سامانه شاد راه‌حل آموزش و پرورش برای غلبه بر بحران کرونا؛
نرم افزار شاد؛ از تبعیض و دلسردی تا شادیِ درس و مشق‌های مجازی
بحران کرونا چند ماهی است که کشور را درگیر کرده و به تبع حالا حالاها هم مهمانی ناخوانده برای همه جوامع این کره خاکی محسوب می‌شود. برای کنترل این اوضاع و ساماندهی آموزش‌های مجازی، آموزش و پرورش اقدام به طراحی و راه اندازی شبکه شاد کرده است اما براساس مشکلات پیش آمده لازم است زیرساخت‌هایی برای آموزش‌های مجازی در کشور فراهم گردد چرا که در غیر اینصورت امکان برقراری عدالت آموزشی برای همگان مطابق با قانون اساسی وجود نخواهد داشت.
به گزارش راهبرد معاصر، این روزها بحران کرونا گریبان خیلی از حوزه‌ها را گرفته است؛ از اقتصاد و سیاست گرفته تا فرهنگ و هنر و حتی آموزش و پرورش؛ و این تنها مربوط به ایران نیست بلکه امروز بسیاری از کشورهایی که از ترس شیوع بیشتر و افزایش قربانیان این ویروس مهلک به حالت قرنطینه و نیمه‌تعطیل درآمده‌اند با این وضعیت روبروهستند و باید گفت مدارس در بیشتر کشورهای دنیا تعطیل است.
اما آنچه در این میان اهمیتی دوچندان دارد ضرورت ادامه آموزش‌ها و عقب نماندن دانش‌آموزان از آموزش‌ها و ادامه روند آن از طرق مختلف است. چنانچه صدا و سیما با همکاری آموزش و پرورش اقدام به پخش دروس مختلف مقاطع تحصیلی از طریق شبکه‌های 4 و 7 کرد و این در حالی است که به گفته یک مقام مسئول بیش از 90 درصد دانش‌آموزان به آموزش‌های تلویزیونی دسترسی دارند اما این آموزش‌ها جوابگوی حجم محتوای آموزشی دانش‌آموزان نبود.
در کنار این آموزش‌ها برخی معلمان به طور خودجوش اقدام به راه اندازی آموزش‌های آنلاین از طریق بازگشایی کانال‌های آموزشی در تلگرام و دیگر شبکه‌های ارتباط جمعی کردند و توانستند از این طریق درصد بالایی از محتوای آموزشی را در اختیار دانش‌آموزانی که به اینترنت و وسائل ارتباط جمعی و گوشی‌های هوشمند دسترسی داشتند ارائه کنند. اما در این حالت یک جای کار می‌لنگید و آن اینکه همه دانش‌آموزان به گوشی‌های هوشمند و تبلت و لب‌تاب‌هایی که بتوانند این آموزش‌ها را دریافت کنند دسترسی نداشتند و این خود به خود سبب عقب افتادگی تبعیض وار این دسته از دانش‌آموزان می‌شد.
شبکه شاد و نا امیدی برخی دانش‌آموزان کم‌برخوردار
با این حال آموزش و پرورش اسفند ماه 98 اعلام کرد در حال راه اندازی شبکه شاد یا به عبارتی مدرسه هوشمند برای ادامه آموزش‌ها است و فروردین 99 و از طریق پیامک اطلاعات کلی و خبر این اتفاق را در اختیار عموم قرار داد. خبری که در کنار مسرت‌های بسیاری که داشت باز هم القا کننده ناامیدی در برخی دانش‌آموزان به ویژه در مناطق کم برخوردار بود. چرا که همانطور که پیش‌تر بدان اشاره شد همه دانش‌آموزان کشور به این امکانات دسترسی ندارند یا اگر هم دارند به تنهایی امکان استفاده از آن را ندارند یا با داشتن والدینی کارمند امکان استفاده از آموزش‌ها در ساعات مشخص شده را ندارند.
از مدارس و محلات لاکچری تهران تا نقاط دور افتاد و مرزی و روستاهای صعب العبور و بدون داشتن آنتن‌دهی‌های اینترنتی دانش‌آموزان زیادی در حال تحصیل بودند که پیش از کرونا هم از عدالت تحصیلی و امکانات آموزشی یکسانی برخوردار نبودند؛ حالا با این اوضاع کرونایی، قرنطینه‌های خانگی و فاصله گذاری‌اجتماعی و روی آوردن آموزش‌ها به سمت آنلاین و مجازی این عدالت آموزشی بیشتر زیر سوال می‌رود چرا که دانش‌آموز فلان روستا در منطقه صعب‌العبور یا مرزی کشور کجا گوشی هوشمند و سرویس‌دهی مناسب اینترنتی دارد که بتواند در فلان ساعت مشخص شده در کانال مد نظر حاضری بزند یا تکالیفی که از همان طریق از دانش‌آموز خواسته شده انجام داده و عکس یا فایل آن را ارسال کند؟ از طرفی از کجا مشخص می‌شود که این تکالیف را خود دانش‌آموز انجام داده یا اینکه در هنگام پرسیدن سوال و .. کتابی را باز نکرده و از رویش نمی‌خواند؟
عدم دسترسی 30 درصدی مدارس به آموزش‌های مجازی
محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش کشور پیش از این گفته بود: « 30 درصد مناطق آموزشی و مدارس دسترسی ارتباطی برای برقراری آموزش‌های مجازی را ندارند اما ما موظف هستیم ساز و کاری برای ارتباط هوشمندانه بین دانش‌آموزان، معلمان و کادر اجرایی مدارس برقرار کنیم و همچنین کتب درسی را به صورت الکترونیکی منتشر کنیم و در دسترس قرار دهیم و از ظرفیت آموزش‌های مجازی استفاده کنیم.»
با این حال 16 فروردین ماه 99 اعلام شد که شبکه اجتماعی دانش‌آموزان یا همان شبکه شاد با هدف ساماندهی آموزش مجازی معلمان و بنابر مسئولیت اجتماعی در مدت زمان تعطیلی مدارس در وزارت آموزش‌وپرورش طراحی و اجرا شده است. زیرساخت اجرای این طرح استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی است و طراحی کاربری ساده‌ای برای اتصال به پیام‌رسان و احراز هویت مدیر و معلم و دانش‌آموز داشته و امکان برگزاری کلاس‌های آنلاین مبتنی‌بر تبادل پیام و محتوا را فراهم می‌سازد. با وجود تمام اما و اگرها و سوالاتی که در ذهن دانش‌آموز و والدین و حتی مدیران مدارس و معلمان در خصوص چگونگی این نرم افزار وجود داشت این شبکه راه اندازی شد.
اما نحوه ورود و استفاده از شبکه دانش‌آموزی شاد به چه نحوی است و چه وظایفی برعهده مدیر، معلم و دانش‌آموز وجود دارد؟ برای ورود به این نرم افزار چند گام عنوان شده است که گام نخست راه اندازی توسط مدیر مدرسه از طریق انتخاب پیام‌رسان از سامانه سناد است؛ در این مرحله پیام‌رسان در گوشی همراه یا رایانه نصب شده و با ورود به بات(شاد) و کد ملی ثبت و اطلاعات کلاس‌ها و معلمان تایید می شود. در گام دوم راه اندازی توسط معلمان، نصب پیام رسان انتخابی مدیر مدرسه، انتخاب گزینه معلم (مشاهده کد ملی و گروه‌های کلاس) و تایید صحت اطلاعات برای ورود به این شبکه است.
گام سوم هم راه اندازی توسط دانش آموزان، نصب پیام رسان انتخابی مدیر مدرسه، ورود به بات(شاد) و انتخاب گزینه دانش آموز، کلیک بر روی لینک (shad.medu.ir ) در پیام رسان و ورود به صفحه اصلی شاد و ثبت اطلاعات درخواستی و با تایید آن ورود به لینک کلاس است.
مشکلات شاد؛ از نبود زیر ساخت‌های لازم تا برخی سوء‌استفاده و سوء‌مدیریت‌ها
هر چند بسیاری از دانش‌آموزان و والدین در ورود به این لینک ایراداتی داشتند و یا امکان دانلود نرم افزار را روی گوشی خود به هر دلیلی حالا یا قدیمی بودن نرم افزار گوشی یا نداشتن اطلاعات کافی نداشتند اما آموزش و پرورش می‌گوید شبکه اجتماعی شاد را برای دسترسی دانش‌آموزان، مبتنی بر محیطی امن فراهم کرده تا ارتباط بین معلم و دانش‌آموز را برقرار کند. حالا بماند که چه مشکلات و تبعیض‌هایی ممکن است در این میان وجود داشته باشد مواردی که پیش از این هم در ابتدای این نوشتار به آنها اشاراتی داشتیم .
صفاری معلم یک مدرسه ابتدایی روستایی است که از عدم دسترسی بیشتر دانش‌آموزان کلاسش به گوشی‌هایی که قابلیت نصب این نرم افزار را داشته باشند می‌گوید و عنوان می‌کند: « تنها 9 نفر از دانش‌آموزان کلاس 29 نفری‌اش تاکنون موفق به ورود به این نرم‌افزار شده‌اند و همان‌ها هم مشکلات فروانی برای در اختیار داشتن گوشی همراه والدین خود و حضور به موقع در کلاس را دارند.» وی با گلایه از عدم زیرسازی‌های لازم در آموزش‌های آنلاین در همه کشور می‌گوید: « چه خوب بود اگر آموزش و پرورش امکاناتی مانند تبلت‌های ارزان قیمت را حالا شده شرایطی در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌داد تا در چنین مواقعی با این مشکلات مواجه نمی‌شدیم.»
دباغ هم معلم دبیرستان است و فیزیک تدریس می‌کند و از طرفی خود در منزل دو دانش‌آموز دارد و از مشکلاتی که در برقراری ارتباط با این نرم‌افزار وجود دارد، می‌گوید و عنوان می‌کند :«من تنها یک گوشی هوشمند داشتم و یک خط تلفن که مجبور شدم برای ورود به نرم‌افزار شاد چون تنها با هر خط یک کد ملی را احراز هویت می‌کرد گوشی قسطی بخرم تا فرزندانم از درس عقب نیفتند اما متاسفانه به دلیل آنتن‌دهی بد اینترنت باز هم مجبور شدم برای برخی دروس مانند شیمی برای فرزندم معلم خصوصی که از همکارانم است بگیرم.»
هر چند مهدی شرفی سرپرست مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش در خصوص این شبکه، گفته است شبکه اجتماعی دانش‌آموزی(شاد)، دارای ۵ بخش اصلی است که اولین بخش آن سخت افزارها و سرورهایی با پهنای باند به‌گونه‌ای است که بتواند پاسخگوی حضور دانش‌آموزان و معلمان در مواقع ترافیک کار باشد اما قطعی‌های ینترنت و عدم آنتن‌دهی ها گاهی کار را چنان سخت می‌کند که دانش‌آموز نمی‌تواند از کلاس مجازی این شبکه، شاد و خرسند شود.
طبق گفته دباغ معلم فیزیک دبیرستان، خانواده‌هایی که یک تلفن‌همراه دارند، برای استفاده ازنرم افزار شاد دچار مشکل خواهند شد؛ چرا که گفته می‌شود هر شماره تلفن‌همراه در این نرم افزار فقط مختص یک نفر است و با یک شماره تلفن‌همراه امکان نصب و پیکربندی فقط یک پیام‌رسان وجود دارد. هر چند ممکن است راه حلی برای این موضوع وجود داشته باشد اما لازم است آموزش و پرورش و مهندسان طراح این نرم افزار برای رفع اینگونه مشکلات که ممکن است مشکل بسیاری از خانواده‌هایی باشد که دو دانش‌آموز یا بیشتر دارند یا خانواده معلمی که همزمان دانش‌آموز مدرسه‌ای هم دارد، یا معلمی که در دو مدرسه تدریس می‌کند، باشد.
از طرفی چون طبق گفته رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش ارزیابی پایان سال دانش آموزان با محوریت معلم انجام می‌شود، ممکن است برخی معلمان در این میان برخورد مناسبی با والدینی که به هر دلیلی امکان حضور به موقع دانش‌آموزشان را در نرم افزار یا ارسال به موقع تکالیف را ندارند، نداشته باشند چنانچه موارد بی‌شماری از اینگونه شکایت‌ها به چشم می‌خورد.
صادق‌زاده مادر دانش‌آموزی است که در حال گذراندن کلاس دوم ابتدایی است وی که کارمند یک شرکت بخش خصوصی است، می‌گوید: «معلم پسرم اصلا برخورد مناسبی ندارد و اصلا حاضر به همکاری با من مادر کارمند نیست و من نمی‌دانم برای شکایت از این اوضاع باید به کدام مرجعی مراجعه کنم؟ در حالیکه پسر من پیش از این شرایط بحران کرونایی جزو دانش‌آموزان ممتاز بوده اکنون با افت بسیاری مواجه شده است، من مجبورم به سبب شرایط، فرزندم را هر بار نزد یکی از مادربزرگانش یا خاله و عمه‌اش بسپارم و این مشکل دسترسی پسرم به گوشی و ورود به کلاسش را سخت‌تر کرده اما معلم شرایط مرا درک نمی‌کند و من نمی‌دانم چه باید بکنم؟» در کنار این سوء‌استفاده‌ها و سوء‌تدبیرهایی که از سوی مسئولان رخ می‌دهد البته برخی والدین هم ممکن است سوء‌استفاده‌هایی داشته باشند مانند انجام تکالیف دانش‌آموزان یا ...
بهره سخن
بحران کرونا چند ماهی است که کشور را درگیر کرده و به تبع حالا حالاها هم مهمانی ناخوانده برای همه جوامع این کره خاکی محسوب می‌شود. بحرانی که از اقتصاد و سیاست و اشتغال تا آموزش و فرهنگ را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است؛ برای کنترل این اوضاع و ساماندهی آموزش‌های مجازی، آموزش و پرورش اقدام به طراحی و راه اندازی شبکه شاد کرده است اما براساس مشکلات پیش آمده لازم است زیرساخت‌هایی برای آموزش‌های مجازی در کشور انجام شود چرا که در غیر اینصورت امکان برقراری عدالت آموزشی برای همگان مطابق با قانون اساسی وجود نخواهد داشت.