سناریوهایی برای تحولات بین‌المللی پس از تعیین سقف قیمت نفت روسیه

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ کشورهای عضو «گروه هفت» به همراه استرالیا روز جمعه همانند اتحادیه اروپا بر سر تعیین سقف ۶۰ دلاری برای هر بشکه نفت روسیه توافق کردند. این توافق پس از تصمیم پنج شنبه گذشته ۲۷ عضو اتحادیه اروپا در محدود کردن بهای نفت وارداتی روسیه به ۶۰ دلار برای هر بشکه اتخاذ شد.

فرانس‌پرس گزارش کرد، توافق اصولی بر سر این تصمیم پیش‌تر میان اعضا به دست آمده بود، اما چنین اقدامی برای نهایی شدن به چراغ سبز ورشو نیاز داشت که درنهایت روز جمعه از سوی مقام های لهستانی نشان داده شد.

موافقت لهستان بلافاصله زمینه اجرایی کردن توافق پیشین بر سر این موضوع را فراهم کرد و سبب شد کشورهای گروه هفت و استرالیا به این تصمیم بپیوندند. در بیانیه اتحادیه اروپا آمده است، سازوکار مصوب از دوشنبه (14 آذر) همزمان با آغاز تحریم واردات محموله‌های دریایی نفت روسیه اجرایی خواهد شد.

این موضوع با واکنش‌های زیادی همراه بود و سفارت روسیه در آمریکا اعلام کرد، اقدام اروپا عملاً به معنای تغییر شکل اصول بنیادین بازار آزاد است

کشورهای گروه هفت و استرالیا با انتشار بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند، بر سر تعیین سقف حداکثر ۶۰ دلار برای هر بشکه نفت خام روسیه که از مسیر دریا حمل می شود، به اجماع دست یافته اند. جنت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا پس از دستیابی به این توافق میان اعضای گروه هفت و استرالیا با انتشار بیانیه‌ای علاوه بر استقبال، آن را ثمره ماه‌ها تلاش میان متحدان دانست. وزیران دارایی کشورهای گروه هفت پیش‌تر اوایل ماه سپتامبر بر سر این راهکار و برای محروم و محدود کردن مسکو به توافق دست یافته بودند.

تحریم کنندگان به عبارت دقیق‌‌تر بر این موضوع تکیه داشتند بهای تعیین شده باید به اندازه کافی بالا باشد تا روسیه همچنان نسبت به ادامه فروش نفت به آنها علاقه نشان دهد؛ اما این سقف در عین حال باید کمتر از بهای روز بازار باشد تا محدودیت‌هایی را در درآمد‌های حاصل از فروش نفت برای مسکو فراهم کند.

این موضوع با واکنش‌های زیادی همراه بود و سفارت روسیه در آمریکا اعلام کرد، اقدام اروپا عملاً به معنای تغییر شکل اصول بنیادین بازار آزاد است. کریل منیکوف، رئیس مرکز توسعه انرژی روسیه هشدار داد، این اقدام بهای جهانی نفت را به بیش از ۱۰۰ دلار در هر بشکه می‌رساند و گفت: احتمالاً درماه های دسامبر و ژانویه (آذر و دی) صادرات نفت روسیه ۱ تا ۱.۵میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد.

اثرات وضعی اقدام «گروه هفت»

روسیه به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان انرژی در دنیا سهم بسیاری در ثبات و قیمت این کالا در بازار دارد. روسیه پیش تر تهدید کرده بود نفت را به کشورهای تعیین کننده سقف قیمت نفت خود نخواهد فروخت؛ اما مسکو تهدید را فراتر برد و میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین شنبه و پس از تعیین سقف قیمت نفت روسیه، با طعنه گفت: به زودی اتحادیه اروپا روسیه را برای استفاده از نفت به عنوان سلاح سرزنش می‌کند.

با بررسی ابعاد میدانی مواضع و البته رویکرد طرف های تنش چند سناریو محتمل است:

1. پس از عقب‌نشینی روس‌ها از جنوب و جنوب‌شرق اوکراین به ویژه در خرسون، غرب به این جمع‌بندی رسید باید عرصه را بر روسیه در زمینه اقتصادی تنگ تر کند. مسکو تلاش کرده است به شیوه های مختلف درآمدهای پترودلاری خود را حفظ کند، همین موضوع سبب شده آمریکا که هدفش تضعیف و مشغول کردن روسیه در محیط پیرامونی خود است، به انتحار و قمار بزرگ دست بزند.
   احتمالاً شاید این قوی‌ترین سناریو نزد غرب برای چنین اقدامی باشد که ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین خواهان سقف قیمت 30 دلاری برای نفت روسیه شده است. شاید تعیین قیمت 60 دلاری اقدامی ابتدایی برای سنجش واکنش روسیه است تا با گذر از فصل سرما قیمت 30 دلاری نیز بر روسیه تحمیل شود.
2. اعتراضات مردمی که در روزهای گذشته در ایتالیا، بلژیک، هلند، فرانسه و آلمان شکل گرفته و نسبت به اقدامات و تصمیمات علیه روسیه آن هم در آستانه فصل سرد سال معترض هستند، گسترش بیشتری می‌یابد. شاید قدرت‌های بزرگ اروپایی همچون انگلیس، فرانسه و آلمان بتوانند با ذخایر راهبردی خود، زمستان را بگذرانند، اما کشورهای کوچکتر اروپایی که ملزم به رعایت مصوبات اتحادیه اروپا هستند لطمات جبران‌ناپذیری خواهند دید.
3. شکاف اقتصادی میان اروپا و آمریکا به دنبال این اقدام خودخواهانه و تحمیلی آمریکا بیشتر خواهد شد. پیش تر برونو لومر، وزیر اقتصاد و دارایی فرانسه هشدار داده بود، جنگ اوکراین و بحران انرژی ناشی از آن به سود آمریکا تمام می شود و این کشور با سوءاستفاده از بحران به دنبال تحکیم سلطه خود بر اقتصاد جهانی است.
   این اظهارات که پیش تر نیز مشابه آن انجام شده است، واقعیت های بزرگی را درباره عامل اصلی شروع جنگ عیان می‌کند. اروپا برای رهایی از بحران انرژی همچنان دست و پا می‌زند؛ هر چه بیشتر تلاش می‌کند بیشتر در بحران فرو می‌رود.
   تشدید جنگ اوکراین از سویی و حملات خرابکارانه به خطوط انتقال گاز نورد استریم 1 و 2 و همچنین اقدام اوپک پلاس در کاهش تولید روزانه 2 میلیون بشکه‌ای نفت خود از سوی دیگر به این بحران بیش از پیش دامن زده است.
   لومر گفت، نگران است آمریکا از وضعیت کنونی به زیان منافع اروپا منتفع شود و تصریح کرد، آمریکا گاز طبیعی مایع خود را با چهار برابر قیمت به اروپا می‌فروشد.
   علاوه بر این آمریکا قرارداد فروش 35 فروند جنگنده کلاس35(F35a) را با آلمان منعقد کرده که ارزش قرارداد به 10.5 میلیارد دلار می‌رسد. این در حالی است که تحلیلگران، جنگ اوکراین را دو سر سود برای آمریکا دانستند. این جنگ اروپای در حال خروج از زیر سایه آمریکا را به اردوی واشنگتن باز می‌گرداند و زمینه فروش سلاح به اروپایی‌ها را فراهم می‌کند. تضعیف اروپا که منتقد جایگاه تک‌قطبی آمریکا در نظام بین‌الملل است، آورده هژمونیک برای آمریکا دارد.
4. شاید برنده اصلی اقدام آمریکا را بتوان چین و ترکیه در نظر گرفت. هرچند روسیه تمام تمرکز خطوط لوله انرژی خود را بر اروپا تنظیم کرده، ولی به دنبال بازار جایگزین اروپا و داشتن هم‌پیمان برای هاب گاز و نفت خود است. در این راستا ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه حساب ویژه‌ای روی رجب طیب اردوغان، همتای ترک خود باز کرده است. حتی زمینه‌چینی دیدار اردوغان و بشار اسد، رئیس جمهور سوریه در این راستا قلمداد می‌شود.

بر همین اساس است که اردوغان یکشنبه اعلام کرد ترکیه هاب بین‌المللی ایجاد می‌کند که به وسیله آن گاز روسیه به اروپا می‌رسد. تحرکات و مواضع همگرای چینی‌ها و روس‌ها در روزهای گذشته افزایش یافته و رسانه‌های بین‌المللی اعلام می‌کنند خرید نفت روسیه از سمت چین افزایش یافته است.

اردوغان یکشنبه اعلام کرد ترکیه هاب بین‌المللی ایجاد می‌کند که به وسیله آن گاز روسیه به اروپا می‌رسد

چینی‌ها حتی سازوکار مالی مخصوص خود را با روسیه برای خرید نفت ارزان‌تر آغاز کرده‌اند. بلومبرگ در این‌باره نوشت: برخی از راه‌حل‌های ارائه شده شامل افزایش حجم انتقال نفت روسیه از خطوط لوله، راه‌اندازی بانک مشخص برای انجام امور مربوط به پرداخت‌ ها و ارتباط با مسکو و استفاده از نقل و انتقالات بیشتر در دریا برای کمک به چالش‌ های محموله‌های مستقیم میان فروشنده و خریدار است.

البته آمریکایی‌ها پیش از اقدام تعیین سقف قیمت نفت روسیه همین موضوع را پیش‌بینی کرده‌اند و در این راستا وزیر خزانه‌داری آمریکا با بیان اینکه خرید نفت روسیه به وسیله چین با برنامه کشورهای غربی برای حفظ نفت روسیه در بازار جهانی همخوانی دارد، مدعی شد، اگر مکانیزم سقف قیمت از دسامبر اجرا شود، به نفع پکن خواهد بود.