آیا کویت با رژیم صهیونیستی صلح خواهد کرد؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ کویت طی دهه‌های گذشته سیاست خارجی‌ مبتنی بر اصل بی‌طرفی و توازن اتخاذ کرده و همواره بر گفت‌وگو و حفظ پیوندهای همکاری با طرف‌های مختلف به ویژه کشورهای همسایه تأکید داشته است و در این راه، شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح، امیر فقید کویت در حمایت و تقویت این اصول نقش پررنگی داشته است.

کویت از جمله کشورهای عمده شورای همکاری خلیج فارس است که همواره از فلسطینی‌ها حمایت کرده است. موضع رسمی کویت در قبال مسئله فلسطین طی دهه‌های گذشته بدون تغییر باقی مانده است و در گفتمان رسمی و غیررسمی این کشور از اسرائیل به عنوان «رژیم صهیونیستی» و از فلسطین به عنوان «فلسطین اشغالی» نام برده می‌شود. طبق قانون اساسی سال 1962 میلادی کویت و فرمان امیر این کشور در ژوئن سال 1967 میلادی، اسرائیل، دولت دشمن محسوب می‌شود و هرگونه تعامل با آن، مجازات حبس ابد یا 5 الی 10 سال زندان و یا جریمه مالی در پی دارد، این قانون تاکنون در این کشور جاری است. همچنین طبق ماده سوم قانون اساسی، هیچ شهروند کویتی حق سفر به اسرائیل را ندارد.

علی‌رغم بندهای یاد شده در قانون اساسی، 5 نماینده مجلس کویت در 18 اوت سال 2019 پیشنهاد تصویب قانونی برای ممنوعیت و تحریم هر گونه رابطه با اسرائیل و ممانعت از عادی‌سازی روابط یا امضای توافق صلح با «رژیم صهیونیستی» به هر دلیلی که باشد را ارائه کردند، پیشنهادی که در تاریخ سیاسی کویت امر تازه‌ای نیست و بارها در پارلمان کویت از این پیشنهادها مطرح شده است تا بر اساس شرایط زمانی کنونی، هرگونه تعامل در فضای مجازی نیز با اسرائیل تحریم شود.

به دلیل این مواضع و اقدامات، جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) در بیانیه‌ای ضمن تسلیت درگذشت شیخ صباح الاحمد، از مواضع ارزشمند امیر فقید کویت در حمایت از مسئله فلسطین، قدس و مسجد الاقصی تقدیر کرد. در بیانیه حماس آمده است: «گام‌های شیخ صباح در خصوص مسئله فلسطین، قدس و مسجد الاقصی و حمایت از حقوق و مبارزات مشروع ملت فلسطین، کویت را به یکی از حامیان اصلی آرمان فلسطین و حقوق و مقدسات آن تبدیل کرد.» جنبش جهاد اسلامی نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد «کویت در دوره امیر فقید موضعی قاطع در حمایت از فلسطین و مخالفت با عادی‌سازی روابط با دشمن صهیونیستی اتخاذ کرد.» محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز وفات امیر کویت را تسلیت گفت و عزای عمومی و نیمه برافراشتن پرچم‌ها در فلسطین را اعلام کرد. ابومازن گفت که «فلسطین با درگذشت امیر کویت امیری عرب و رهبر انسانیت را که زندگانی اش را فدای خدمت به ملت، امت و همه بشریت کرد از دست داد، امیری که همواره در کنار قضیه ملی فلسطین، ملت فلسطین و مسائل آن بود.» برای تقدیر از نقش امیر فقید کویت در حمایت از ملت فلسطین شهرداری الزبابده در نزدیکی شهر جنین نام «شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح»، امیر فقید کویت را بر یکی از خیابان‌های اصلی این شهر گذاشت.

فشارهای آمریکا برای عادی‌سازی؛ چالش پیش‌روی امیر جدید کویت

از جمله‌ مهم‌ترین چالش‌هایی که نواف الاحمد، امیر جدید کویت با آن مواجه است، فشارهای ایالات متحده آمریکا به خصوص اصرار دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا برای عادی‌سازی روابط کویت با تل‌آویو است. علاوه بر آن لابی جهانی صهیونیسم انواع فشارها را بر کویت اعمال می‌کند، این لابی در ایالات متحده آمریکا و کشورهای غربی اعمال فشار می‌کند تا کویت را به عادی سازی روابط با اسرائیل وادار کنند.

احمد الدین، از فعالان سیاسی کویتی در این باره تصریح کرد: ایالات متحده آمریکا فشارهای بسیاری بر کویت برای عادی سازی روابط با اسرائیل اعمال می کند. در همین راستا، جرد کوشنر، مشاور ترامپ عامدانه از سفر به کویت در تور منطقه‌ای خود خودداری کرد و سپس مواضع کویت در قبال مسئله فلسطین را رادیکالی و غیر سازنده توصیف کرد.

ترامپ نیز اخیراً پس از دیدار با هیئت کویتی مدعی شد که احتمال زیادی وجود دارد کویت به زودی رابطه خود با اسرائیل را عادی‌سازی کند. با این حال شورای وزیران کویت پس از گذشت چند روز از اظهارات دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا مبنی بر نزدیک بودن عادی‌سازی روابط کویت با اسرائیل، تأکید کرد که از انتخاب ملت فلسطین برای برپایی کشوری مستقل در مرزهای 1967 و به پایتختی قدس حمایت می‌کند.

با وجود اینکه امارات و بحرین توافق عادی‌سازی روابط با اسرائیل را امضا کردند و دولت آمریکا به فشارهای خود بر دیگر کشورهای منطقه برای پیوستن به این دو کشور ادامه می‌دهد، اما به نظر می‌رسد عادی‌سازی روابط کویت با اسرائیل در کوتاه مدت امری دور از دسترس است تا حدی که واشنگتن، مواضع کویت را «طرفدارانه و به سود فلسطین»، «افراطی» و «غیر سازنده» توصیف کرده است.

در این میان، قشر وسیعی از جامعه کویت بنا به دلایل دینی و ایدئولوژیک مخالف هرگونه رابطه با اسرائیل و عادی‌سازی روابط هستند و موضع خود را در این باره به صراحت و وضوح اعلام کرده‌اند؛ لذا هرگونه پذیرش عادی‌سازی روابط با اسرائیل منجر به شکاف داخلی گسترده در کویت خواهد شد همچنین پارلمان در این کشور قدرت نظارت بر عملکرد دولت و کنترل سیاست‌های آن از طریق استیضاح و برکناری دولت را دارد؛ بنابراین برخلاف امارات و بحرین، امیر کویت و دولت این کشور توانایی تصمیم‌گیری یک‌جانبه درخصوص برقراری روابط با اسرائیل ندارند.کویت حتی معامله قرن را هم تاکنون به رسمیت نشناخته است به طوری مرزوق الغانم، رئیس مجلس کویت در سخنرانی اتحادیه مجالس عربی، نسخه از معامله قرن را در سطل زباله انداخت و اعلام کرد این معامل مُرده به دنیا آمده است و جایگاه آن در زباله‌دان تاریخ است و تا زمانی عقب‌نشینی ارتش اسرائیل به مرزهای سال 1967 و برپایی کشور مستقل فلسطینی و حل و فصل مسئله پناهندگان، رابطه‌ای با اسرائیل نخواهد داشت.

نواف الاحمد، امیر جدید کویت نیز در دیدار با محمد اشتیه، نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان فلسطین که برای عرض تسلیت به مناسبت درگذشت صباح الاحمد، به این کشور سفر کرده بود تأکید کرد که کویت خط ‌مشی امیر فقید این کشور در قبال فلسطین و ملت آن را ادامه خواهد داد.

نتیجه‌گیری

سیاست خارجی کویت در طول دهه‌های مختلف پایدار و ثابت بوده است؛ دلیل تداوم و استمرار این سیاست تکیه بر یک‌سری اصول و مبانی ثابت به رغم فشارهای مختلف بوده است. مهم‌ترین اصلی که موجب موفقیت سیاست‌های کویت در دوره‌های مختلف شده، تأکید بر اصل بی‌طرفی و میانجیگری بوده است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این استراتژی کویت در سیاست خارجی تنها منحصر به شخص خاصی نبوده و در وهله اول بیانگر مواضع افکار عمومی کویت و دوم رویکردهای حاکمیتی آن است.

قشر وسیعی از افکار عمومی کویت بنابر دلایل دینی و ایدئولوژیک مخالف هرگونه رابطه با اسرائیل و عادی‌سازی روابط هستند و موضع خود را در این باره به صراحت و وضوح اعلام کرده‌اند. لذا هرگونه پذیرش عادی‌سازی روابط کویت با رژیم صهیونیستی منجر به شکاف داخلی گسترده و بحران جدید در کویت خواهد شد؛ موضوعی که امیر جدید به شدت از آن هراس دارد. علاوه بر آن پارلمان کویت قدرت نظارت بر عملکرد دولت و کنترل سیاست‌های آن از طریق استیضاح و برکناری دولت را دارد؛ بنابراین برخلاف امارات و بحرین، امیر کویت و دولت این کشور توانایی تصمیم‌گیری یکجانبه درخصوص برقراری روابط با تل‌آویو را ندارند.

بنابراین می‌توان گفت که عادی‌سازی روابط کویت با تل‌آویو در میان مدت صورت نخواهد پذیرفت. با این حال در بلندمدت و پس از عادی‌سازی سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نظیر: عربستان سعودی، قطر و عمان دور از ذهن نیست.