جولانی و تناقض امنیت در عراق

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ یکی از همسایگان سوریه که از تحولات یک ماه اخیر این کشور متضرر شده و از تسلط هیئت تحریرالشام بر دمشق نگران است عراق می‌باشد. از روز نخست آغاز عملیات هیئت تحریر الشام، سران عراق اظهاراتی را که با ناخرسندی و نگرانی بسیار همراه بود، مطرح کردند که بارزترین آن اظهارات محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح در روز سوم دسامبر بود. السودانی گفت آنچه در سوریه رخ می‌دهد، با امنیت ملی عراق در ارتباط است.

به محض اینکه عراق نگرانی خود را نسبت به وضعیت سوریه بیان کرد و یگان‌های نظامی ارتش عراق در مرز با سوریه مستقر شدند، احمد الشرع، معروف الجولانی در ویدئویی خطاب به السودانی بر لزوم اجازه ندادن به حشدالشعبی برای اعزام رزمنده به سوریه تأکید کرد. وی گفت که نگرانی‌هایی نزد برخی از سیاسیون عراق وجود دارد از اینکه آنچه در سوریه رخ داده به عراق کشیده خواهد شد.

پس از سقوط بشار اسد و تشکیل دولت انتقالی در سوریه و آغاز ورود هیئت‌ها و مسئولان عرب و غربی به دمشق، بغداد نیز در محاسبات خود بازنگری و همکاری با دمشق در برخی جوانب امنیتی را آغاز کرده است

واکنش‌ عراقی‌ها به اظهارات ابومحمد الجولانی به شدت تند و انتقادی بوده است. جعفر الحسینی، سخنگوی نظامی حزب‌الله عراق تأکید کرد که او باید آداب صحبت درباره عراق و مردم آن را بیاموزد. الحسینی همچنین به الجولانی هشدار داد که اگر نیروهای حزب‌الله تصمیم به ورود به نبرد بگیرند، عواقب وخیمی برای او و حامیانش خواهد داشت.

واقعیت آن است که مرزهای عراق و سوریه که بیش از 600 کیلومتر است، طی دو دهه گذشته ناامن و بی‌ثبات بوده و از سال‌ 2003 به بعد محل عبور و تردد تروریست‌ها از جمله عناصر القاعده بوده است. ابومحمد الجولانی در سال 2003، با حمایت شبکه‌های لجستیکی جهادی در سوریه به عراق رفت و به گروه تروریستی سریه المجاهدین پیوست. الجولانی در عراق توسط نیروهای آمریکایی دستگیر و در سال 2006 به زندان بوکا منتقل شد. پس از آزادی، به القاعده عراق پیوست و به‌عنوان امیر القاعده در ولایت موصل فعالیت کرد.

پس از آغاز اعتراضات در سوریه با هدف سرنگونی حکومت بشار اسد، گروه جبهه النصره را در سال 2012 تاسیس کرد و روانه سوریه شد. گرچه آمریکا الجولانی را آزاد کرد اما بعد از اینکه شماری از زندانیان، اتهاماتی تروریستی علیه الجولانی را مطرح کردند، عراق دستور بازداشت وی را صادر کرد. از این رو به دنبال به قدرت رسیدن مخالفان بشار اسد به فرماندهی الجولانی، حکم بازداشت او به معضلی حقوقی برای مقامات عراقی تبدیل شده است.

با این حال پس از سقوط بشار اسد و تشکیل دولت انتقالی در سوریه و آغاز ورود هیئت‌ها و مسئولان عرب و غربی به دمشق، بغداد نیز در محاسبات خود بازنگری و همکاری با دمشق در برخی جوانب امنیتی را آغاز کرده است. به موجب تفاهمات غیر علنی، عراق حدود 2 هزار سرباز جدا شده از ارتش سوریه که به اراضی عراق پناه آورده بودند را به هیئت حاکمه دمشق تحویل داد و هیئت امنیتی بلندپایه به ریاست حمید الشطری، رئیس سازمان اطلاعات عراق به دمشق اعزام کرد.

هدف بغداد از اعزام هیئت امنیتی و نه سیاسی به دمشق به چند دلیل بوده است:

نخست، اطلاع از واکنش‌ها و افکار عمومی در عراق نسبت به حاکمیت جدید سوریه: دولت عراق نمی‌خواست برخی جریان‌ها در داخل کشور که مخالف ارتباط با حاکمان جدید سوریه هستند، ناراضی کند در نتیجه یک هیئتی امنیتی و نه سیاسی را اعزام کرد.

دوم، نشان‌دهنده میزان نگرانی‌های امنیتی بغداد از تحولات سوریه و توجیه این سفر با حفاظت از امنیت عراق و تفاهم بر سر اقداماتی برای جلوگیری از ورود عناصر داعش: بغداد، اوضاع سوریه را از زمان سرنگونی نظام اسد به شدت زیر نظر دارد و استحکامات مرزی خود را تقویت کرده و نگرانی آشکار خود را از قدرت گرفتن داعش پنهان نکرده، به خصوص که تحرکات گروه تروریستی داعش طی یک ماه اخیر در مناطق مختلف عراق گسترده بوده است. بغداد نگران است که سناریوی سوریه در عراق تکرار شود و عناصر داعش بتوانند همانند یک دهه گذشته بخشی از خاک عراق را اشغال کنند.

اکنون نگرانی اصلی عراقی‌ها از آزادی تروریست‌ها از زندان‌های سوریه و فرار زندانیان داعش از اردوگاه الهول که تحت کنترل نیروهای قسد است می‌باشد. در همین راستا فؤاد حسین، وزیر خارجه عراق گفته است گروه تروریستی داعش در حال سازماندهی مجدد نیروهای خود است و به‌دلیل فروپاشی ارتش سوریه و رها کردن انبارهای تسلیحاتی‌اش، توانسته است به حجم زیادی از تسلیحات دست یابد که به این گروه امکان گسترش کنترل بر مناطق بیشتری را داده است.

دولت عراق با وجود عدم تمایل و رغبت برای برقراری روابط دیپلماتیک با حاکمان جدید سوریه و شخص الجولانی ممکن است پس از کسب تضمین‌هایی از جانب هیئت حاکمه سوریه و حامیان آن یعنی ترکیه و قطر به همکاری با  دمشق بپردازد

فرماندهان نظامی و امنیتی عراق در هفته گذشته از واحدهای ارتش عراق و مرزبانی مناطق مرزی با سوریه بازدید کرده‌اند که بارزترین این فرماندهان، ثابت العباسی، وزیر دفاع و قیس المحمداوی، معاون فرمانده ستاد عملیات مشترک هستند. در همین راستا هیئت امنیت عراق در سفر خود با مسئولان جدید سوریه درباره حفاظت از مرزها و همکاری درخصوص جلوگیری از بازگشت فعالیت داعش و همچنین حفاظت از زندان‌های محل حضور عناصر داعش در سوریه رایزنی کرده است.

فؤاد حسین، وزیر خارجه عراق روز گذشته در تماس تلفنی با اسعد الشیبانی، وزیر خارجه هیئت حاکمه سوریه، ضمن تحسین اهتمام الشیبانی به هیئت دیپلماتیک عراق در دمشق، درباره تحرکات اخیر عناصر داعش در مرزهای مشترک گفت‌وگو و بر اهمیت تقویت همکاری و هماهنگی برای مقابله با این تهدیدها تأکید کرد. وزیر خارجه هیئت حاکمه سوریه نیز بر آمادگی کشورش برای هماهنگی کامل با عراق برای مقابله با گروه‌های تروریستی و جلوگیری از تهدید امنیت دو کشور تأکید کرد.

در واقع می‌توان گفت، دولت عراق با وجود عدم تمایل و رغبت برای برقراری روابط دیپلماتیک با حاکمان جدید سوریه و شخص الجولانی ممکن است پس از کسب تضمین‌هایی از جانب هیئت حاکمه سوریه و حامیان آن یعنی ترکیه و قطر به همکاری با  دمشق بپردازد تا بدین طریق با تهدیدات امنیتی مانند گروه تروریستی داعش که ممکن است دوباره احیا شود، مقابله کند. علاوه بر آن، در صورتی که هیئت حاکمه سوریه به‌طور مؤثر از سوی جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته شود، عراق روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را با حاکمان جدید تقویت خواهد کرد.