امکان تشخیص زودهنگام آلزایمر

به گزارش راهبرد معاصر  اختلالات ذهنی حافظه در ارتباط با سطوح آشکار پروتئین های بتا آمیلوئید در مایع مغزی نخاعی نشانه قوی ابتلا به بیماری آلزایمر است. این نتیجه یک تحقیق در موسسه تحقیقاتی بن آلمان برای بیماری‌های تحلیل عصبی (DZNE) است که در آن حدود ۱۰۰۰ سالمند شرکت کردند.

نتایج تحقیق گروه به رهبری فرانک جسن، محقق زوال عقل، می‌تواند به تشخیص و درمان زودهنگام بیماری آلزایمر کمک کند.

وقتی افراد احساس می‌کنند که حافظه یا سایر توانایی‌های ذهنی‌شان رو به کاهش است اما آزمایش‌های عینی هیچ زوالی را نشان نمی‌دهند، در پزشکی به آن «اختلال شناختی ذهنی» یا به اختصار SCD می‌گویند. این پدیده چندین سال است که موضوع تحقیق بوده است.

پروفسور فرانک جسن، دانشمند مرکز و مدیر بخش روانپزشکی دانشگاه کلن توضیح می‌دهد: افراد مبتلا، مشکلات شناختی را گزارش می‌کنند که باعث نگرانی جدی آنان می‌شود اما با روش‌های فعلی قابل اندازه‌گیری نیستند. در حال حاضر مشخص شده است که SCD یک عامل خطرزا است اما یک علامت هشدار قطعی برای زوال عقل در آینده نزدیک نیست.

این محقق می‌گوید: در بسیاری از افراد مبتلا به SCD، هیچ کاهش تدریجی عملکرد شناختی وجود ندارد. برای ارزیابی دقیق‌تر خطر فردی، عوامل دیگری باید در نظر گرفته شوند. ما اکنون توانستیم این‌ها را مشخص کنیم. اگر علاوه بر SCD، شواهدی نیز دال بر تجمع پروتئین‌های خاصی در مغز وجود داشته باشد، در مجموع این‌ها نشانه‌ای قوی برای ابتلا به بیماری آلزایمر است.

تحقیق سراسری

این ارزیابی بر اساس یک تحقیق بلندمدت مرکز DZNE به نام DELCODE است که شامل ۱۰ مرکز تحقیقاتی در سراسر آلمان و شامل چندین بیمارستان دانشگاهی است. در این چارچوب، عملکرد شناختی حدود ۱۰۰۰ زن و مرد مسن سالانه از چندین سال قبل ثبت شده است.

این کار با استفاده از روش‌های آزمایش عصبی روان‌شناختی معمول انجام می‌شود. علاوه بر این، مایع مغزی نخاعی بسیاری از شرکت‌کنندگان در تحقیق تجزیه و تحلیل می‌شود و حجم مغز با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) تعیین می‌شود.

جسن و همکارانش اکنون مجموعه‌های سنجش تک تک افراد را ارزیابی کردند، هر مجموعه داده یک دوره حداکثر پنج ساله را پوشش می‌داد. میانگین سنی شرکت‌کنندگان در تحقیق حدود ۷۰ سال بود و در ابتدا از طریق کلینیک‌های حافظه در بیمارستان‌های دانشگاهی شرکت‌کننده و از طریق آگهی‌های روزنامه جذب شدند.

این گروه شامل بیش از ۴۰۰ فرد مبتلا به SCD در ابتدا و حدود ۳۰۰ فرد با اختلالات شناختی قابل‌اندازه‌گیری تا علائم زوال عقل ناشی از بیماری آلزایمر بود.

علاوه بر این، گروه شامل بیش از ۲۰۰ بزرگسالی بود که عملکرد شناختی آنان در محدوده طبیعی بود و SCD را در ابتدا نشان ندادند. این افراد "سالم" به‌عنوان گروه کنترل عمل کردند. در مجموع، این یکی از جامع‌ترین تحقیقات در مورد SCD تا به امروز است.

نشانگرهای زیستی در مایع مغزی نخاعی

پروتئین بتا آمیلوئید که در جریان بیماری آلزایمر در مغز تجمع می‌یابد، نقش مهمی در تحقیقات داشت.

تجمع در مغز را می‌توان به‌طور غیرمستقیم بر اساس سطح پروتئین در مایع مغزی نخاعی ارزیابی کرد؛ اگر میزان آن فراتر از حد آستانه باشد به‌عنوان مدرکی دال بر تجمع بتا آمیلوئید در مغز در نظر گرفته می‌شود. سپس این افراد "آمیلوئید مثبت" می‌شوند. ۸۳ شرکت‌کننده با SCD و ۲۵ داوطلب از گروه کنترل این وضعیت را داشتند.

جسن بیان می‌کند که رسوب بتا آمیلوئید مانند SCD، یک عامل خطرزا برای بیماری آلزایمر است. با این حال، هیچ یک از این دو پدیده به تنهایی نشانگر بارز بیماری نیستند اما همانطور که تحقیق ما نشان می‌دهد، وقتی این پدیده‌ها با هم و در یک دوره زمانی طولانی‌تر در نظر گرفته می‌شوند، تصویر واضح‌تر می‌شود.

پیشرفت در طول زمان

طی دوره تحقیق، برخی از افراد از گروه SCD همچنین برخی از گروه کنترل دچار نقایص شناختی قابل‌اندازه‌گیری شدند. این امر به‌ویژه در افراد دارای آمیلوئید مثبت با SCD در ابتدا مشهود بود.

در مقایسه، کاهش شناختی در افراد دارای آمیلوئید مثبت در گروه کنترل به‌طور متوسط بسیار کمتر بود. داده‌های ام آر آی مغز نیز تفاوت‌هایی را نشان داد.

هیپوکامپ، ناحیه‌ای از مغز که بر روی هر دو نیمکره مغز تقسیم شده و به‌عنوان مرکز کنترل حافظه در نظر گرفته می‌شود، در افراد دارای آمیلوئید مثبت مبتلا به SCD نسبت به افراد دارای آمیلوئید مثبت در گروه کنترل کوچکتر بود که نشانه آتروفی یعنی از دست دادن توده مغزی بود.

مرحله دوم بیماری آلزایمر

جسن می‌گوید: وقتی تمام یافته‌ها، از جمله داده‌های مربوط به آن دسته از افراد که قبل از این نقص‌های شناختی قابل‌اندازه‌گیری داشتند را جمع‌آوری کنیم، ترکیب SCD و وضعیت آمیلوئید مثبت را به عنوان یک شاخص قوی از بیماری آلزایمر در مراحل اولیه مشاهده می‌کنیم.

اگر آلزایمر را طبق رویه معمول به ۶ مرحله طبقه‌بندی کنید، که مرحله ۶ نشان دهنده زوال عقل شدید است، از نظر ما، ترکیب SCD و وضعیت آمیلوئید مثبت با مرحله دو مطابقت دارد. این قبل از مرحله‌ای رخ می‌دهد که برای اولین بار علائم قابل اندازه‌گیری ظاهر می‌شوند و از آن به‌عنوان اختلال شناختی خفیف نیز یاد می‌شود.

رویکردی برای تشخیص زودهنگام

تا به امروز هیچ درمان موثری برای بیماری آلزایمر ارایه نشده است. با این حال، به طور کلی اعتقاد بر این است که درمان باید در اسرع وقت شروع شود.

جسن افزود: اگر علائم بالینی قابل اندازه‌گیری وجود داشته باشد، مغز پیش از این به‌طور قابل توجهی آسیب دیده است. از دیدگاه امروزی، شانس کمی برای درمان موفقیت‌آمیز و پایدار وجود دارد.

وی در پایان گفت: بنابراین، سوال این است که چگونه می‌توان افراد به‌ظاهر سالمی را که به راستی به بیماری آلزایمر مبتلا هستند و احتمال ابتلا به زوال عقل را دارند، شناسایی کرد. من ترکیب اختلال شناختی ذهنی و وضعیت آمیلوئید مثبت را یک معیار امیدوارکننده می‌دانم که باید در تحقیقات آینده بیشتر مورد بررسی و آزمایش قرار گیرد.

یافته‌های این تحقیق در مجله Alzheimer's & Dementia منتشر شده است./ایسنا