نگاهی به ابعاد و اثرات رای دادگاه لاهه برای ایران

به گزارش راهبرد معاصر؛ پس از آنکه ایران و آمریکا روزهای پنجم، ششم، هفتم و هشتم شهریورماه به مدت چهار روز و به صورت دوره‌ای شکایات و دفاعیات خود را اعمال تحریم‌های یکجانبه واشنگتن علیه مردم ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری موسوم به دادگاه لاهه مطرح کردند، صبح امروز (چهارشنبه 11 مهرماه) این دیوان، برای صدور حکم خود تشکیل جلسه داد و نهایتا پس از بررسی اسناد، قضات دیوان به اتفاق آرا به سه تصمیم موقت – براساس قراردادات مودت بین طرفین - رسیده‌اند که تا زمان صدور رأی نهایی برای دو طرف الزام‌آور است:

۱. ایالات متحده آمریکا، منطبق با تعهداتش ذیل پیمان ۱۹۵۵ مودت، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی، باید به نحو مورد انتخاب خود، هر مانع برآمده از تدابیر اعلامی ۸ می ۲۰۱۸ بر صادرات آزاد این اقلام به اراضی جمهوری اسلامی ایران را رفع کند:

• دارو و تجهیزات پزشکی؛
• مواد غذایی و اقلام زراعی؛
• قطعات یدکی، تجهیزات، خدمات مربوطه (شامل خدمات پس از فروش، تعمیر و خدمات نگهداری و بازرسی) مورد نیاز ایمنی هوانوردی مسافری.

۲. ایالات متحده آمریکا باید اطمینان یابد که در ارتباط با اقلام و خدمات فوق‌الذکر، مجوزها و تاییدیه‌های مورد نیاز صادر شده و پرداخت‌ها و دیگر انتقال‌های منابع تحت هیچ محدودیتی نباشند؛

۳. هر دو طرف باید از هر اقدامی که ممکن است مناقشه ارائه‌شده در دیوان را تشدید کرده یا ابعاد آن را گسترش دهد و حل آن را دشوارتر کند، خودداری کنند.

این رای که رسانه ها و تحلیلگران آن را پیروزی دیپلماتیک و حقوقی تهران بر واشنگتن می دانند، با توجه به ابعاد و نتایج آن می تواند اثرات ذیل را به دنبال داشته باشد:

تصویر رای دادگاه لاهه 

- اثبات حقانیت جمهوری اسلامی ایران در قبال رویکرد خصمانه دولت آمریکا: محکوم کردن اعمال تحریم های ظالمانه با وجود پایبندی ایران به برجام از سوی دادگاه لاهه ضمن تائید رویکرد کشورمان ، اثبات حقانیت و منطق ایران در مناسبات بین المللی است.

- بی اعتباری سیاسی و حقوقی آمریکا در جهان: گرچه دولتمردان آمریکایی به دلیل رویکرد قلدرمآبانه صرفا از آرا و دیدگاه هایی استقبال می کنند که براساس منافع ملی خودشان باشند و طبیعتا رای صادره دادگاه لاهه با بی توجهی به رای و حتی هجمه به ساختار این دیوان همراه خواهد شد ولی اثرات این شکست سیاسی – حقوقی که مهمترین وجه آن بی اعتباری واشنگتن در نزد افکار عمومی است، می تواند حیثیت رو به زوال آمریکا را بیش از پیش از در معرض تهدید قرار دهد.

- به شکست کشاندن تلاش واشنگتن برای ایجاد اجماع علیه ایران: پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ماه 97، این کشور در راستای اقدامات ضدایرانی خود، با انتخاب هئیتی سیاسی، حقوقی و اقتصادی تلاش می کند شرکای سیاسی و اقتصادی ایران در آسیا و اروپا بر علیه ایران با سیاست های خود همراه سازد. رای دیوان لاهه ضمن مشروعیت زدایی از اقدامات آمریکا، می تواند جرات و بهانه لازم برای تداوم همکاری با ایران و نپویستن به بلوک ایجاد شده توسط دولت ترامپ را به کشورهای اروپایی و آسیایی بدهد.

- بستری مناسب برای کاهش اثرات تحریم: تاکید دادگاه بر ضرورت هموار سازی دستیابی ایران به مجوزهای لازم برای موارد مشخص شده در قرار – مواد غذایی، دارو، کشاورزی و خدمات هوانوردی – مسیر برقراری روابط تجاری میان ایران و کشورهایی که آمریکا تلاش می کند با ابزار تهدید از همکاری با ایران منع نماید را میسور می نماید.

- برجسته شدن ماهیت آمریکا به عنوان دولت بدعهد و پیمان شکن: تاکید صریح دادگاه لاهه بر نقض پیمان مودت از سوی آمریکا با اعمال تحریم های اقتصادی با ذکر این عبارت که "تحریم‌های آمریکا علیه ایران در بخش اقلام دارویی، غذایی و هوانوردی و کشاورزی می‌تواند به خسارت غیرقابل جبرانی منجر شود" نشان دهنده تناقض رفتاری و گفتاری ایالات متحده و غیرقابل اعتماد بودن این کشور است.