دسته دختران علیه لشکر گلادیاتورها
به گزارش راهبرد معاصر؛ فیلم «دسته دختران» یکی از نمایندگان سینمای دفاع مقدس در چهلمین جشنواره فیلم فجر محسوب می شود. این فیلم دومین تجربه کارگردانی فیلم داستانی سینمایی توسط منیر قیدی، پس از ساخت فیلم «ویلایی ها» است. این فیلمساز زن، با هر دو فیلم نشان داده که دغدغه حضور زنان در متن و حاشیه جبهه های جنگ در دوران دفاع مقدس را دارد. اگر «ویلایی ها» نقش آفرینی بانوان در حاشیه و پشت جبهه را نشان می دهد، «دسته دختران» روایتی، درباره حضور گروهی از بانوان در متن و خط مقدم جبهه است.
«دسته دختران» به روزهای آغاز جنگ تحمیلی می پردازد؛ ارتش بعث عراق لحظه به لحظه پیش می رود و خرمشهر درآستانه سقوط است.گروهی از زنان در سنین و طیف های مختلف، یک دسته را تشکیل داده اند و قصد دارند با حضور در خطرناک ترین محل درگیری بین قوای دفاعی کشور و نیروهای متجاوز دشمن، نقش خود را در جلوگیری از اشغال خرمشهر ایفا کنند.
شاخص ترین نکته درباره فیلم «دسته دختران» این است که با یک أثر تمام عیار سینمایی مواجه هستیم. یعنی فیلم، کاملا مناسب پرده عریض سینماست و حس و حال و لذت و درک کردن آن، فقط از طریق دیده شدن در یک سالن مجهز و با کیفیت که هم تصویر را به خوبی نمایان کند و هم افکت های صوتی را به طور کامل پخش کند امکان پذیر است. فیلم جدید منیر قیدی در رده آثار فاخر و باشکوه قرار می گیرد که با صحنه های جنگی عظیم و مهیب، مخاطب را متحیر و شگفت زده می کند. صحنه های انفجار و درگیری نظامی در این فیلم با وجود دشواری و پیچیدگی هایش، استاندارد به نظر می رسند و جلوه های ویژه فیلم، چشم نواز هستند. بازی بازیگران زن در متن أثر، جا افتاده است و موسیقی درخدمت موقعیت های دهشتناک و حماسی فیلم است. برخلاف عنوان و موضوع و کارگردان مونث اما این فیلم دارای شمایلی مردانه و پر از خشونت است. هر چند که برخی از صحنه های خشن، زاید هستند و نبودشان بهتر از بودشان ارزیابی می شود.
«دسته دختران» هر چقدر در تکنیک و بازسازی صحنه های جنگی، خوب و موفقیت آمیز است اما در نحوه روایت و قصه گویی و شخصیت پردازی، رنجور و نحیف است. ما در این فیلم شاهد یک روایت تک خطی از اعزام آتش به اختیار یک جمع پنج-شش نفره زنانه هستیم که به سمت خط مقدم پیش می روند و به هدفشان می رسند. اما اینکه این زنان چرا، چگونه و با چه انگیزه هایی نقشی مردانه و بلکه پهلوانانه را پذیرفته اند در فیلم مشخص نیست. یکی از تمهیداتی که جای آن در فیلم به شدت خالی است، فلاش بک (رجوع به گذشته) برای کاراکترهای محوری فیلم است. اگر در فیلمنامه «دسته دخترها» به گذشته هر کدام از این زنان مراجعه و اعلان می شد که چه بر آنها گذشته و دلیل اصرارشان برای قرار گرفتن در پرمخاطره ترین بخش جنگ چه بوده، قطعا بر بار دراماتیک فیلم افزوده می شد. البته اشارات کمرنگی به گذشته فرمانده دسته (نیکی کریمی) می شود و مخاطب در می یابد که فرزندان او قبلا در أثر بمباران به شهادت رسیده اند و او با انگیزه و نیت انتقام جویی پا در میدان جنگ گذاشته است. اما درباره سایر اعضای گروه، این افشاگری نسبت به گذشته صورت نگرفته است و جایش خالی است. این مسئله درباره «سیمین» از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چرا که ظاهرا سلوک زیستی او با اهالی جبهه و جنگ متمایز است و پوشش و رفتاری متفاوت با شهادت طلبان دارد، اما دلیرتر و شجاعانه تر از همه زنان و حتی مردان در فیلم، می رزمد! وقتی پدرش با او دعوا می کند که دست از حضورش در جبهه بردارد و حتی به او می گوید که از اگر همراه خانواده اش به عقب برنگردد، باید دور آنها را خط بکشد هم سیمین باز جبهه را انتخاب می کند. این یک خلأ بزرگ است که انگیزه او برای شتافتن به خط مقدم نبرد مشخص نیست. باید اطلاعاتی به مخاطب داده می شد تا معلوم شود سیمین چه تجربیاتی را پشت سر گذاشته و به مرحله ای از بلوغ رسیده که حضور خودش در جبهه را واجب دانسته است!
اما فارغ از ابعاد فنی و فرمی مثبت و منفی، «دسته دختران» از نظر راهبردی و محتوایی، فیلم مهمی است؛ اینکه منیر قیدی، زنان را از ماندن در ویلا و انتظار کشیدن برای بازگشت زنده و مرده همسرانشان، به خط مقدم کشانده است، استعاره ای از اعزام به جنگی دیگر است. یک اصل در همه آثار دراماتیک و نمایشی وجود دارد؛ در تئاتر، سینما و سریال های تلویزیونی، هر آنچه از گذشته روایت می شود، تصویری از زمان حال و یا کنایه ای به آن است. «دسته دختران» هم این گونه است؛ جنگ تمام نشده است و در زمین ها و زمینه های فرهنگی و رسانه ای با شدت و حدت بیشتری ادامه یافته است. ازقضا، زنان و دختران، در کنار جوانان، سیبل اصلی گلوله ها و هدف اصلی بمب های این جنگ هستند. دشمنان ایران در جریان انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس، صدمات سختی از زنان ایرانی دیدند. درباره نسبت زنان با قدرت انقلاب و سنگرهای دفاعی دوران جنگ هشت ساله، مباحث مفصلی قابل طرح است و در این مجال نمی گنجد. اما مخالفان انقلاب نیک می دانند که بقا و سرافرازی و پیروزی این ملت، به زنان بستگی دارد. به همین دلیل هم سرمایه گذاری های هنگفتی را برای در هم شکستن مقاومت و سقوط زنان ایرانی در پیش گرفته اند که یک فقره اش ماجرای چهارشنبه های سفید و لشکر گلادیاتورهایی است که با لب خندان و ظاهر مهربان در تانک های ماهواره ای و فضای مجازی، خانه های مردم را شخم می زنند. فیلم «دسته دختران» دقیقا تصویری از وضعیت امروز زنان در آئینه داستانی است که از روزهای آغاز جنگ تحمیلی روایت می شود. دسته ای که در فیلم می بینیم، یک گروه با سلایق و عقاید مختلف هستند که برای بقا چاره ای جز اتحاد برای مبارزه با دشمن مشترک ندارند. از این رو «دسته دختران» فیلم بزرگ و محترمی است، چون دختران و زنان را ایستاده و قوی، در رویارویی با گلادیاتورها می خواهد و نمایش می دهد.
با توجه به اهمیت موضوع و درخشش زنان در دوران دفاع مقدس، جای سوال است که چرا سینمای ما هنوز بسیاری از قهرمانان مونث دوران انقلاب و جنگ تحمیلی را به تصویر نکشیده است. نمایش این زنان و دلاوری های آنان در آن دوران، در سینما و تلویزیون، همه نقشه های دشمنان برای بانوان ایرانی را نقش برآب خواهد کرد. همچنانکه «دسته دختران» هم قدمی در مسیر این مأموریت مهم است.