به گزارش «راهبرد معاصر»؛ الیزابت آلکساندرا مری وینزور، ملکه انگلیس و صاحب تاج‌وتخت این کشور در سن ۹۶ سالگی درگذشت. بلافاصله پس از درگذشت ملکه، پسرش چارلزِ ۷۳ ساله با عنوان «پادشاه چارلز سوم» جانشین شد و بر تخت نشست.
ملکه الیزابت ۷۰ سال بر انگلستان حکمرانی کرد و به‌این‌ترتیب دارای بیشترین سابقه در این زمینه است، حتی بیشتر از ملکه ویکتوریا. ملکه الیزابت از ۲۵ سالگی عهده‌دار فرمانروایی انگلستان شد. پدرش، شاه جورج ششم پادشاه این کشور بود. با اعلام خبر درگذشت ملکه الیزابت دوم تا روز خاکسپاری وی به مدت ۱۰ روز در انگلیس عزای ملی اعلام شد. ملکه الیزابت دوم رکورددار بیشترین طول عمر و دوره سلطنت در میان فرمانروایان انگلستان در هزاره گذشته بوده است.
بسیاری از کشورهای آفریقایی طبق عادت و رسوم عضو جامعه مشترک‌المنافع هستند، ولی هیچ الزامی ندارند با به پادشاهی رسیدن چارلز در انگلستان، از وی همانند ملکه الیزابت تبعیت کنند
او پنج سال پیش از عهده‌دار شدن مقام سلطنت، با دوک ادینبورگ ازدواج کرد. حاصل این ازدواج چهار فرزند، هشت نوه و هفت نتیجه است. پس از مرگ جورج پنجم، ادوارد هشتم شاه جدید شد اما برای ازدواج با والیس سیمپسون زن مطلقه آمریکایی از سلطنت کناره‌گیری کرد. با استعفای ادوارد هشتم، پدر الیزابت با عنوان جورج ششم پادشاه انگلستان شد و تا سال ۱۹۵۲ سلطنت کرد.
برای بررسی ابعاد پادشاهی چارلز سوم و تأثیر آن بر تحولات داخلی و خارجی انگلیس با سید وحید کریمی، عضو گروه اروپا-آمریکای دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه گفت وگو کرده ایم که مشروح آن بیان می شود:
راهبرد معاصر: فوت ملکه انگلستان و به پادشاهی رسیدن چارلز سوم چه تأثیراتی می‌تواند در آینده تحولات این کشور داشته باشد؟
کریمی: بی تردید مرگ ملکه الیزابت در داخل انگلیس تأثیرگذار است و دامنه این تأثیرات جوامع مشترک‌المنافع و مستعمرات انگلیس را دربر خواهد گرفت و حتی می تواند بر روابط دوجانبه ایران و انگلستان مؤثر باشد. ملکه انگلیس شخصیتی تأثیرگذار بود و مواضعش بی کم و کاست اجرایی می شد، ولی ممکن چارلز سوم چنین تأثیرگذاری ای را به ویژه در کشورهای مشترک‌المنافع نداشته باشد.
بسیاری از کشورهای آفریقایی طبق عادت و رسوم عضو جامعه مشترک‌المنافع هستند، ولی هیچ الزامی ندارند با به پادشاهی رسیدن چارلز در انگلستان، از وی همانند ملکه الیزابت تبعیت کنند.
به پادشاهی رسیدن چارلز سوم تنها نسخه ای داخلی است و معتقدم ممکن است در میان کشورهای انگلیسی‌زبان مستعمره انگلستان همچون نیوزیلند، استرالیا، کانادا، آمریکا و خود انگلیس کاربرد مصداقی داشته باشد و حرف و دستوراتش را بپذیرند. یک جمله از چرچیل نقل است که می‌گوید، اگر همین پنج کشور انگلیسی‌زبان اتحاد خودشان را حفظ کنند، جهان متعلق به آنها خواهد بود. از منظر تاریخی این کشورها به پنج چشم (Five Eyes) معروف هستند.
راهبرد معاصر: چارلز سال ها پیش به تهران سفر کرده بود. انتخاب موروثی وی چه تأثیری بر تعاملات میان ایران و انگلیس خواهد داشت؟
کریمی: چارلز در دوران روی کار آمدن دولت اصلاحات و به بهانه زلزله بم به ایران سفر کرد، ولی رئیس دولت اصلاحات بازیگر مهمی در سیاست جمهوری اسلامی ایران نبود که بتواند از این فرصت در راستای برقرار کردن روابط دوجانبه و استمرار آن استفاده کند. آن سفر نیز با توجه به سیاست خودبرتربینی انگلیسی ها سفری نبود که بتواند بر روابط دوجانبه تأثیر داشته باشد.
راهبرد معاصر: چارلز در سال‌های اخیر همواره تحت تأثیر و زیر سایه ملکه قرار داشت و و مواضع و گفتارش بازتاب چندانی پیدا نمی‌کرد. با توجه به نابسامانی‌هایی داخلی انگلیس ازجمله کمبود سوخت و انرژی، تأثیرات جنگ اوکراین و ... آیا سیاست انگلیسی ها دستخوش تغییر خواهد شد؟ رابطه انگلیس با آمریکا چگونه خواهد شد؟
کریمی: چارلز فردی صاحب‌نظر است و می‌تواند یکسری پارامترهای جدید را به صحنه سیاست داخلی و خارجی انگلیس وارد کند. وی ازجمله شخصیت هایی بود که به سیاست‌های پذیرش مهاجران در دولت بوریس جانسون، نخست وزیر سابق انگلیس اعتراض داشت و معتقد بود باید مهاجران را به کشورهای آفریقایی فرستاد. با وجود این، تا ملکه الیزابت زنده بود، مواضعش تأثیر چندانی نداشت و حال ممکن است با رسیدن به پادشاهی، تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد.
من به «نظریه اغفال» در روابط ویژه انگلستان و آمریکا قائل هستم که در بزنگاه‌های تاریخی اگر نخست‌وزیر انگلیس با رئیس جمهور آمریکا رابطه ویژه‌ای داشته باشد، تعاملشان می‌تواند بر روابط بین‌الملل تأثیرگذار باشد که آخرین نمونه آن جنگ عراق بود که تونی بلر، بوش پسر را اغفال کرد و به عراق حمله کردند. حمله با وجود مخالفت شورای امنیت سازمان ملل متحد و کشورهای مطرح مانند روسیه، فرانسه و آلمان انجام شد، ولی دو کشور به طور مشترک به عراق حمله کردند، چیزی هم نیافتند و مصائبش برای کشورهای منطقه باقی مانده است.
«دستگاه سلطنت» انگلیس، ساز و کار عریض و طویل و کارکنان شاخصی دارد. زمانی که در انگلیس به عنوان دیپلمات فعالیت می کردم، در تلاش بودم با دستگاه سلطنت تماس بگیرم، ولی ممنوعیت وجود داشت و می‌گفتند باید با وزارت امور خارجه انگلیس در ارتباط باشید. دستگاهی است که به هیچ عنوان غیر انگلیسی ها را در درون خود راه نمی دهد.
معتقدم دستگاه سلطنت انگلیس در روابط بین‌الملل خیلی فعال است و به همین دلیل سیاست خارجی انگلیس استمرار و ثبات دارد. نخست‌وزیرها می‌آیند و می‌روند، اما ملکه و پادشاه ماندگار است، منتهی خودشان را به گونه ای ارائه می‌دهند که نامحسوس است و آشکار نیست.
راهبرد معاصر: با انتخاب لیز تراس به عنوان نخست وزیر انگلیس و در زمینه برجام و تحولات هسته‌ای آیا تغییر رویکردی در انگلستان حاصل خواهد شد یا خیر؟
کریمی: بله. انگلیس در حوزه خلیج فارس نفوذ زیادی دارد، ولی ما در لندن حتی سفیر هم نداریم و این خلاء باید جبران شود. کادر مجرب دیپلماتیک در لندن نداریم، سفیر نداریم و این موارد باعث می شود نتوانیم در زمینه های بین المللی و تعاملات دوجانبه با انگلیسی ها وارد رایزنی شویم.
انگلیس با اینکه از اتحادیه اروپا خارج شده است، از آلمان و فرانسه خواست در رابطه با برجام و پرونده هسته‌ای ایران رویکرد مشترک داشته باشند و آلمان و فرانسه نیز پذیرفتند. این در حی است که انگلستان پشت نقاب آلمان و فرانسه مخفی شد تا ایران نتواند انگلستان را محکوم کند. در هر صورت آلمان و فرانسه با انگلستان تعامل دارند و در سطوح مختلف همکاری می کنند.
در حال حاضر سخت‌ترین موضع گیری را در برجام فرانسه به نیابت از انگلستان اتخاذ می کند تا نتوانیم لندن را محکوم کنیم، ولی خلیج فارس حوزه نفوذ انگلستان است و لندن نشینان مابه‌ازای آن در شمال آفریقا به فرانسه کمک می‌کنند.
چندی پیش جنگنده‌های انگلستان کشور آفریقایی مالی را به نیابت و به حمایت از فرانسه بمباران کردند. انگلستان فرانسه را در شمال آفریقا حمایت می کند و فرانسه نیابت انگلستان را در غرب آسیا، برجام و روابط با ایران دارد.