راهبرد معاصر بررسی می‌کند؛
نبرد غزه و انزوای روزافزون محمود عباس
برآیند تحولات حاکم بر سرزمین‌های اشغالی گواه آن است که آغاز نبرد نظامی در غزه و پیشتر عدم برگزاری انتخابات در کرانه باختری، باریکه‌ی غزه و بیت‌المقدس شرقی از سوی تشکیلات خودگردان فلسطینی، زمینه را برای به حاشیه رانده شدن ابومازن در نزاع فلسطینی-اسرائیلی بیش از پیش فراهم نموده است.
به گزارش راهبرد معاصر؛ نبردها در غزه در حالی وارد ششمین روز متوالی خویش شده است که محافل رسانه‌ای از تلاش‌های طرفین برای ایجاد آتش‌بس خبر داده اند. محافل غربی به نقل از منابع خویش مدعی شده‌اند که جنبش حماس تحت شروطی حاضر به پذیرش آتش‌بس شده، اما رژیم صهیونیستی از پذیرش آتش بس امتناع ورزیده است. منابع یاده شده مدعی شده‌اند که صهیونیست‌ها تنها در شرایطی حاضر به خاتمه جنگ شده اند، که حماس حملات نهایی و سهمگین پایانی اسرائیل به غزه را بی‌پاسخ گذارده و عملا اسرائیل به عنوان پیروزی این نبرد خارج گردد، امری که با مخالفت صریح جنبش مقاومت اسلامی همراه شده و اعلام نموده‌اند که در پاسخ به هر حمله‌ای، واکنشی شدید خواهند داشت.
به حاشیه رانده شدن محمود عباس و فتح
از پیمان اسلو بعنوان نخستین موافقتنامه بین حکومت اسرائیل و سازمان آزادیبخش فلسطینی (ساف) که در سال ۱۹۹۳ به امضای رسید، نام برده میشود. از مقطع فوق الذکر تا به امروز، تشکیلات خودگردان فلسطینی به رهبری یاسر عرفات و سپس محمود عباس به عنوان نماینده اصلی فلسطینی‌ها در جامعه بین‌المللی نام برده می‌شده‌اند. از زمان برگزاری انتخابات ۲۰۰۶ و پیروزی حماس در انتخابات و ایجاد شکاف میان فتح و جنبش حماس در اداره سرزمین‌های فلسطینی، به مرور از جایگاه تشکیلات خودگردان فلسطینی در محافل بین‌المللی کاسته شده است. عدم پذیرش پیروزی حماس در انتخابات یاد شده و ارتباط گیری این جنبش با برخی کشورهای منطقه‌ای، نقشی بسزا در کاهش موقعیت فتح و ابومازن ایفا نموده است.
اکنون و با بالاگرفتن چهارمین نبرد میان رژیم صهیونیستی و جنبش حماس پس از سرکوب فلسطینی‌های معترض در مسجدالاقصی، یبش از هر زمان موقعیت تشکیلات خودگردان فلسطینی و رهبری آن به مخاطره افتاده است. از تحولات پیش از آغاز نبرد و عدم برگزاری انتخابات در سرزمین‌های فلسطینی و شکاف فزاینده میان رهبری فتح به عنوان دو عامل کلیدی زوال این جنبش نام برده میشود. محمود عباس با آگاهی از احتمال پیروزی حماس در پروسه انتخابات، به بهانه‌ی عدم برگزاری احتمالی انتخابات در بیت‌المقدس شرقی، از برگزاری آن امتناع ورزید. چهره های فلسطینی بر این باورند که این تصمیم محمود عباس میان او و جنبش حماس فاصله انداخته و تأثیر او را بر جنبش فتح هم کاسته است، به خصوص که او نتوانست کاری برای جذب مخالفانش در فتح بگیرد و «ناصر القدوه» را از فتح اخراج کرد. اختلافات عمیق او با گروه دیگر منشعب از حماس به رهبری «محمد دحلان» را هم باید در نظر گرفت.
این اختلافات باعث شده که جنبش فتح در تنش های اخیر با اسرائیل به حاشیه رانده شود. با آغاز تنش ها، فتح تا چند روز سکوت اختیار کرد و بعد مجبور شد که فراخوان تظاهرات بدهد. این در حالی است که تنش ها اساسا از بیت المقدس و کرانه باختری آغاز شد که در کنترل تشکیلات خودگردان است. برآیند تحرکات رسانه‌ای و سیاسی فتح گواه آن است، که رهبران عرب و مسلمانان و رسانه‌هایی نظیر الجزیره، به نسبت مسئولین تشکیلات خودگردان و رسانه‌های آنان به میزان بیشتری با حساسیت به تحولات حاکم بر نبرد نگریسته و به محکومیت اسرائیل پرداخته‌اند.
نکته حائز اهمیت دیگر در این باره به اشتباه راهبردی محمود عباس در ارتباط گیری با قطر و ترکیه باز می‌گردد. از زمان قدرت‌گیری محمد بن‌سلمان و حضور ترامپ در کاخ سفید؛ مسئله فلسطین به اولویت چندم جوامع عربی تبدیل شده است. تحقق پروسه سازش میان امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش و احتمال پذیرش موجودیت اسرائیل از سوی رژیم صهیونیستی، با خشم فلسطینی‌ها همراه شد. قطع ارتباط رابطه تشکیلات خودگردان با دولت ترامپ و کاهش مناسبات با شیخ نشین‌های خلیج فارس به رهبری سعودی از سوی محمود عباس موجب تقویت مناسبات فردی وی با قطر و ترکیه شد، امری که با خشم فزاینده رهبر مرتجع عرب همراه شد. نزدیکی مناسبات رهبران فتح با ترکیه و قطر به عنوان حامیان اصلی اخوان‌المسلمین درحالی صورت پذیرفته که حماس به عنوان شاخه اخوان‌المسلمین در فلسطین از روابط گسترده‌ای با دوحه و قاهره برخوردار بوده است.
اکنون و با بالا گرفتن نزاع در غزه و نقش فعال ترکیه، ایران و قطر در مناسبات منطقه، عملا جایگاه حماس به عنوان عضوی از محور مقاومت و متحد ترکیه و قطر در معادلات تقویت شده و جناح فتح در تحولات یاد شده به حاشیه رانده شده است.
نقش فعال مصر و اردن
در زمان اشغال سرزمین‌های فلسطینی در ۱۹۴۸، مصر به عنوان رهبر اعراب مهمترین نقش را در مقابله با اسرائیل ایفا نموده و در جنگ‌های ۱۹۵۶، ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ در خط مقدم رویارویی با صهیونیست‌ها قرار داشته است. با وجود وضع معاهده کمپ دیوید و پذیرش موجودیت اسرائیل از سوی قاهره در ازای عقب نشینی صهیونیست‌ها از صحرای سینا؛ بدلیل همجواری این کشور با سرزمین‌های اشغالی و باریکه‌ی غزه، همواره و در تمام بحران‌های منطقه، مصر نقشی اساسی ایفا نموده است. همزمان و با آغاز جنگ چهارم در باریکه‌ی غزه از زمان استیلای حماس در این منطقه، رهبران سیاسی و امنیتی مصر مجدد به تکاپو افتاده و با رایزنی با طرفین در پی کاهش تنش و ایجاد آتش بس برآمده اند. منابع مصری اعلام کردند فرصت هیات امنیتی این کشور در تل‌آویو تا شامگاه امروز جمعه تمدید شده تا برای دستیابی به توافق آتش‌بس میان طرف فلسطینی و اسرائیلی تلاش شود. منابع مصری ادامه داده‌اند که: دولت مصر از طریق هیات امنیتی خود به اسرائیل گفته کشورهای عربی، دیگر فقط به تداوم میانجیگری و تشویق فلسطینی‌ها به آتش‌بس اقدام نخواهند کرد بلکه در صورت اقدام اسرائیل در اعلام نهایی شکست میانجیگری به اقدامات حمایتی از فلسطین خواهند پرداخت. به گفته‌ی منابع یاد شده به دلیل خشم افکار عمومی در کشورهای عربی، نگرانی‌هایی وجود دارد و گزارش‌های نهادهای امنیتی نسبت به تداوم اوضاع در نوار غزه و اراضی اشغالی در سایه افزایش همدردی با گروه‌های مقاومت و در راس آن، جنبش حماس هشدار داده شده است. این منابع افزوده‌اند: هیات مصری به طرف اسرائیلی گفته است که به محض پایان سه روز بسته بودن گذرگاه رفح در فردا، قاهره آمادگی خود را برای ارسال همه کمک‌های کشورهای عربی به نوار غزه از گذرگاه رفح و نیز پذیرش مجروحان فلسطینی در بیمارستان‌های مصری اعلام خواهد کرد.
تلاش‌ها و رایزنی‌های مصر در گفتگو با طرف اسرائیلی و حماس در حالی است که محمود عباس کاملا به حاشیه رانده شده است. در سوی دیگر سرزمین‌های اشغالی نیز دولت اردن هاشمی قرارگرفته که به تهدید اسرائیل پرداخته است. از زمان اشغال بیت‌المقدس شرقی، زمام امور در اماکن مقدس این شهر بر عهده‌ی دولت اردن قرار گرفته است. سخنگوی دولت اردن در همین باره به اسرائیل هشدار داده است که با تعرض به مسجد الاقصی «با آتش بازی نکند». صخر دودین، وزیر اطلاع رسانی و سخنگوی حکومت اردن اعلام کرده است که اردن با همه توان برای عمل به مسئولیتش در قبال ملت فلسطین تلاش می کند. او گفت که اردن به لحاظ اخلاقی و جغرافیایی و عاطفی با ملت فلسطین نزدیک تر است و افزود که هرچه علیه فلسطین باشد مستقیما بر اردن هم تأثیر می گذارد. وی گفت که گزینه های اردن در تعامل با اشغالگری اسرائیل نامحدود است و «هر اقدامی که برای تحقق امنیت و ثبات برای ملت فلسطین و تأمین امنیت اردن لازم باشد انجام می دهیم».
برآیند تحولات حاکم بر سرزمین‌های اشغالی و باریکه‌ی غزه گواه آن است که با تشدید تنش‌ها بر میزان جایگاه حماس در میان گروه‌های فلسطینی بویژه در قدس اشغالی و کرانه باختری افزوده شده و فلسطینیان ساکن در این مناطق با یاس به اقدامات و تحرمات ابومازن نگریسته و خواستار تداوم مشی مبارزه بر علیه دشمن صهیونیستی شده‌اند، امری که به مرور وزن فتح و شخص عباس را در معادلات فلسطینی‌ها بیش از پیش متزلزل خواهد ساخت.