به گزارش راهبرد معاصر؛ عرضه سهام آرامکو توسط بن سلمان را میتوان ستون فقرات سیاست های او دانست، از طرفی سابقه تاریخی آرامکو به ما میگوید به نوعی این عرضه انتقام گیری آمریکاییهاست، در حال حاضر سازوکار قبیله ای آل سعود با تناقضات درونی زیادی دست و پنجه نرم میکند که به نظر میرسد این خاندان را به لبه پرتگاه کشانده.
آرامکو شرکتی با ریشه آمریکایی
مساله عرضه سهام آرامکو در بورس نیویورک و اثری که موضوع حملات واقع شده بر پالایشگاه بقیق روی این موضوع می گذارد جنبه مالی تاریخی جالب دارد که در ایران کمتر بدان پرداخته شده است. نکته مهم این است که آرامکو در ابتدا یک شرکت تمام سعودی نبود بلکه یک شرکت سعودی آمریکایی بود که براساس یک فرمول پنجاه پنجاه مابین عربستان سعودی و آمریکا ایجاد شد و اساسا آرامکو شرکت آمریکایی سعودی تعریف می شد تا شرکتی با مالکیت صددرصدی سعودی. اینکه چطور این شرکت از یک شرکت پنجاه پنجاه به یک شرکت سعودی تبدیل شد قصه طولانی دارد که یک فصل کتاب اقای رابرت لیسی است که چگونه زکی یمانی در طی یک برنامه طولانی و در طی یک چالش نفس گیر حقوقی سیاسی آن شرکت را از شرکت آمریکایی به تمام سعودی تبدیل کرده است.
چگونه آرامکو سعودی شد؟
توضیح عمومی این است که در آن دوره ای که جو ملی شدن صنعت نفت در ایران و ملی شدن کانال سوئز در مصر برقرار بود پاسخی که طرف سعودی به این جو برای خود ایجاد کرد این بود که به جای آنکه آمریکاییها را بیرون کند یا اقدام قهری انجام دهد با یک مقاومت طولانی و استفاده از ابزارهای متفاوت در آن دوره بعد از شوک نفتی به این نتیجه نرسیده بودند که باید وابستگی به نفع خلیج فارس را کم کنند و حتی در دوره ریگان میزان این وابستگی کمتر از امروز می شود در واقع برنامه جدا کردن آمریکا از نفت خلیج فارس هم اثر مهمی را بر توان و توفیق زکی یمانی در این خرید و راضی شدن مرحله به مرحله ای آرامکو توسط آمریکا در شرایط سخت 1974 جریان نقدی برای امریکاییها ایجاد می کرد اما بعدتر که نیاز امریکا به منابع نفتی خلیج فارس بیشتر می شود به هر حال راه حلی که سعودی ها استفاده کردند پیش تر از آن ایرانی ها انتخاب کرده بودند به نسبت راه حل پایدار تری بود فارغ از اینکه پایداری راه حل بیش از اینکه ناشی از نوع روش انتخابی باشد ناشی از شرایط زمانه بوده است. به هرحال تبدیل آرامکو به یک شرکت تمام سعودی نتایج فوق العاده ای برای سعودیها به دنبال داشت.
انحصار اطلاعاتی سعودی ها در آرامکو
یکی از نکات مهم انحصار اطلاعاتی بودکه درباره آرامکو برای سعودی ها ایجاد شد انحصار اطلاعات هم به لحاظ میزان تولید انجام شده به خصوص میزان ذخایر اکتشاف شده که چه مقدار وجود دارد و چه مقدار با کاستی هایی همراه است. در واقع موقعیت ویژه را در بازار نفت به سعودی ها داد که به جز استفاده از جریان فروش نفت و درآمدی آن اثر گذاری اطلاعاتی بسیار زیادی بر بازار نفت و روند قیمت های آن داشته باشند که در واقع این مالکیت صد درصد برایشان بسیار ارزشمند بود.
سناریو بن سلمان برای عرضه سهام آرامکو
اینکه چرا بن سلمان در مرکز چشم انداز برنامه 2030 موضوع فروش سهام آرامکو را به اندازه 5 درصدی گذاشته یکی جریان نقدی ناشی از این موضوع است که بناست صرف توسعه عربستان و متنوع سازی اقتصاد عربستان شود. فارغ از سایر موضوعات با توجه به شرایط جاری اگر 5 درصد اشاره شده فروش برود بخش مهمی از آن هزینه جاری می شود بخش مهمی نسبی بدهی دولت عربستان به جی دی پی و 19 درصد و نسبت به گذشته اش بیشتر است و نسبت به رکودهای تاریخی 103 و نیم درصد در 1999رقم پایین تری است و گام به گام در حال افزایش است. هزینه های نظامی و سایر هزینه ها فشار بودجه ای قابل توجهی به عربستان وارد می کند اگر سهام آرامکو به فروش برسد صرف بودجه جاری می شود.
اثر عرضه سهام آرامکو بر اقتصاد عربستان
قسمت دیگری که از قضا در چارچوب ادبیات مدرن دارایی های دولت و صندوق های ثروت عمومی و ملی روی آن تفاهم وجود دارد راه حلی که داریم این است که شرکتی که وضعیت انحصاری در داخل شما دارد از دارایی هایتان شفاف سازی کنید استاندارد های حساب رسی به روز داشته باشید و تکه ای از ان را واگذار کنید به خاطر عرضه اولیه ناچار باشید استانداردهای حسابرسی اولیه را رعایت کرده باشید بدون اینکه لزوما اختیار شرکت را از دست بدهید این از چارچوب بهبود مدیریت دارایی دولت صحیح به نظر می اید و درست است بخصوص در مقیاس های ملی با توجه به تجاربی که در کشورهای دیگر مثل سوئد است تایید کننده این موضوع است.
عرضه سهام آرامکو چشم اسفندیار برنامه های بن سلمان
اما به طور خاص در باره آرامکو اثرات فراملی آرامکو است و این سوال مهم که آیا آنچه که به ازای شفاف سازی و مشخص شدن اینکه در این صندوق چه می گذرد آیا از دست دادن آن می ارزد راز آلود بودن اطلاعات این می ارزد؟ آرامکو را باید چیزی بیشتر از یک جزء از صندوق ثروت دارایی دولتی یک کشور دید آرامکو یک اثر بین المللی و موقعیت انحصاری بین المللی دارد. نگرانی ها و حرفها درباره عرصه سهام آرامکو بسیار زیاد است و در عربستان مطرح شده حتی ملک سلمان مخالف عرضه است ولی با این وجود این موضوع تا اینجای کار که جلو رفته ایم با توجه به اینکه این طرح مرکز چشم انداز 2030 است اگر چنانچه انجام نشود، شهرک بلندپروازانه نئوم به هیج وجه نمی توان گفت که موفق شده است آن چیزی که درباره مکه بحث شد عملا وضعیت مطلوبی ندارد و فقط یک سری طرح گردشگری در حاشیه دریای سرخ مانده که در برابر ان همه طرح هیچ چیز نیست. این موضوع مهم مرکزی و اصلی می ماند که سهام آرامکو عرضه شود و پول آن به صندوق دارایی هایی دولتی واریز شود.
بن سلمان تلاش شکست خورده اماراتی ها را تکرار کردند
اینطور نیست اگر این فروش انجام شود درجا به توفیقی می رسد چون در صندوق دارایی های ابوظبی خود ذیل صندوق مبادله رفت به سمت اینکه بخشی از درامدهای خود را اما کوشید که فناوریهای نو و شهر انرژی تاسیس کند انها هم عملا منجر به توفیق نشد اینجوری نیست که بگوییم با فروش سهام آرامکو درباره عربستان نیز منجر به موفقیت می شود اما تا جایی جلو رفته بن سلمان که خیلی نمی تواند وارد این قصه شود. قبل از حمله ای که انجام شد بن سلمان خالد.. را از آرامکو کنار گذاشت چرا که وی مخالف عرضه سهام بود. گفت این عرضه را نباید در داخل بورس نیویورک انجام دهیم مشکل اصلی این است که این عرضه در داخل بورس نیویورک انجام شود اعمال قانون برانها اعمال می شد که اشکالات قانونی و مصادره ای یک روز اینها را تهدید می کرد و بن سلمان آنقدر نسبت به این موضوع توجیه ای که درباره قانون...اینکه در بورس لندن نیز عرضه شد به علاوه کل فضای تامین مالی لندن میزبان مناسبی برای آرامکو است اما به این دلیل که خیلی فنی نیست اصرار وجود دارد که عرضه دربورس نیویورک انجام شود.
عرضه سهام آرامکو انتقام آمریکایی هاست
حالا در این نقطه ای که هستیم با توجه به حمله به بقیق پاسخ معقول این است که عرضه سهام باید به تعویق بیفتد اما می بینیم که به آن صورت در واقع صحبت از تاخیر نشده است. موضوع اصلی آن است الان شرکتی که تحت حمله است منافع و خروجیهای آن تحت حمله واقع شده چگونه می تواند قیمت سهام داشته باشد با توجه به کاهش نسبی ارزش بنیادی برای سهم آرامکو محاسبه شده است. به هر حال وضعیتی است که این عرضه تاخیر بیفتد معلوم نیست اگر تاخیر بیفتد بعدا انجام شود یا اگر الان انجام شود توام با زیان قابل توجهی است و بن سلمان آنقدر در این مورد حرف زده نمی تواند عقب نشینی کند. واقعیت این است که امروز شورای اقتصادی سعودی نه مثل ابهامی که درباره ارامکو وجود دارد, نکته جالب وجود دارد که همانطور که 5درصد 5درصد سهام آرامکو را زکی یمانی از آمریکاییها خرید کرد آمریکاییها هم می خواهند سهام را به این شکل باز پس بگیرند احتمالا خود سعودی ها هم به این موضوع فکر می کنند و بخصوص طیف قدیمی تر که آن روزها را دیدند از دلایل پافشاری دیدن همان روزهایی است که زکی یمانی برای خرید 5 درصدها می جنگیده به جز این ابهام؛ ابهاماتی که در جاهای مختلف اقتصاد عربستان وجود دارد زیاد است در واقع بعد از اینکه سال بدی در 2017 به لحاظ رشد منفی در کل سال بوده اما از منفی 8 و یک دهم درصد تا یک دهم درصد پشت سر گذاشته 2018 وضع بهتر شده دوباره 2019 اطلاعات فصل اول منفی است همزمان این مشکل وجود دارد که نسبت به همه داده های تاریخی حتی نسبت به سال 99 که سال خیلی سختی به لحاظ میزان معوفات عدد معوقات بیشتر شده یعنی حدود 17درصد شده که این برای کشوری مثل انجا عدد بالایی است سوالات مهمی را مطرح می کند درباره اقتصاد عربستان.
سازوکار سیاسی درون خاندان سعودی با بحران مواجه شده است
پاسخی که در عربستان سعودی برای مقابله با چنین دست اندازهایی داده میشده بخصوص در دوره پادشاهانی مانند ملک فیصل یا ملک فهد که عاقلانه تر رفتار می کردند این بود که خانواده را متحد کرده و در چارچوب خانواده آل سعود جواب می دادند. به عنوان مثال با اینکه ملک فیصل برآمده از یک کودتای درون خانوادگی بود اصلا به سمت ایجاد تنش نرفت بلکه مساله خانواده را مدیریت کرد اما چون بن سلمان در لبه تغییرات نسلی در خانواده روی کار آمده و رفتارهایی که با بخش های مختلف خانواده داشته کاندیدای مناسبی برای این نیست که به روش سنتی خانواده را متحد کند بعد پاسخی برای مشکلات و کلاف در هم پیجیده داشته باشد. از طرف دیگر پاسخ معقول برای بن سلمان این است که خانواده و جنگ یمن را جمع وجور کند.
آل سعود درگیر تناقضات
مسیر یک طوری جلو رفته که در برابر هر یک از اینها تناقضاتی وجود دارد خاندان را نمی تواند جمع وجور کند چرا که اساسا بر بستر آل سعود به آل سلمان حرکت کرده رفتارهایی که داشته خیلی از شاهزادگان دولتمند را زندانی کرده درباره آرامکو به گونه ای جلو رفته که نمی تواند پا پس بکشد درباره جنگ یمن اساسا به عنوان وزیر دفاعی که جنگ یمن را آغاز کرده و اگر جنگ یمن آبرومندانه تمام نشود او را در مقابل خانواده بیش از پیش منقبض خواهد کرد اینها همه سوالات سختی است که باید به ان پاسخ داده شود.
مجموعا از بحث مالی موضوع عرضه اولیه آرامکو جزء هیجان انگیز ترین وقایع امنیتی مالی تاریخ است که سالها بعد درباره آن بسیار گفته خواهد شد.