیش از یک میلیون نفر را در این کشور به خود درگیر کند. جالب اینکه روز به روز ضعفِ این ابرقدرت در برابر قدرت نمایی ویروس کرونا آشکارتر نیز می شود.

مسلما این مساله، نقش قابل توجهی در توجه به تهدیدات جدید(مخصوصا تهدیدات بیولوژیک)در کشورمان خواهد داشت و مسوولان کشورمان برنامه ریزی های بیشتری برای تقویت بنیه دفاعی ایران در حوزه مسائل پزشکی-بیولوژیک انجام خواهند داد. امری که در تقویت هر چه بیشتر قدرت کشورمان در برابر تهدیداتِ دنیای جدید، کمک قابل توجهی خواهد کرد.