قدس؛ پازل گمشده‌ اربعین

به گزارش راهبرد معاصر؛ وقتی مراسم انتقال سفارت و اشغال شدن قدس در زیر پای چکمه صهیونیست‌ها را می‌دیدم یاد اسلو افتادم و به خودم گفتم گویا این بار هم برنامه‌ای برای نابودی خانه‌هایمان قرار است شروع شود. حدسم درست بود...رسانه‌های صهیونیستی از آغاز طرحی جدید موسوم به «معامله قرن» به رهبری آمریکا و همراهی مصر، سعودی، مصر و برخی کشورهای عربی سخن می‌گویند... بر اساس این طرح قدس دیگر برای فلسطین نیست و روابط اسرائیل و کشورهای عربی عادی‌سازی خواهد شد و دیگر حقی برای بازگشت آوارگان به خانه‌هایشان فراهم نخواهد بود...

فلسطین در قفس سازش، به نگاه ملت‌ها نیاز دارد

در دو سال گذشته مسیر نزدیکی و عادی سازی روابط کشورهای عربی با تل‌آویو با سرعت بیشتر و به صورت علنی در حال طی شدن است. نقطه عطف این مسیر به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی بن سلمان در مصاحبه با نشریه آتلانتیک و در مصاحبه با جفری گلدبرگ یهودی و نزدیک به نئوکان‌های آمریکا بود. صحبت‌هایی که با واکنش‌های وسیعی در جهان اسلام و فلسطین روبرو شد. بن سلمان در سخنانی گفت: «معتقدم که فلسطینیان و اسرائیلی‌ها حق داشتن سرزمین خود را دارند؛ اما باید یک توافق صلح داشته باشیم تا ضمن ارائه ثبات برای همه‌گان، روابط نیز عادی‌سازی شود...ما منافع مشترک زیادی با اسرائیل داریم و اگر توافق صلح حاصل شود منافع بسیار بیشتری بین اسرائیل و کشورهای شورای همکاری خلیج (فارس) و کشورهایی مانند مصر و اردن به‌وجود خواهد آمد.»

حال در روزی که سران کشورهای عربی در حال به رسمیت شناختن اسرائیل و عادی سازی روابطشان با این غده سرطانی هستند، لازم است فلسطین با پر رنگ‌تر شدن ماهیت مردمی‌اش ثابت نماید که مسیر برخی کشورهای عربی در قبال رژیم صهیونیستی و به رسمیت شناختن بخشی از خاک فلسطین به عنوان کشور جعلی اسرائیل، موضع و خواست ملت اسلامی و مردم منطقه غرب آسیا نیست. حتی بسیاری از کشورهای منطقه‌ای که در مسئله انتقال سفارت آمریکا به قدس شریف، مواضع ضد اسرائیلی شدیدی هم داشتند (چون ترکیه) وجود اسرائیل را به رسمیت شناخته‌اند و تنها مشکل آنان با بخش مرزهای 1967 و تشکیل نشدن دولت فلسطینی است. در روزهای اخیر هم اقدام سلطان قابوس در پذیرایی از نتانیاهو در کاخ ریاست جمهوری خود در عمان، نشان دهنده آن است که خطر بیش از هر زمان دیگری فلسطین را تهدید می کند.

اربعین؛ بستری برای «فلسطین»

راهپیمایی بزرگ اربعین طی چهار سال گذشته با شور و هیجان خاصی دنبال می شود و گستردگی آن این فرصت را ایجاد نموده است که در بستر های اجتماعی و فرهنگی بخشی از جهان اسلام بالاخص شیعیان برنامه ریزی و هدایت نمود. یکی از مسئله هایی که باید به آن توجه شود، «فلسطین» است. ماهیت دینی، انسانی و حقوق بشری مسئله فلسطین این فرصت را ایجاد می نماید که مسئله فلسطین ظرفیت ارائه، پذیرش و جهت دهی در راهپیمایی اربعین داشته باشد. وحدت جهان اسلام، جلب نگاه اهل سنت به راهپیمایی و ... از حداقل فواید پرداختن به مسئله فلسطین در راهپیمایی روز قدس است. اما آنچه باید در این راهپیمایی توجه شود فراتر از این مسائل است.

1. اربعین؛ فرصتی برای عملیاتی کردن فلسفه «روز قدس»

اربعین فرصتی است تا فلسفه مغفول مانده و عملیاتی نشده روز قدس در آن پیاده و پرورانده شود. متاسفانه روز قدس به دلایل گوناگونی چون عدم برنامه ریزی و هدف دهی‌های مناسب، تبلیغات منفی دشمنان و منع سازی برخی سران عربی چندان در جهان اسلام آنگونه که باید و شاید پیگیری و هدف گذاری نشده است. ضمن آنکه تحولات و نزاع های منطقه ای هم در کم و زیاد شدن توجه به این روز بی تاثیر نبوده است.

اما ماهیت اربعین و بستر آماده قالب اربعین حسینی که بر پایه های ظلم ستیزی و مبارزه استوار شده است، این فرصت را ایجاد می نماید که ماهیت روز قدس در این بستر پیاده سازی شود.

امام خمینی (ره) در پیامی مفصل یک روز پیش از نخستین روز قدس (26 مرداد 88 مصادف با 24 رمضان 1399) به تبیین فلسفه و اهداف تعیین روز قدس پرداختند. امام در بخشی از پیام خود تائید نمودند: «روز قدس یک روز جهانی است. روزی نیست که فقط اختصاص به قدس داشته باشد. روز مقابلۀ مستضعفین با مستکبرین است. روز مقابلۀ ملت‌هایی است که در زیر فشار ظلم امریکا و غیر امریکا بودند، در مقابل ابرقدرت‌هاست... روزی است که باید همت کنید و همت کنیم که قدس را نجات بدهیم؛ و برادران لبنانی را از این فشارها نجات بدهیم. روزی است که باید تمام مستضعفین را از چنگال مستکبرین بیرون بیاوریم... وز قدس روز اسلام است. روز قدس روزی است که اسلام را باید احیا کرد و احیا بکنیم، و قوانین اسلام در ممالک اسلامی اجرا بشود. روز قدس روزی است که باید به همۀ ابرقدرت‌ها هشدار بدهیم که اسلام دیگر تحت سیطرۀ شما، به‌واسطۀ عمال خبیث شما، واقع نخواهد شد... در روز قدس، ملت‌ها باید به حکومت‌هایی که خائن هستند هشدار دهند. روز قدس روزی است که ما خواهیم فهمید چه اشخاصی و چه رژیم‌هایی با توطئه‌گرهای بین‌المللی موافقت دارند و با اسلام مخالفت.»

بخشی از پیام امام خمینی در خصوص ماهیت و فلسفه روز قدس نشان می‌دهد از منظر ایشان روز قدس با چند کلیدواژه همراه است: «نقش ملت‌ها»، «قیام علیه سران سازش‌گر و استکبار» و «رسوا شدن حامیان واقعی فلسطین». لذا بر اساس فلسفه روز قدس (که نیاز به تلاش برای تحقق حداکثری آن است) و وضعیت ویژه فلسطین در سال گذشته (به رسمیت شناخته شدن قدس شریف به پایتختی رژیم، وضعیت انفجاری نوار غره و سازش دولت‌های عربی) اکنون، قدس شریف و آرمان فلسطین بیش از همیشه به حضور پر رنگ ملت‌های مسلمان و حتی غیرمسلمان برای تغییر وضعیت نیازمند است.

پیاده روی اربعین می تواند فرصتی برای هم ذات پنداری، حمایت و درک متقابل ملت فلسطین و شیعیان و غیر شیعیان حاضر در راهپیمایی اربعین باشد. تحقق این مسئله نیاز به تدوین مسیری هدفمند، هوشمندانه و دراز مدت طی چندین راهپیمایی به منظور برجسته کردن مسئله فلسطین منطبق بر اهداف و فلسفه روز قدس یعنی «نقش ملت‌ها»، «قیام علیه سران سازش گر و استکبار» و «رسوا شدن حامیان واقعی فلسطین» است. این فرصت طلایی باید جدی تر گرفته شود. حس و حال اربعین حسینی باید به خاستگاه اصلی آن یعنی ضدیت به دشمن نخست مسلمانان و قدس شریف هدایت شود.

2. معرفی عمق راهبردی فلسطین و نگاه انقلاب اسلامی

دومین اقدام و فرصت در پیاده روی اربعین، بازگرداندن نگاه ها به فلسطین با تببین اهمیت آن است. «هرکسی مسئله‌ی فلسطین را درست بفهمد و تصوّر بکند، اذعان می‌کند به اینکه مسئله‌ی فلسطین، مسئله‌ی اوّل دنیای اسلام است. کلید غلبه‌ی بر دشمنان اسلام مسئله‌ی فلسطین است؛ و مهم‌ترین مسئله‌ی دنیای اسلام، امروز مسئله‌ی فلسطین است؛ چرا؟ چون فلسطین یک کشوری است اسلامی، این [کشور] را آمده‌اند غصب کرده‌اند، از مردمش گرفته‌اند. بحث غصب یک روستا و یک شهر نیست؛ دشمن، یک کشور را غصب کرده است و آن را پایگاهی قرار داده است برای اخلال کردن در امنیّت کشورهای این منطقه؛ با غدّه‌ی سرطانی باید مبارزه کرد… » سخنان بالا بخشی از سخنان امام خامنه‌ای در اجلاس محبان اهل بیت و مسئله تکفیری‌ها در سال ۹۶ است.

ایجاد این فهم و درک در میان جوامع شیعی می تواند بسیاری از چالش ها و هدف گیری های اشتباه در تشخیص دشمن اصلی و نهایی را برطرف نماید. اجتماع پرشور اربعین می تواند این خواسته و هدف را بدور از سیاست زدگی و با استفاده از دیپلماسی عمومی و دل های میان ملت ها محقق سازد.

ضمن آنکه توجه به فلسطین در میان زائرین اربعین می تواند تا حد زیادی برخی شبهات و دیدگاه های ناصواب در خصوص ایرانیان و اهدافشان در منطقه را ترمیم و برطرف سازد. این مسئله باید با ظرافت هایی به منظور همراه نمودن دیگران شیعیان و غیر مسلمان همراه باشد تا به خواست اصلی خود برسد.

جمع بندی

اربعین با توجه به بستر آماده آن فرصتی زیبا برای عملیاتی کردن فلسفه حقیقی روز قدس و تبیین جایگاه فلسطین در منطقه و آینده جهان اسلام است. ماهیت مردمی بودن پیاده روی اربعین موجب می شود مسئله فلسطین از حالت شعاری و روزمرگی خارج شده و به سمت اجتماعی شدن و هم ذات پنداری میان مسلمین حرکت کند. تحقق این اهداف باید با هوشنمدی، حوصله و ظرافت های فراوانی تحقق یابد. وحدت جهان اسلام، جلب نگاه اهل سنت به راهپیمایی و ... از حداقل فواید پرداختن به مسئله فلسطین در راهپیمایی روز قدس است؛ باید نگاهی کلان تر به ظرفیت اربعین داشت...