آمریکا و اروپا از ابتدا هم به دنبال احیای برجام نبودند
سخنگویان وزارت خارجه آلمان همچون مقامات آمریکایی اذعان کرده‌اند که مذاکرات وین فعلا در دستورکارشان قرار ندارد و بر اغتشاشات در ایران متمرکز شده‌اند، گرچه از ابتدا هم روشن بود که سه کشور اروپایی و آمریکا به دنبال احیای برجام نبودند.
به گزارش راهبرد معاصر، هفتم دی ماه «کریستوفر بورگر» سخنگوی وزارت خارجه آلمان در اظهاراتی عنوان کرد: «تمرکز ما در حال حاضر بر مذاکرات (رفع تحریم‌ها) نیست، بلکه ایستادن در کنار مردمی است که برای اینکه بتوانند در آزادی و عزت زندگی کنند به خیابان‌ها آمده‌اند و تمرکز ما افزایش فشار بر تهران از طریق تحریم‌های احتمالی است تا ظلم به مردمش را متوقف کند.»
وی عنوان کرد: برلین بارها این را روشن کرده که این مذاکرات در حال حاضر انجام نمی‌شود.
قبل از آن هم «فرانسیسکا اوبرمایر» از سخنگویان وزارت امور خارجه آلمان گفته بود که در حال حاضر گفت‌وگو با ایران در زمینه احیای برجام در دستورکار قرار ندارد.
پس از اغتشاشات اخیر در ایران و حمایت‌های آمریکا و اروپا از اغتشاشگران، چندین بار نیز مقامات مختلف آمریکا اعلام کردند که برجام فعلا در دستورکار این کشور قرار ندارد. «ودانت پاتل» معاون سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده اخیرا با حمایت از اغتشاشات در ایران و متهم کردن مقام‌های جمهوری اسلامی به نقض حقوق بشر، تاکید کرد که برجام در حال حاضر برای واشنگتن اولویت نیست. اول دی ماه نیز «جان کربی» سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در اظهاراتی گفت که توافق هسته‌ای با ایران در دستورکار دولت آمریکا نیست. البته پس از آن «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا گفت: «تلاش‌های دیپلماتیک برای توافق با ایران و اطمینان از پایبندی این کشور به توافق هسته‌ای را ادامه خواهیم داد.» وی افزود: چنانچه ایران این مسیر را رد کند، گزینه‌های دیگری نیز وجود دارد.
لازم به ذکر است که عملکرد سه کشور اروپایی عضو برجام و آمریکا در این مدت نشان داد که آنها هدفشان حصول نتیجه نیست و البته این بار علنا به این موضوع اذعان کردند. البته همگان عدم پایبندی سه کشور اروپایی به تعهداتشان بعد از خروج آمریکا از برجام را از یاد نبرده‌اند و علاوه بر این طراحی و همراهی با آمریکا در صدور دو قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۳۰ خرداد ۱۳۹۹ و همچنین ۲۶ آبان ۱۴۰۱ هم تنها گوشه‌ای از اقدامات غیرسازنده سه کشور اروپایی و همسویی با ایالات متحده آمریکا است. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده بود که آماده توافق است، منوط به اینکه آمریکایی‌ها دست از ریاکاری بردارند و واقع بینانه تصمیم بگیرند. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه اخیرا در اظهاراتی تصریح کرد: دولت‌هایی که روی تحولات داخلی ایران شرط بندی کردند، بر اسب بازنده شرط بندی می‌کنند. به آنها هشدار داده بودیم منافع خود را قربانی اقدامات بی اثر نکنند.
البته پیش از این هم حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه چهارم آبان ماه به اتحادیه اروپا توجه و هشدار داد مسیر تکراری و شکست‌خورده سال‌های قبل را ادامه ندهد و خطاب به آمریکایی‌ها هم گفت: در تامین منافع ملی مردم از خطوط قرمز خود کوتاه نخواهیم آمد. از نظر ما مسیر دیپلماسی به خوبی جریان دارد. اما برخی مقامات آمریکایی با اظهاراتی ریاکارانه در رسانه به گونه‌ای حرف می‌زنند که در تعارض با پیام‌های دیپلماتیک آنهاست.
از سوی دیگر، «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین ۳۰ آذر ماه می‌گوید: مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای با ایران می‌تواند در یک یا دو روز تکمیل شود، اما ایالات متحده آماده ازسرگیری آن نیست. وی همچنین تصمیم آمریکا برای توقف مذاکرات رفع تحریم‌ها را غیرمسؤولانه خوانده است.
میخائیل اولیانوف همچنین به اظهارات سخنگوی وزارت خارجه آلمان واکنش نشان داده و در توئیتر نوشت: «وزارت خارجه آلمان گفته که برلین دلیلی برای از سرگیری مذاکرات وین نمی‌بیند. ظاهراً آلمان اهمیت منع اشاعه هسته‌ای و همچنین مخاطرات تنش‌های جدی و حتی کنترل نشده در صورت عدم اتمام مذاکرات برجام را دست کم می‌گیرد.»
اولیانوف همچنین در اظهارنظر دیگری با بیان اینکه هیچ جایگزینی برای برجام وجود ندارد، گفت: اما معلوم نیست کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه هم با این گزاره موافق باشند. علاوه بر این «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه نیز اخیرا در اظهاراتی نسبت به عدم احیای برجام هشدار داد.
علاوه بر این، سخنگوی وزارت خارجه چین در اظهاراتی با بیان این که ایران پاسخگوی همه الزامات مربوط به توافق هسته‌ای است، گفت که تاخیر از جانب طرفهای دیگر است.
مذاکرات رفع تحریم‌ها که ۶ دور آن در در دولت دوازدهم (از فروردین تا خرداد ماه ۱۴۰۰) برگزار و به خاطر زیاده‌خواهی‌های آمریکا متوقف شد، در دولت سیزدهم از سر گرفته شد. دور هفتم و هشتم آن در وین برگزار و اسفند ماه سال گذشته (۱۴۰۰) این مذاکرات متوقف شد. در سال جدید (۱۴۰۱) و پس از سفر فروردین ماه انریکه مورا هماهنگ کننده گفت‌وگوها و همچنین سفر جوزپ بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در چهارم تیر ماه به ایران شهر دوحه پایتخت قطر برای دو روز ( هفتم و هشتم تیر ماه) میزبان رایزنی‌های غیرمستقیم ایران و آمریکا از طریق انریکه مورا بود. در نهایت پس از پیشنهاد بورل که در روزنامه فایننشال تایمز به آن اشاره کرد، مذاکرات از ۱۳ تا ۱۷ مرداد ماه در وین با حضور هیأت‌های ایران و آمریکا و البته به صورت غیرمستقیم و از طریق انریکه مورا برگزار و در نهایت طرحی از سوی مورا مطرح و مقرر شد طرف‌ها آن را بررسی و پاسخ دهند. بعد از آن بود که هیأت‌ها به پایتخت‌ها بازگشتند تا نظر خود را اعلام کنند که در این خصوص پیام‌هایی بین ایران و آمریکا رد و بدل شد. در این مدت رایزنی‌ها از طریق اتحادیه اروپا و برخی وزرای خارجه منطقه در جریان بود تا اینکه ۱۱ آبان ماه علی باقری معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد ایران اعلام کرد:در روزهای گذشته ابتکاراتی را با هدف پیشبرد و جمع‌بندی مذاکرات وین به هماهنگ کننده مذاکرات ارسال کرده و امیدواریم این ابتکارات زمینه ساز تحرکی جدید در عرصه مذاکرات باشد.
البته در این مدت رایزنی‌های تلفنی بین امیرعبداللهیان و بورل برقرار بود و در نهایت ۲۹ آذر ماه نیز حسین امیرعبداللهیان و جوزپ بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حاشیه نشست بغداد ۲ در اردن با حضور علی باقری و انریکه مورا دیداری دو ساعته داشتند و درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها به رایزنی پرداختند. علی باقری و مورا نیز در حاشیه این نشست دیداری دوجانبه داشتند. امیرعبداللهیان در این دیدار ضمن اعلام آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای جمع بندی مذاکرات وین بر اساس پیش نویس بسته مذاکراتی که نتیجه ماه‌ها مذاکرات سخت و فشرده است، به طرفهای مقابل توصیه کرد با پرهیز از سیاسی کاری و با اتخاذ رویکردی سازنده و واقع بینانه، تصمیمات سیاسی لازم را برای اعلام توافق بگیرند.
جوزپ بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در توئیتی با اشاره به گفت‌وگوی خود با وزیر خارجه ایران، نوشت: «توافق کردیم راه‌های ارتباطی را باز نگهداریم». امیرعبداللهیان هم در توئیتی در این باره نوشت: در حاشیه کنفرانس بغداد ۲ در اردن، نشستی دو ساعته با جوزپ بورل داشتم (با حضور دکتر باقری و مورا) در مورد همه ابعاد توافق وین گفت‌وگو کردیم. بورل بر عزم خود برای به نتیجه رساندن مذاکرات وین تأکید کرد. دیداری صریح، دوستانه و سازنده بود. در مورد بحران اوکراین و انرژی هم گفت‌وگو شد.
پیش از این هم وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران (پنجشنبه) ۲۴ آذر ماه در واکنش به جمع بندی شورای وزیران خارجه اتحادیه اروپا و مواضع خصمانه برخی دولت‌های اروپایی بیانیه‌ای در ۱۱ بند صادر کرد. در این بیانیه درباره برجام آمده بود: در جریان مذاکرات برای از سرگیری اجرای کامل و موثر برجام، مطالبات جمهوری اسلامی ایران همواره در چارچوب برجام و مذاکرات وین بوده است. اما فهرست بلند نقض‌های فاحش طرفهای اروپایی و آمریکا در زمان اجرای برجام، ایران را ناگزیر می‌سازد که برای آینده واقع بین باشد. هدف جمهوری اسلامی ایران، انعقاد یک توافق پایدار و با ثبات است، توافقی که در آن اولاً انتفاع عملی ایران از لغو تحریم‌ها تضمین شود و ثانیاً تحت تاثیر سیاست داخلی دولت‌ها به سادگی نقض نشود.جمهوری اسلامی ایران براساس پیش نویس مذاکرات وین که نتیجه ماه‌ها مذاکرات سخت و فشرده بوده، آماده جمع بندی مذاکرات است. اکنون طرفهای غربی مقابل هستند که با اتخاذ سیاست‌های غیرواقع بینانه و محاسبات اشتباه، دچار سردرگمی هستند.
«سید کمال خرازی» رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ۲۸ آذر ماه در این باره گفته بود: الان ایران آمادگی دارد به تعهدات برجامی خود بازگردد. مسائل بسیاری از معضلاتی که در مذاکرات بوده حل شده و الان تنها مسئله پادمان است و مسائل از گذشته که در اختیار آژانس است و امیدواریم با سفری که کارشناسان آژانس به ایران دارند این مسئله حل شود و برجام به نتیجه برسد.
امیرسعید ایروانی سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل هم دوشنبه ۲۸ آذر ماه در نشست شورای امنیت گفت: اگر آمریکا واقعاً خواهان احیای برجام است، باید تنها بر دیپلماسی تکیه کند. آماده‌ایم مذاکرات وین را از سر بگیریم و حتی نشست وزیران را در اسرع وقت ترتیب دهیم تا احیای برجام را اعلام کنیم.
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه نیز اخیرا در واکنش به مفاد ضدایرانی مندرج در قانون اختیارات دفاع ملی ۲۰۲۳ آمریکا اظهار داشت: دولت آمریکا با خروج یکجانبه از برجام، مرتکب نقض عهد و قوانین بین‌المللی شده و این جمهوری اسلامی ایران بوده است که برغم عدم انتفاع از حقوق کامل خود در چارچوب برجام، با ابتکارها و انعطاف دیپلماتیک، به حفظ آن کمک کرده است... تردیدی نیست که طرح ادعاهای بی پایه و اساس در خصوص فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، هیچ کمکی به تلاش‌ها برای مشروعیت بخشی به اقدامات و تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران و باج خواهی از آن نمی‌کند و ایران ثابت کرده است که تسلیم منطق زور نخواهد شد.
از سوی دیگر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه که هفته گذشته سفری به عمان داشت در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایرنا عنوان کرد: تأکید کردیم ما مذاکره برای مذاکره نکردیم و ماه‌ها مذاکره برای رسیدن به نتیجه مدنظر ما بود. پنجره رسیدن به توافق از سوی ایران همیشه باز نخواهد بود. این پنجره امروز باز است و اگر طرفهای مقابل به ویژه آمریکا دست از ریاکاری برندارند و واقع بینانه برخورد نکنند، معلوم نیست پنجره‌ای که امروز باز است فردا باز بماند.امیدواریم طرفهای غربی از رفتارهای ریاکارانه فاصله بگیرند و مذاکراتی که ماه‌ها به طول انجامیده بتواند به نتیجه‌ای برسد که همه طرف‌ها از آن نفع ببرند. اما ما دست بسته هم نیستیم و در صورتی غربی‌ها بخواهند رفتارهای ریاکارانه و مداخله جویانه خود را ادامه دهند ما در مسیر پلان دیگری حرکت خواهیم کرد.
البته سه کشور اروپایی و آمریکا این موضوع را نباید از یاد ببرند که همانگونه که ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه ۱۴ آذر ماه عنوان کرد: نیاز به برجام نیاز یکجانبه ایران نیست و از موضع ضعف و نیاز مذاکره نمی‌کند و مقامات آمریکایی می‌دانند ایران تحت فشار و تهدید نه حاضر به مذاکره است، نه امتیاز./ فارس