ترکیه و یونان، روابط پرتنش با ریشه‌های تاریخی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه جمعه بار دیگر دولت یونان را آماج حملات خود قرار داد و در قالب رویکردی تهدیدآمیز از حملاتی گفت که می تواند شبانه به سمت جزایر مورد مناقشه دو کشور انجام شود.

وی در ادامه تهدیدهای خود یونانی ها را به رجوع به تاریخ دعوت کرد و مدعی شد ماجرای استقلال ازمیر و الحاق آن به سرزمین های تحت حاکمیت ترکیه می تواند درس عبرتی برای یونانی ها باشد؛ موضوعی که می تواند برای جزایر مورد مناقشه آتن و آنکارا تکرار شود. این نخستین بار نیست اردوغان و دیگر مقام های ترک، یونانی ها را به طور ضمنی به حمله نظامی تهدید می کنند. پیش تر نیز چنین تهدیداتی از سوی شخص اردوغان و وزیر دفاع ترکیه مطرح شده بود.

تنش های میان ترکیه و یونان به سال ها و ماه های اخیر محدود نمی شود، اما اقدامات ترکیه و اکتشافات این کشور در دریای مدیترانه بُعد تازه ای به تنش ها داده است. از سوی دیگر دولت اردوغان در آستانه انتخاباتی سرنوشت ساز است و به باور برخی تحلیلگران، برخی اقدامات تنش آفرین این کشور ازجمله در قبال یونان  می تواند به تلاشی برای انحراف افکار عمومی این کشور از بحران اقتصادی رو به رشد آن تفسیر شود.

تنش های میان ترکیه و قبرس جنوبی با تعاریفی که از سوی یونان مطرح می شود، با تفاسیر ترکیه تفاوت دارد و دو طرف را در مسیر تنش قرار داده است

سیامک کاکایی، تحلیلگر مسائل ترکیه درباره چرایی تشدید تنش ها میان ترکیه و یونان در گفت وگو با «راهبرد معاصر» گفت: تنش میان دو همسایه و دو عضو ناتو در هفته های اخیر افزایش یافته و توجه رسانه ها و محافل بین المللی را به خود جلب کرده است. اظهارنظر اردوغان در واکنش به تحرکات یونان بر فراز دریای اژه و نیز تحرکات نظامی یونان علیه جنگنده های ترکیه در اژه نظر محافل را به خود جلب کرده است. اردوغان گفت، ممکن است یک شب ناگهان به این جزایر حمله کند.

وی افزود: اظهارنظرهای اردوغان بیانگر رویکرد تهاجمی ترکیه در حوزه سیاست خارجی خود است که اهداف متفاوتی را می توان از این موضوع متصور شد. درباره تنش هایی که میان یونان و ترکیه شدت گرفته است، دو موضوع را باید بررسی کرد؛ نخست، اینکه بخشی از تنش ها که تاریخ دیرینه ای دارد، برسر حاکمیت برخی از جزایر دریای اژه است که همواره میان ترکیه و یونان برسر آن مناقشه وجود داشت. اینکه بعضی از این جزایر تا نزدیکی مرزهای سرزمین ترکیه است و ترکیه اعتقاد دارد جزایر بخشی از حریم دریای ترکیه به شمار می رود، اما به لحاظ قانونی جزو جزایر یونان است.

این تحلیلگر مسائل ترکیه موضوع دوم را اختلافاتی خواند که در سال های اخیر به تنش های قبلی افزوده شده و آن اختلاف بر سر حریم دریایی در مدیترانه شرقی است.

کاکایی درباره زمینه های تنش میان آتن و آنکارا ادامه داد: تنش های میان ترکیه و قبرس جنوبی با تعاریفی که از سوی یونان مطرح می شود، با تفاسیر ترکیه تفاوت دارد و دو طرف را در مسیر تنش قرار داده است. در هفته های اخیر ترکیه و یونان یکدیگر را به طور متقابل متهم می کنند؛ ترکیه معتقد است یونان با تحریک آمریکا و اروپا در حال انجام اقدامات  تنش زا و مزاحمت های نظامی هوایی برای ترکیه است.

وی افزود: این موضوع از نظر مقام های ترکیه «صبر آنکارا را افزایش داده است» و در کنار این چالش، گرایش بیشتر یونان به سمت کشورهای اروپایی و آمریکا برای ترکیه قابل طرح است؛ به ویژه قراردادهایی که یونان با فرانسه و آمریکا در زمینه تسلیحاتی بسته و این تسلیحات به بخش هوایی مربوط و شامل خرید جنگنده های از نوع اف-۱۴ و خرید پهپادهاست. علاوه بر این، تنش ها میان فرانسه و ترکیه و تنش های آمریکا با ترکیه افزایش یافته است و این موضوع از منظر ترکیه به معنای نوعی تحریک سیاست های آمریکا و اروپا در ارتباط با اقدامات ضد ترکی یونان قلمداد می شود.

 
این تحلیلگر مسائل ترکیه گفت: آتن معتقد است بحثی که آنکارا به لحاظ حقوقی در زمینه حاکمیت بر جزایر دریای اژه مطرح می کند، نقض حاکمیت یونان به شمار می رود و این اختلافات نشان دهنده این است که ترکیه تصمیم دارد همچنان با رویکرد نظامی گریانه اوضاع را متشنج کند.

کاکایی در تحلیل شرایط تنش زا میان دو کشور تصریح کرد: دو دیدگاه درباره این موضوع وجود دارد؛ نخست، اینکه اختلافات میان ترکیه و یونان که در هفته های اخیر افزایش یافته است، ریشه تاریخی و راهبردی دارد، به آسانی قابل حل نیست و در آینده ممکن است موضوع دریای مدیترانه شرقی و بهره برداری از آنجا جدی تر شود. همچنین هرچقدر یونانی ها و قبرسی ها این چالش را بیشتر ادامه دهند، دامنه تنش ها میان یونان و ‌ترکیه افزایش می یابد.

وی درباره دیدگاه دوم عنوان کرد: چشم انداز دیگر قائل به فروکش کردن بحران فعلی میان ترکیه و یونان نیست، بنابراین هر میزان نزدیکی روابط یونان و کشورهای اصلی اتحادیه اروپا و آمریکا بیشتر شود، انتظار افزایش تنش ها وجود دارد. حتی ترکیه معتقد است چه دلیلی دارد آمریکایی ها پایگاهای متعددی در یونان داشته باشند؟ بنا به اعلام آمریکا، 9 پایگاه نظامی در یونان دارند و اردوغان گفته است، آیا استقرار این پایگاه ها در یونان جز تهدید ترکیه هدف دیگری دارد؟ بنابراین ترکیه به طور تردیدآمیز و مشکوکی به سیاست های یونان و آمریکا نگاه می کند‌.

کاکایی درباره نگرش ترکیه به چالش مذکور گفت: اگربه وضعیت محیط پیرامونی این کشور نگاهی بیندازیم، بعضی از ناظران و تحلیلگران معتقدند افزایش تنش ها میان ترکیه و یونان به این دلیل است که آنکارا تمایل به افزایش تنش ها دارد، زیرا معتقد است تنش ها بر محیط درونی تأثیر می گذارد. این درحالی است که مشکلات داخلی ترکیه از نظر اقتصادی و معیشتی زیاد است و احزاب مخالف تیغشان را علیه حزب عدالت و توسعه تیزتر کرده اند.

هر میزان نزدیکی روابط یونان و کشورهای اصلی اتحادیه اروپا و آمریکا بیشتر شود، انتظار افزایش تنش ها وجود دارد

این کارشناس مسائل ترکیه یادآور شد: چنین تنش هایی در محیط بیرونی می تواند بحران داخلی را به بیرون از مرزها بیفکند و از همین نگاه می توان تهدیدهایی که از جانب ترکیه علیه سوریه انجام می شود و ادامه حملاتی که ترکیه به شمال عراق انجام می دهد، تحلیل و ارزیابی کرد. از این منظر هرچقدر به انتخابات نزدیکتر شویم ممکن است بر میزان تحرکات نظامی منطقه پیرامونی ترکیه افزوده شود.

وی افزود: اختلافات میان ترکیه و یونان دامنه دار است و ادامه خواهد یافت. در گذرگاه های سیاسی ممکن است شرایط به سمت ناخوشایندی پیش رود؛ همانند آنچه ترکیه معتقد است تحریک های اروپا و آمریکا علیه ترکیه از سوی یونان به شکلی است که آتن نمی خواهد موقعیت منطقه ای ترکیه بهبود یابد.

کاکایی گفت: مقام های ترکیه معتقدند بعد از بحران اوکراین، ترکیه در سیاست خارجی خود رویکرد دیگری را دنبال می کند و این از نگاه یونانی ها قابل هضم نیست. بنابراین شرایط تنش آمیز میان دو کشور ممکن است به اقدامات محدود نظامی سوق یابد، اما تصور عملیات تمام عیار میان دوطرف مطرح نیست. از چنین فضایی هر دو طرف یونان و ترکیه بهره برداری سیاسی و امنیت داخلی می کنند.