به گزارش راهبرد معاصر؛ چین و خاورمیانه از مناسبات و روابط دیرینه و کهنی برخوردار می باشند. در طی سال های اخیر به طرز چشم گیری، به دلیل افزایش سطح تجارت، سرمایه گذاری و توسعه روابط سیاسی به یکدیگر نزدیک شده اند. با این حال شیوع بیماری اپیدمی کووید 19 که از چین به سایر مناطق جهان سرایت کرده، در روابط بین طرفین پویایی پیچیده جدیدی را وارد کرده و به چالش های موجود بین آن ها شدت بخشیده است. در این میان مهم ترین مسئله اعتماد دولت ها و مردم خاورمیانه نسبت به چین می باشد.
برداشت خاورمیانه نسبت به چین قبل از اپیدمی
بر اساس بررسی نگرش جهانی مرکز تحقیقات پیو (2019) ، برداشت نسبت به چین حداقل در میان کشورهای مورد بررسی ( تونس، رژیم صهیونیستی، ترکیه و لبنان) بسیار مثبت بوده است. در لبنان، رژیم صهیونیستی و تونس نزدیک به 60 درصد از پاسخ دهندگان نظرات مطلوبی نسبت به چین بیان کردند. هر چند که این آمار در ترکیه نسبتا پایین تر بود. ( 37 درصد)
یکی دیگر از شاخص های برداشت مثبت منطقه نسبت به چین، محبوبیت روزافزون یادگیری زبان و تاریخ چین می باشد. همانطور که به صورت قابل ملاحظه ای در رسانه های محلی بازدید مقامات چینی را مورد بازتاب قرار دادند. علاوه بر این، برخی از کشورهای خاورمیانه؛ بر جایگزینی غول نوظهور آسیا به عنوان الگوی اقتصادی و سیاسی جذاب تر نسبت به ایالات متحده آمریکا تاکید می کردند.
چگونه کووید 19 تصویر چین را در خاورمیانه تغییر داده است؟
با این وجود از زمان شیوع کووید 19 برداشت نسبت به کشور چین در منطقه بدتر شده است. حتی ایران یکی از متحدان اصلی منطقه ای چین، از عملکرد این کشور به شدت انتقاد کرده است. کیانوش جهان پور سخنگوی وزارت بهداشت ایران در مورد نحوه برخورد مقامات چین در زمان شیوع بیماری و داده های ارائه شده در مورد آن به جهان انتقاد کرد و مسئله دوم را به یک « شوخی تلخ» توصیف نمود. در سرتاسر منطقه، انتقاد نسبت به چین در میان مردم و به طور خاص رسانه های اجتماعی بسیار گسترده بوده است. در مراکش، پلیس خبر دستگیری یک زنی را اعلام کرد که در یک ویدیویی از خود یک رستوران محلی چینی را به انتشار ویروس کرونا متهم کرده بود. در اوایل مارس یک راننده تاکسی در قاهره پس از سرفه ی یک مرد چینی وی را از ماشین بیرون انداخته است. در پایان ماه مارس یکی از ساکنان قاهره با پلیس تماس گرفت و گزارش داد که یک خانواده چینی در حال کباب کردن مار هستند – شایعه ای که به سرعت در رسانه های اجتماعی پخش شد و منجر به گمانه زنی های گسترده و اظهارات ضد چینی گردید.
بسیاری از کشورهای منطقه از جمله بحرین، عراق، اردن، لبنان، مراکش و ترکیه محدودیت هایی را برای سفر از کشور چین اعمال کرده اند. ایران حتی صدور ویزا برای شهروندان چینی را به حالت تعلیق در آورد و منجر به انتقاد پکن شد. با این حال موضع رسمی دولت های خاورمیانه همچنان بر تداوم همکاری و گفتگو با چین بوده است. به نظر می رسد حفظ روابط خوب با چین بر سایر ملاحظات برتری داشته است. این بدون شک تا حدودی تحت تاثیر کمک های پزشکی چین به کشورهای منطقه بوده است.
کمپین چین برای مقابله با برداشت های منفی
به دنبال شیوع کووید 19 و تغییر برداشت نسلی نسبت به چین در خاورمیانه، پکن به تغییر استراتژی روی آورد و از ابزارهای جدید نفوذ بهره برده است. خاورمیانه با توجه به منافع طبیعی غنی و موقعیت استراتژیک در مسیرهای اصلی تجارت برای چین از اهمیت فزاینده ای برخوردار می باشد. نفت خاورمیانه نقش مهمی در اقتصاد چین ایفا می کند و تقریبا نیمی از واردات آن یعنی حدود 44 درصد از خاورمیانه بوده است. خاورمیانه برای برنامه های اقتصادی آینده پکن مانند کمربند و ابتکار جاده – به عنوان چهارراهی برای مسیرهای تجاری و خطوط دریایی که چین را به آفریقا و اروپا متصل می کند – مهم می باشد.
بحران کووید 19 آسیب قابل توجهی به رشد اقتصادی چین وارد کرده و برداشت ها نسبت به این کشور در سطح جهان تاثیر گذاشته است. بدون تامین انرژی پایدار و استفاده ایمن از مسیرهای تجاری خاورمیانه، جایگاه اقتصادی و سیاسی چین می تواند بیشتر تضعیف شود. شیوع بیماری همه گیر در خاورمیانه فعالیت های اقتصادی چین را در منطقه فلج کرده است. بنابراین دولت چین از زمان و منابع قابل توجهی برای گفتگو و کنترل گفتمان عمومی در مورد کووید 19 و تلاش برای ایجاد روایتی مبنی بر این که «بیماری همه گیر ویرویس چینی نیست» سرمایه گذاری گسترده ای انجام داده است.
رهبران چین می دانند که سطح اعتماد نسبت به آن ها به واسطه همه گیری به شدت آسیب دیده است و آن ها تلاش می کنند روایتی را نسبت به کووید 19 تبلیغ کنند که می توانست در هر کجا شکل بگیرد و شیوع یابد و این که رژیم چین هیچ مسئولیتی در قبال شیوع آن نداشته است. به عنوان بخشی از این تلاش، پکن با تعجیل به انتشار کتاب اقدام کردند و جنگ چین و کروناویروس و کمک هایی را که برای کشورهای مبتلا به کروناویروس ارائه می کنند را برجسته ساختند. این کتاب به زبان های مختلف از جمله برخی از زبان های خاورمیانه ترجمه شد و در بین سیاستگذاران و عموم مردم توزیع شد.
علاوه بر این، چین تلاش های خود را برای ارائه کمک به کشورهای منطقه، اعزام تیم های پزشکی همراه با تجهیزات مورد نیاز برای مبارزه با ویروس اقدام کرده است. در آغاز ماه مارس، هزاران کیت تشخیص و سایر تجهیزات پزشکی به مصر ارسال کرده است. آن ها همچنین به ترکیه « داروهای خاص » را ارسال کردند که بر اساس اظهار نظر وزیر بهداشت ترکیه؛ این دارو مدت زمان بهبود بیماران مراقبت های ویژه را کاهش داده است. در اواسط ماه آوریل، چین 50 جعبه وسایل پزشکی همراه با صد هزار ماسک جراحی برای وزارت بهداشت عمان ارسال کرده است. این ها تنها چند نمونه ای از تلاش های چین برای ارائه کمک به منطقه می باشد. از آنجا که این تلاش ها به صورت گسترده به منظور بهبود تصویر چین و تقویت قدرت نرم این کشور در زمان بحران انجام شده ؛ همه ی این موارد در سایت های خبری دولت چین و رسانه های اجتماعی به شدت تبلیغ شده است.
نتیجه گیری
گسترش کووید 19 یک چالش بی سابقه جهانی و همچنین یک مسئله سیاسی و دیپلماتیک منحصر به فرد برای چین است. ارائه کمک و تجهیزات پزشکی به کشور های منطقه و بازتاب رسانه ای گسترده بیشتر در راستای حفظ منافع ژئواکونومیک چین در خاورمیانه و ممانعت از ایجاد تصویر منفی از پکن در بین کشورهای منطقه می باشد. بدون تأمین انرژی پایدار و استفاده از مسیرهای تجاری منطقه ای، موقعیت اقتصادی و سیاسی چین ممکن است بیشتر تضعیف شود. بنابراین احتمالا چین به ارائه کمک های پزشکی به کشورهای خاورمیانه و همچنین مستندسازی از این کمک ها به منظور بهبود چهره خود در منطقه ادامه خواهد داد. در عین حال احتمالا دولت های منطقه همچنان در خط ظریف بین سرزنش چین برای اپیدمی کروناویروس و حفظ یک رابطه خوب با غول آسیا قدم خواهند برداشت.