بررسی صنعت چوب و مبلمان ایران در برنامه منهای نفت

به گزارش راهبرد معاصر، برنامه تلویزیونی منهای نفت امروز چهارشنبه 18 تیرماه 99 با موضوع صنعت چوب و مبلمان از شبکه سوم سیما پخش می شود.برنامه تلویزیونی منهای نفت امروز به سراغ صنعت چوب و مبلمان رفته است. که حوالی ساعت 17:23 از شبکه سه سیما پخش می شود.

صنعت چوب و مبلمان در کشور در حال حاضر بیش از 70 هزار کارگاه کوچک و بزرگ تولیدی را به خود اختصاص داده است.

 این صنعت با گردش مالی سالیانه 60 هزار میلیارد تومان و اشتغال 8 درصدی و تولید ناخالص 7 درصدی، جزء معدود صنایع پربازده کشور است.     

این صنعت پتانسیل و آمادگی ایجاد 250 هزار شغل دیگر را در دو برنامه ششم و هفتم به شرط حمایت های دولتی، دارد .

 80 درصد واردات مبلمان کشور از کشورهای چین، مالزی، ترکیه، اندونزی و ویتنام است و تنها 15 تا 20 درصد از تولید داخل به کشورهایی چون امارات و آفریقای جنوبی صادر می‌شود.

تاریخچه

کشور ایران با دارا بودن ده هزار سال گنجینه تاریخی تمدن، فرهنگ، هنر و معماری، ارزش های اصیل و متنوعی را برای طراحی و زندگی مدرن در دست دارد.

یافته های تاریخی نشان می دهد قدیمی ترین شکل چهار پایه که از سفال ساخته شده در حدود ۸۰۰۰ سال قدمت دارد و اولین فرم صندلی های امروزی ریشه در چهار هزار سال پیش دارد که از منطقه املش گیلان حفاری و بدست آمده است.

علاوه براینها، نقوش زیبای یافت شده در ظروف و ابزار و همچنین دیوارهای کاخ ها نشان می دهد که طرح انواع نشیمن و مبلمان مورد استفاده  در سرزمین ایران دارای شخصیت  و اصالت خاص خود می باشد.

صنعتگران ایرانی در زمینه مبلمان کلاسیک که نیازمند انجام کارهای هنری است، ازجایگاه مناسبی در بین کشورهای منطقه و جهان برخوردار هستند و با وجود برخی ناملایمات هنوز هم دستان توانمند صنعتگران ایرانی تحسین جهانیان رابرمی انگیزد. اما در زمینه تولید مبلمان مدرن که نیازمند دستگاه ها و ماشین آلات پیشرفته است، کشورهایی که از فناوری و تکنولوژی های پیشرفته تری در این عرصه برخوردار هستند، جایگاه بهتری را به خود اختصاص داده اند.

در حال حاضر در ایران یازده دانشگاه با سه هزار فارغ التحصیل از رشته طراحی صنعتی وجود دارد. همچین مرکز آموزش مبلمان و دکوراسیون ایران با آموزش و تربیت دانشجویان در زمینه های طراحی مبلمان و طراحی دکوراسیون داخلی، پتانسیل خوبی را برای مطالعه و ایجاد طرحهای اصیل در اختیار تولیدکنندگان قرار می دهد.

امروزه صنعتگران مبل ایران  به کمک طراحان به دنبال طرح های مناسب برای زندگی مدرن معاصر هستند.

موقعیت صنعت چوب و مبلمان ایران

صنعت چوب و مبلمان در کشور در حال حاضر بیش از 70 هزار کارگاه کوچک و بزرگ تولیدی را به خود اختصاص داده و از جمله صنایعی است که از گستردگی زیادی با امکانات بالفعل و بالقوه برخوردار است.این صنعت با گردش مالی سالیانه 60 هزار میلیارد تومان و پوشش کسب‌وکارهای مرتبط از پارچه و رنگ گرفته تا خراطی و منبت‌کاری و اشتغال 8 درصد کشور، جزء معدود صنایع پربازده به شمار می‌رود. با این حال مبلمان در ایران عمدتاً توسط واحدهای صنفی تولید شده و واحدهای صنعتی به‌مراتب کمتر در این منصه حضور به عمل می‌رسانند. از سوی دیگر به‌رغم وجود پتانسیل‌های فراوان برای صادرات مبلمان و مصنوعات چوبی، صادرات این کالا چندان چشم‌گیر نیست.

درصورت حمایت عملی وزارت صنعت، معدن و تجارت از این صنعت مبلمان، ضمن کنار رفتن ابرهای تیره رکود از پیش روی این صنعت، شاهد پدیدار شدن افق‌های روشنی برای آن خواهیم بود .اما هیچگونه توجه و دغدغه ای نسبت به الزامات و ضرورت های اجرایی نمودن برنامه های صادراتی در این حوزه دیده نمی شود. درصورت حمایت معنوی و تقنینی دولت از اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان مبلمان ایران، این اتحادیه قادر خواهد بود پس از اجرای برنامه پنج ساله توسعه صادرات مبلمان و معرفی صنعت مبلمان ایران به بازارهای خارجی، کف ارزش صادرات مبل مان کشور را به ۲۰۰ میلیون دلار در سال ارتقاء دهد، این البته نقطه آغاز توسعه صادرات مبلمان ایران در بازارهای جهانی خواهد بود.

فرصت های همکاری

ایران همواره در زمینه های مختلف با کشورهای همسایه و جهان همکاری داشته است . امروزه با گسترده شدن فضای ارتباطی و اجتماعی در دهکده جهانی، محصولات متنوعی برای استفاده در اختیار جامعه جهانی قرار گرفته است. در این میان جای مبلمان ایرانی خالی است، فضایی که پیش رو قرار دارد، فرصت های بیشماری را برای آینده نوید می دهد.

توسعه همکاری صنعت و دانشگاه و همچنین تخصصی شدن گرایش های طراحی، تولیدات با کیفیتی را به وجود می آورد تا آثار زیبا و فاخر تمدن و هنر ایران زمین در صنعت مدرن مبلمان و دکوراسیون در اختیار تمامی کشورهای جهان قرار گیرد. محصولات ومصنوعاتی که به خوبی می تواند ارتباط با دنیای پیرامون برقرار نموده و روش های جدیدی را برای زندگی ارائه دهد. تولیداتی که همانند صنایع دستی و هنرهای زیبای اصیل ایرانی، در اختیار استفاده کنندگان جهانی قرار گیرد.

گردش مالی سالانه بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد ریالی این صنعت نیز نشانگر اهمیت و جایگاه این صنعت در بین صنایع کشور و آثار زیان بار بی توجهی به آن است. صنعت مبلمان یا تولید مصنوعات چوبی از دهه های گذشته همواره به عنوان یکی از مصادیق صنایع زنجیره ای زود بازده که می تواند منجر به توسعه اقتصادی کشورها شود، ازسوی نهادهای اقتصادی وابسته به سازمان ملل متحد به کشورهای درحال توسعه پیشنهاد شده است. این صنعت ضمن تحقق بخش مهمی ازاستراتژی توسعه صادرات غیر نفتی کشور و کسب درآمدی ارزی قابل توجهی، می تواند دولت را در رفع مهمترین مشکل کنونی جامعه یعنی بیکاری یاری کند.

مطالعات دهه گذشته نشان می دهد صادرات مبل ایران از ۵% به بیش از ۱۵ % رسیده و این روند روز افزون نشان دهنده توسعه و افزایش کیفیت و زیبایی محصولات مبلمان در کشور، است.

بنابر اعلام مرکز  آمار ایران در حدود ۲۲۶ واحد تولید صنعتی مبلمان با اشتغال زایی حدود ۱۰ هزار نفر در کشور وجود دارد.

همچنین بنابر گزارش های اتحادیه درودگران تهران تعداد ۱۵۷۳ کارگاه تولیدی دارای مجوز در زمینه صنایع چوب در تهران فعالیت می کنند و حدود ۱۱۷ هزار نفر در این کارگاه ها مشغول به فعالیت هستند.

بر اساس تحقیقات به عمل آمده میزان۲۰% مصرف مبلمان مدرن در کشور دراختیار تولیدکنندگان داخلی بوده و۸۰% باقی از طریق واردات قانونی و غیرقانونی تامین می شود. اگرچه در ایران هنوز کیفیت برخی محصولات تولیدی به روز نیست، اما سرمایه گذاری در صنعت چوب ایران چشم انداز روشنی دارد.

چرا صنعت مبلمان کشور دچار رکود و از طرفی باعث ازدست دادن بازارهای داخلی و افزایش واردات شده است؟

ـ بی توجهی دولت به جایگاه و پتانسیل صادرات صنعت چوب و مبلمان کشور

ـ عدم حمایت وزارت صنعت و معدن و تجارت از بخش خصوصی

ـ ازبین رفتن سرمایه گذاری­ های کلان درصنعت چوب کشور

ـ ورشکستگی و تعطیلی 1000واحد صنفی چوب وتخته و فیبرسه لایه در کشور

ـ عدم تعیین تعرفه منطقی از سوی دولت

ـ متوازن نبودن شرایط تسهیلات برای بخش تولید و تجارت

ـ واردات لجام گسیخته و سوداپرور

ـ عدم اتخاذ سیاست ها و تصمیمات کارشناسی صحیح از سوی سازمان ­های مستقل در دولت

ـ عدم بازاریابی درست و منطقی در سایر کشورها

ـ عدم خودباوری متولیان صنعت از ظرفیت ­های ارزش افزوده بالا

ـ کمبود شدید نقدینگی به دلیل شرایط انقباضی بازارپولی کشور

ـ ضدتولیدبودن قیمت تسهیلات به واحدهای تولیدی

ـ عدم تعامل بخش دولتی با خصوصی و بی توجهی به اظهارنظرهای کارشناسی از سوی دولت

ـ وابستگی درتامین لوازم جانبی (پارچه، فوم، یراق آلات و ...) به خارج

ـ عدم همسویی قوانین تعرفه ای کشور برای مبلمان وارداتی

ـ محدویت نیروی انسانی متخصص و ماهر

ـ عدم وجود مکانیسم قیمت گذاری برمبلمان ایران

ـ تقاضا و تمایل بیشترمشتریان ایرانی برای خرید مبلمان خارجی

ـ عدم تعهدتولیدکنندگان داخل به کالای تولیدداخل

بررسی ضعف های داخلی اصناف و اتحادیه ها از نظر برخی کارشناسان

ـ سنتی عمل کردن اتحادیه

ـ نبودن رقابت جدی درتولیدات داخلی

ـ بی کیفیت بودن مبلمان داخلی

ـ  شناخت نداشتن اتحادیه و سندیکاهها به نیاز مصرف کننده

ـ نداشتن نوآوری و خلاقیت در طراحی ها

ـ‌ پایین بودن دانش تخصصی در اعضای اتحادیه

ـ تک محوری عمل کردن اتحادیه در تصمیم گیری ها

ـ نداشتن برنامه عملیاتی و منسجم به جهت صادرات

ـ نبود شناخت از بازار هدف

ـ تعهد نداشتن سندیکاهها به حقوق مصرف کننده

ـ نبود تعامل اتحادیه و سندیکاها با بخش دولتی و تعاونی

ـ نبود نظارت کافی شورای اصناف بر عملکرد اتحادیه و سندیکاهها

ـ پاسخگونبودن اتحادیه در قبال متضررشدن حقوق مصرف کنندگان

ـ ازبین رفتن اعتماد مصرف کننده داخلی به صنعت مبل کشور

ـ تامین نیاز داخل به واردات لجام گسیخته

ـ مجهزنبودن کارگاه های تولیدی با ابزارجدید

ـ استاندارد نبودن کارگاه های تولیدی

ـ همکاری نکردن تخصصی اتحادیه با اتاق بازرگانی به جهت حمایت هوشمندانه و منطقی از صادرات

 تامین چوب، اساسی‌ترین و مبهم‌ترین مشکل صنعت مبلمان کشور

باتوجه به طرح دوره تنفس جنگل احتمالا از 10سال به 5سال و ورود سازمان محیط زیست مبنی بر عدم بهره برداری از جنگل و عدم سیاست گزاری سازمان جنگل ها و مراتع کشور، وزارت جهادکشاورزی ، سازمان حفظ نباتات ، وزارت صنایع و منابع طبیعی به جهت تامین نیاز رو به افزون چوب در کشور متاسفانه بابت جوابگونبودن سیستم دولتی عملا مسئله قاچاق چوب ، گران بودن چوب ، موجودبودن چوب های نامرغوب و آلوده، بیکاری خیلی ازصنف هایی که مستقیما با امرچوب سرو کاردارندجدا از رکود، راندمان اقتصادی را کند می کند واز طرفی. می­دانیم که درکل دنیا میزان مصرف چوب و محصولات چوبی نقش مهمی درضریب پیشرفتگی کشوردرنظرمی گیرند.درامریکا میزان سرانه چوب یک مترمربع ،کشورهای پیشرفته هفت دهم مترمکعب متوسط جهانی سه دهم مترمکعب وایران پایین ترازمتوسط جهانی درحالت خوشبینانه 2دهم مترمکعب است باتوجه به جمعیت ایران ،14میلیون مترمکعب نیازچوبی داریم و باافزایش جمعیت ایران دراینده نزدیک به 30میلیون مترمکعب چوب براساس متوسط جهانی خواهیم داشت .درحال حاضر برداشت چوب درجنگل به کمتراز700هزارمترمکعب رسیده است و برداشت چوب به صورت پراکنده نه به صورت فنی و علمی با استفاده ازچوب های بیمار،شکسته صورت می گیرد.این سوال پیش می اید نیازچوب ازچه طریقی و توسط کدام متولی باید تامین شود؟

ازطرفی در خصوص این موضوع درماده 15قانون افزایش بهره وری کشاورزی و منابع طبیعی مصوبه مجلس شورای اسلامی به صراحت آورده شده و به دولت مکلف کرده به توسعه درخت چوب یا زراعت چوب و همچنین درماده12قانون تشکیل صندوق حمایت از محصولات کشاورزی سال 1379باز توسعه زراعت چوب مطرح و عملا اقدام موثری، از سوی دولت ها نشده است .

باتوجه به نیاز روزافزون برخی صنایع به چوب عملا هیچ راهکارمنطقی برای تامین نیاز چوب ازسوی دولت­ها ارایه نشده است ، متاسفانه وزارت جهادکشاورزی ، سازمان جنگل ها و مراتع کشور ، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان حفظ نباتات درتصمیم گیری ها، جزیره ای عمل می کنند .

باتوجه به اینکه در برنامه 5ساله پنجم به صراحت اعلام شده بود که، برای تامین چوب از200هزارهکتارزراعت چوب به 500هزارهکتارچوب باتوجه به تقسیم بندی استان ها چه کارهایی باید انجام شود نتایج قابل قبولی مشاهده نشد و همچنین در لایحه برنامه ششم توسعه نیز، برای مسئله زراعت چوب هیچ راهکارمناسبی برای دستیابی به اعداد و ارقام مطلوب، پیش بینی نشده است .

همچنین ، درسال 1330شمسی ایران عضوکمیته بین المللی صنوبر بود و رسما به عضویت (IPC) درآمد و اقدامات موثری نیز در خصوص زراعت چوب انجام شد، اما متاسفانه از 1345 به بعد طرح زراعت چوب درایران مغفول مانده و حتی در سازمان جنگل علیرغم گستردگی ساختارهیچ متولی خاصی و دفتری و کارشناسی به امر زراعت چوب اختصاص ندارد.

دولت ها در امرزراعت چوب می توانستند با استفاده از طرح های کارشناسی با پتانسیل بالا برای قسمتی از نیاز چوب کشور در داخل اقدام کرده و بقیه نیاز کشور نیز ازطریق واردات هدفمند صورت پذیرد .ظاهرا از برایند مزبور و گفتگو با کارشناسان خبره عملا دولت‌ها در امر سرمایه گذاری زراعت چوب و واردات چوب درعمل قدمی برنمی دارند باز این سوال مطرح می شود با توجه به طرح دوره تنفس، محدویت دربهره برداری از جنگل ، عدم سرمایه گذاری درطرح زراعت چوب ، تشتت درتصمیم گیری سازمان های تخصصی امر، وجود قاچاقچیان چوب و گران شدن چوب ،چه ارگانی پاسخگوی نیاز صنایع کشورمی‌باشد؟

خلاء های موجود در صنعت مبلمان کشور
مواد اولیه:

وابستگی زیاد به سایر صنایع برای تأمین مواد اولیه

تأمین مواد اولیه چوبی مطابق با استانداردهای بین المللی

حق بالای گمرک مواد اولیه مورد نیاز صنعت

قیمت بالای مواد اولیه در کشور

وجود مشکلات مرتبط با پرداخت مالی به تأمین کنندگان خارجی

کمبود صنایع تولید مواد اولیه

فناوری:

وابستگی فنی و تکنولوژیکی به خارج از کشور

ضعف تحقیق و توسعه در صنعت مبلمان

عدم استفاده از استانداردهای به روز در تولید محصولات

محدودیت ارتباط صنعت مبلمان با دانشگاه و مراکز علمی- پژوهشی

ظرفیت های تولید:

رشد ناهمگون و نامتوازن صنعت

فقدان زیرساخت ها  و ظرفیت های لازم در صنعت

تعداد پایین تولیدکنندگان صنعتی

ضعف یکپارچگی و عدم ادغام عمودی کارگاه های کوچک برای افزایش توان رقابتی صنعت

ظرفیت پایین تولید کارگاه های تولید مبلمان

بازار فروش:

ناآگاهی از بازارهای هدف

حضور قدرتمند رقبای همسایه و جهان

عدم آشنایی بازار جهانی از صنعت مبلمان ایران و ضعف سیستم اطلاع رسانی

صنعت مبلمان ایران در حال حاضر تکنولوژی محور است. برای موفقیت در تولید و احیانا صادرات، باید مجموعه ای از شرایط درون سازمانی و برون سازمانی فراهم گردد که در حال حاضر مهیا نیست. تهدید این است که صنعت مبلمان چوبی ایرانی درحال از دست دادن قابلیت مزیت رقابتی در مقیاس با مبلمان های خارجی است و فرصت، نزدیکی به جنگل های روسیه به عنوان مهم ترین منبع تامین مواد اولیه و احیانا انتقال سایت تولید برخی از صنایع مبلمان داخلی به این جنگل ها مشابه کشور ترکیه و نزدیکی به بازارهای مصرف در حوزه کشورهای عربی است.

اکنون صنعتگران برای تامین مواد اولیه ی تولید با مشکلاتی مواجه هستند به نحوی که مشکلات تامین مواد اولیه ای  مانند MDF و چوب خام که فناوری لازم برای تولید آن بالا است، در داخل کشور وجود ندارد. به همین دلیل این بخش از صنعت ایران می تواند در ارتباطی موثر با صنعتگران دیگر کشورها بهبود یافته و این خلاء در کشور برطرف شود.

گردش مالی 460 میلیارد دلاری صنعت مبل در جهان

با نیم نگاهی به گردش مالی 460 میلیارد دلاری صنعت مبل در جهان، به روشنی به عمق ارزش و گردش مالی این فعالیت پی خواهیم برد.

با در نظر گرفتن سهم کمتر از یک درصدی ایران از بازارهای جهانی فعالیت مذکور، به ضریب فرصت سوزی های موجود در این عرصه اشراف پیدا می‌کنیم و این نقیصه در اقتصادی که به شدت نیازمند حضور در عرصه های جهانی است، مطلوب و شایسته به نظر نمی رسد.

متاسفانه اکثریت قریب به اتفاق دستگاه های مرتبط با تولید مبل در ایران، قدیمی هستند و به نوعی می‌توان فعالیت تولید مبل در ایران را به صنعتی سنتی تشبیه کرد که با وضعیت موجود، مجال و امکان رقابت با تولیدکنندگان بزرگ مبل در جهان امکان پذیر نیست.

نتیجه:

برخی کارشناسان این صنعت معتقدند که: برخورد منطقی و مبتنی بر دانش، با مقوله کنترل واردات و نیز توجه به اهمیت واردات کالاهای واسطه ای در توسعه صادرات غیرنفتی امری است ضروری . باید باور کنیم دوران حمایت های بی پشتوانه تعرفه ای سپری گشته و باید به جای افزایش هزینه­ های مصرف کننده نهایی، به فکر کاهش هزینه های تولید باشیم.

ایران در سال‌های گذشته صادرکننده مبلمان بوده، اما متأسفانه اکنون تنها مصرف‌کننده و واردکننده این محصول شده است.دلیل این امر چنین است که هنوز نتوانسته مسیر درست را شناسایی و در راستای بازارهای هدف حرکت کنیم. بطوریکه سهم این صنعت (چوب وکاغذ و صنایع پائین‌دستی از قبیل: مبلمان، کلاً 7درصد از سهم تولید ناخالص کشور را به خود اختصاص داده است و همچنین 250 هزار شغل دائمی را نمایندگی کرده است. این صنعت پتانسیل و آمادگی ایجاد 250 هزار شغل دیگر را در دو برنامه ششم و هفتم دولت دارد به شرط اینکه حمایت‌های دولتی به لحاظ زیرساخت‌های لازم برای این صنعت در نظر گرفته شود. از آنجا که در سال گذشته این صنعت، قریب به 5/ 3 میلیون مترمکعب چوب به عنوان مواد اولیه استفاده نموده اند و این سهم با توجه به نیازها و ظرفیت اسمی تولید کارخانجات برای چهار سال آینده نیز به میزان حدود 10 میلیون مترمکعب برآورد می‌شود، به همین جهت نیاز مبرم تولید چوب در کشور احساس می‌شود و در این راستا تحقیقات مؤسسه می‌بایست با تولید ارقام سریع الرشد، مقاوم و سازگار با مناطق مختلف آب و هوای کشور این خلاء را مرتفع ‌سازد.تا پیش از روی کارامدن دولت یازدهم، واردات مبلمان جزء 10 قلم کالای لوکس به شمار آمده و واردات ممنوع بود؛ اما هم‌اکنون با تغییر دولت و متعاقباً تغییر قوانین و مقررات، واردات مبلمان به‌راحتی انجام می‌گیردبه طوریکه 80 درصد واردات مبلمان کشور از کشورهای چین، مالزی، ترکیه، اندونزی و ویتنام است و تنها 15 تا 20 درصد از تولید داخل به کشورهایی چون امارات و آفریقای جنوبی صادر می‌شود.