بازی قدرت‌های سلطه‌گر با کارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

به گزارش راهبرد معاصر؛ درباره‌ی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تشدید فشارها علیه جمهوری اسلامی ایران، همانگونه که نماینده جمهوری اسلامی ایران در آژانس مطرح کرد این پادمان و ساختار بین المللی یعنی آژانس بین المللی انرژی اتمی در قبال جمهوری اسلامی ایران با استانداردهای دوگانه رفتار و عمل می کند. در واقع هدف از تشکیل آژانس انرژی اتمی تضمین‌کنندگی صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای بین المللی بوده است. یعنی این سازمان می بایست به عنوان یک پادمان بین المللی قواعد و اصول حاکم بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورهای را تعیین کند. به عبارت دیگر سازمان انرژی بین المللی اتمی اساساً دنبال کننده فعالیت های هسته ای کشورهاست تا از مسیر صلح‌آمیز خارج نشوند. در این موضوع چند نکته قابل ذکر است. اول اینکه عده ای از کشورها در عرصه بین الملل که سازمان بین المللی انرژی اتمی را قبول ندارند و به این پادمان نپیوسته یا اصول کلی ساختارهای حاکم بر این پادمان را رعایت نمی کنند، همان کشورهایی هستند که ادعاهای غرض ورزانه ای در ارتباط با برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران دارند لذا همین کشورها آژانس را مجبور به تحمیل فشارهای زیادی بر جمهوری اسلامی ایران می کنند.

نکته مهم دیگر این است که سازمان بین المللی انرژی اتمی نباید برخی سیاست ها را به گونه‌ای جانبدارانه دنبال کند، لذا انتظار می رود اساساً به وظایف ذاتی خود بپردازد. جمهوری اسلامی ایران براساس مندرجات توافقنامه برجام به تعهدات هسته ای خود عمل کرده تا جایی که گزارش‌های آژانس حاکی از این بود که جمهوری اسلامی ایران به وظایف صلح آمیز هسته ای خود عمل کرده است.

علی رغم گزارش های منتشر شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و با توجه به این که ایالات متحده آمریکا به صورت یکجانبه از توافق هسته ای خارج شد، بازی هسته ای پادمان های بین المللی که به رویکرد آنها می توان عنوان 'ابزارگرایی منفعت طلب' داد چرا که نحوه استفاده آمریکا و قدرت‌های جهانی از این سازمان‌ها غیر از منفعت طلبی های یک جانبه نیست، لذا می توان گفت این بازی یک بار دیگر پررنگ شد.

رژیم های بین المللی برای هماهنگ کردن روابط بین کشورها قواعدی را ایجاد می‌کنند که این قواعد با توافق اعضای آنها تنظیم‌کننده روابط بین کشورهاست. این قواعد مشخص کننده سطح همکاری‌ها، و اینکه چگونه این روابط در وسیله اقدامات عدالتخواهانه پیش بروند تعیین می شوند . این در حالی است که پادمان ها، رژیم های بین المللی و سازمان‌هایی نظیر سازمان بین‌المللی انرژی هسته‌ای متاسفانه به ابزارهایی بدل شدند تا این ابزارها بتواند کشور های غیر همسو با سلطه گران را تحت فشار قرار دهد.

حقيقت این است که سازمان بین المللی انرژی هسته ای با وجود آگاهی از این موضوع که جمهوری اسلامی ایران به توافقات و به تعهدات خود به بهترین وجه ممکن عمل کرده است در برهه ای که ایالات متحده آمریکا با تغییر دولت در ایران توافق به شکل برد - باخت را برای خود میسر ندیده است بر آن است تا جمهوری اسلامی ایران را تحت فشار قرار دهد تا بر روی مدار توافق برد- باخت قرار بگیرد، در حالی که جمهوری اسلامی ایران به دنبال توافق برد- برد برای همه کنشگران عرصه بین الملل است و همواره منطبق برد - برد در پشت فعالیت‌های جمهوری اسلامی ایران وجود داشته است.

بر این اساس در این برهه تاریخی، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، کنش غیر منطقی را کلید می زند یعنی جمهوری اسلامی ایران را که سطح همکاری خود را با آژانس به صورت منطقی تنظیم کرده تحت فشار قرار می دهد. هر چند جمهوری اسلامی ایران به تمام تعهدات خود عمل کرده اما طرفین به توافق عمل نکردند، لذا طبیعی است جمهوری اسلامی ایران سطح همکاری خود را کاهش دهد . قطعا این حق برای جمهوری اسلامی ایران محفوظ است چرا که مسیر جمهوری اسلامی ایران، مسير برد- برد است. در واقع کشورهای سلطه گر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را ابزاری برای فشار بر جمهوری اسلامی ایران قرار داده اند، لذا بر این باورم آمریکا و کشورهای همسوی خود از این ابزار به نفع خود استفاده می‌کنند.

نکته مهم این است که دیگر دوران بازی فشارهای خارج از عرف و نامتوازن در عرصه بین الملل تمام شده است. دیگر استفاده از از ابزارهای کلاسیک و شبه قانونی برای فشار به دولت ها به پایان رسیده است و اساسا چون" مهر منقضی شده" بر روی رویکردهای هژمون گرایانه آمریکا در عرصه بین الملل خورده است، لذا نمی توان چنین فشارهایی را رو به افزایش دانست. یعنی می توان گفت چنین فشارهایی در عرصه بین الملل کارآمد نیست چرا که اساسا در آینده نزدیک سطوح همکاری میان کشورها تعیین کننده موفقیت کنش های بین المللی خواهد بود.

به عبارت دیگر خود سازمان ها و بازیگران بین المللی هر چند با یکدیگر هم افزایانه کار کنند به همان میزان می توان گفت در عرصه بین الملل ضریب نفوذ و تاثیرگذاری خواهند داشت. از این رو چنین واکنش‌هایی ظرفیت صلح سازانه آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای و ساختارهای حقوقی عرصه بین الملل را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و آنها را ناکارآمد می کند.

لذا جامعه بین الملل نمی تواند چنین ساختارهای ناکارآمدی را برتابد و بدان اجازه دهد که همچنان حضوری فعال در عرصه بین المللی داشته باشد. لذا جامعه جهانی، ساختارهای ناکارآمد جامعه بین المللی را پس خواهند زد و این چنین کنشگری توسط آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای از عمق نفوذ راهبردی این سازمان در عرصه بین‌الملل کم‌ می کند و از اعتماد کنشگران بین‌المللی به چنین سازمان هایی خواهد کاست.

در واقع این کنشگران در حالی که به دنبال انزوای جمهوری اسلامی ایران هستند دچار ضعف استراتژیکی می شوند که خصوصا در شرایط کنونی که جمهوری اسلامی ایران و بازیگران نزدیک به این کشور در حال قدرت گرفتن و قدرت نمایی در عرصه بین الملل هستند، قطعا در آینده نزدیک این چنین سازمان‌هایی ضعیف خواهند شد، لذا مجبور به بازگشت به توافقات برد - برد با جمهوری اسلامی ایران خواهند شد.

بی تردید جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ سیاست های درست خواهد توانست مسیر ضعیف برد-باخت گذشته را تغییر دهد و توافقات برد- برد را در آینده‌ای نزدیک رقم بزند.