ایجاد منطقه حائل در مرز قره‌باغ، حق قانونی و ضروری ایران

به گزارش راهبرد معاصر؛ به دنبال افزایش شدت درگیری‌ها میان ارمنستان و آذربایجان در نزدیکی مرزهای ایران، نیروهای ارتش و سپاه ایران، تجهیزات نظامی و تسلیحات خود را به سراسر مناطق مرزی با جمهوری آذربایجان، آرتساخ یا قره‌باغ و همچنین نخجوان اعزام کردند.

پیش از اعزام گسترده نیروهای نظامی ارتش و سپاه به مناطق مرزی به‌خصوص در منطقه خدا آفرین، فرمانده نیروی زمینی ارتش، سرتیپ کیومرث حیدری از این مناطق و سد خدا آفرین بازدید به عمل‌آورده بود و پس ‌از آن تصمیمات لازم را جهت اعزام نیروهای زرهی خود به منطقه جهت محافظت از این منطقه و این تأسیسات مهم و حیاتی گرفت.

همچنین فرمانده نیروی زمینی سپاه ایران نیز در موضع‌گیری قابل‌توجه و صریحی خاطرنشان می‌سازد که اعزام یگان‌ها از نیروی زمینی سپاه در راستای اهداف و صیانت از منافع ملی و همچنین تأمین امنیت و آرامش مردم منطقه خواهد بود و تأکید می‌کند که هرگونه تغییر در ژئوپلیتیک مرزی، خط قرمز جمهوری اسلامی ایران است و هرگونه ناامنی و تهدید در مرزهای ما که موجب آسیب به امنیت و آرامش روانی مردم عزیزمان باشد، با اقدام مقابله‌ای ما مواجه خواهد شد و اساساً امنیت مردم و منافع ملی کشورمان خط قرمز ما است.

اظهارات فرماندهان نظامی ارتش و سپاه ایران، حکایت از این دارد که ایران به دنبال جلوگیری از ورود جنگ و تهدیدات آن به خاک خود است، در این میان گرچه دقیقا اعلام‌نشده است که نیروهای زمینی ارتش و سپاه ایران به چه جهت به منطقه مرزی مورد مناقشه اعزام گردیده‌اند.

بااین‌حال، با توجه به اینکه مقامات ایران هزینه یک جابجایی سنگین نظامی به مناطق شمال غربی کشور را پذیرفته‌اند و چیزی به استعداد چهار لشکر راهی مرزهای ایران در قفقاز جنوبی شده‌اند و به‌نوعی کمربند امنیتی مرزهای شمال غربی ایران، مستحکم شده است؛ لذا احتمال اینکه نیروهای مسلح ایران به‌نوعی در حال آماده‌سازی برای ایجاد منطقه حائل در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ باشند. محتمل است

بر این اساس سؤال مطرح اینجاست که آیا ایجاد مرز حائل در این منطقه از سوی ایران لازم و ضروری است و آیا این اقدام ایران قانونی و مشروع است؟

برای پاسخ ابتدا می‌توان به موضوع حضور تروریست‌های تکفیری سوری در این درگیری‌ها و در جوار مرزهای ایران اشاره داشت و البته اینکه ایران تاب و تحمل حضور تروریست‌های تکفیری را در مناطق مرزی خود ندارد، چراکه این حضور می‌تواند خطرات امنیتی و راهبردی بسیاری برای ایران داشته باشد و سبب تنش‌های فزاینده در آینده‌ای نه‌چندان دور با ایران گردد. لذا به‌هیچ‌وجه مطلوب ایران نیست که این منطقه به مأمنی دائمی برای تروریست‌های تکفیری شکست‌خورده در سوریه تبدیل گردد. لذا ایران می‌تواند حضور نیروهای تروریست را در کنار مرزهای شمال غربی خود را به‌منزلۀ تهدید نزدیک تلقی نموده و گسیل این نیروها به منطقه قفقاز و حضور نیروهای خارجی و تجهیزات تحت کنترل آن‌ها در جدار مرزهای مشترک را اقدامی غیردوستانه و مغایر با امنیت و ثبات خود اعلام و هشدارهای لازم را به طرفین مناقشه به‌ویژه طرف آذربایجانی که از نیروهای تکفیری بهره می‌برد ارسال نماید و در صورت لزوم به‌وسیله نیروهای مسلح خود، منطقه حائل مرزی خود را به‌منظور جلوگیری از ورود این تروریست‌های تکفیری به خاک خود ایجاد نمایند.

به‌طور جزئی نیز با توجه به اینکه امنیت مناطق مرزی، سدها و بناهای مرزی برای ایران بسیار مهم و به‌مثابه خط قرمز است، لذا بسیار مهم است که در جریان مناقشه دو همسایه شمالی، آسیبی به مناطق مرزی و بناهای ایران وارد نشود. در این میان از آنجا که در طول یک ماه مناقشه میان آذربایجان و ارمنستان، تهدیدات مختلفی نسبت به مناطق مرزی ایران که ناشی از تهاجم همه‌جانبه دو کشور به منطقه قره‌باغ، احساس شده است، چنانچه شلیک‌های ناشناس متعدد به خاک ایران و به درون مناطق روستایی ایران موجب ناامن شدن مناطق روستانشین مرزی ایران و به خطر افتادن جان و مال و کسب‌وکار مردم شده است، همچنین تجاوز پهپادها به آسمان و حریم هوایی ایران و خطرات امنیت آن، از دیگر پیامد آتش‌افروزی‌ها در امتداد مرزهای ایران بوده است که من‌حیث‌المجموع عبور آشکار از خط قرمزهای امنیتی ایران بوده که لازم است با آن مقابله صورت گیرد و کنترل گردد.

از سوی دیگر با توجه به اینکه نیروهایی که از طرف جمهوری آذربایجان در حال جنگ در آن‌سوی ارس هستند در امتداد و پشت به مرزهای ایران سنگر گیری و آرایش نظامی می‌نمایند، سنگر گیری و آرایش نظامی‌شان که کاملاً غیرقانونی است و موجبات خطر فزاینده برای مرزبانان و مرزنشینان ایران می‌گردد.

همچنین از آنجا که در جریان درگیری‌های آن‌ سوی ارس در منطقه خدا آفرین، نیروهای نظامی حاضر علاوه بر پرچم آذربایجان، با پرچم ترکیه پیش روی می‌کنند، اقدامی که به ‌نوعی تحریک نیروهای انتظامی و مرزبان ایران در منطقه سد خدا آفرین است و ایران آن را تهدید زا می‌داند، چراکه ایران در این منطقه پرچم هیچ کشور دیگری را جز پرچم جمهوری آذربایجان به‌عنوان کشور دارای مرز در منطقه به رسمیت نمی‌شناسند.

من‌حیث‌المجموع از آنجا که ایران اجازه نخواهد داد که طرف‌های آتش‌افروز در این مناقشه بخواهند اقدامی را انجام دهند که بر هژمون، امنیت و منافع ملی ایران اثرگذار باشد،

براین اساس، مسائل مورد اشاره در مناقشه قره‌باغ، باعث می‌شود که نیروهای مسلح ایران از آنجا که مسئول حفظ امنیت مرزهای ایران هستند، برای حفظ امنیت در مرزها و مقابله با تجزیه‌طلبان و عناصر تروریستی تکفیری در منطقه مورد مناقشه و سایر تهدیدات ممکن و محتمل، سناریوهای لازم را برای حفظ و تأمین امنیت و منافع ملی و آرامش مرزنشینان، تدوین نمایند. در این میان طرح امنیتی را با عنوان منطقۀ امن حائل، پیرامون مرزهای خود تعیین و ایجاد نمایند. منطقه حائلی که می‌تواند با ممنوع اعلام کردن حق حضور مسلحانه طرف‌های مناقشه در آن، تأمین‌کننده امنیت سدها، پل‌ها، ابنیۀ تاریخی و تمدنی و تأسیسات زیرساختی و نیز کسب‌وکار، جان و مال مرزنشینان ایرانی باشد.

تا اگر برنامه‌ریزی‌هایی برای ورود تهدیدات این مناقشه و بحران به حریم ایران از سوی جنگ افروزان وجود داشته باشد، پیش از هرگونه عرض‌اندام و ابراز تهدید و در بدو ورود نسبت به آن برخورد قاطعانه صورت گیرد تا از گسترش برنامه‌ریزی‌شدۀ دامنۀ بحران و تهدیدات ممکن و محتمل به ایران جلوگیری شود.

در این میان از آنجا که بر اساس حقوق و قواعد بین‌الملل، هر نوع طرحی که تمامیت ارضی یک کشور را در برگیرد، توجیه‌پذیر است، چراکه بر مبنای حق حاکمیت و تمامیت ارضی آن کشور است، براین اساس اعزام بی‌سابقه حجم گسترده‌ای از تجهیزات نظامی و تسلیحاتی ایران شامل تانک، نفربر، توپ‌های کششی، سامانه‌های پدافندی به مناطق تحت حاکمیت خود در مرز با کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان، حتی اگر به‌قصد ایجاد منطقه حائل مرزی در نزدیک محل این مناقشه باشد، طرحی کاملاً مشروع، قانونی و البته ضروری است.