گره‌های آمریکایی در روند مذاکرات هسته‌ای
به گزارش راهبرد معاصر؛ مذاکرات میان ایران و ایالات متحده، به‌ویژه در موضوعات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها، همواره با پیچیدگی‌ها و چالش‌هایی همراه بوده است؛ دور جدید مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در حالی در سال ۱۴۰۴ (۲۰۲۵) با میزبانی عمان پیگیری شده که مجموعه‌ای از عوامل و فشارها در طرف آمریکایی وجود دارند که ممکن است در ادامه، روند این گفتوگوها را تحت تأثیر قرار دهند.
این گزارش به بررسی این عوامل و فشار‌های احتمالی می‌پردازد که می‌توانند مذاکرات آینده را کند کنند یا به تعویق بیندازند و یا با چالش مواجه کنند.
اختلافات داخلی در تیم ترامپ
یکی از کلیدی‌ترین عواملی که ممکن است مذاکرات آینده را تحت تأثیر قرار دهد، ناهماهنگی و اختلافات داخلی در تیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، است. دولت دوم ترامپ که از ابتدای ۲۰۲۵ با شعار سیاست خارجی تهاجمی کار خود را آغاز کرده، شاهد تنش‌هایی در میان مقامات ارشد خود است که می‌تواند تصمیم‌گیری در قبال ایران را پیچیده کند.
شبکه سی‌ان‌ان در گزارشی نوشته اخراج مشاور امنیت ملی آمریکا در ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۳۰ آوریل ۲۰۲۵) نشانه‌ای از تنش‌های داخلی در دولت ترامپ است.
سیگنال‌های متناقضی که مقام‌های دولت ترامپ در خصوص برنامه غنی‌سازی ایران ارسال می‌کنند- بر خلاف آنچه عده‌ای ادعا می‌کنند- نه حاصل سیاستی حساب‌شده و سنجیده بلکه نتیجه سرگیجه و سردرگمی‌ای است که از سبک رهبری غیرقابل پیش‌بینی ترامپ ناشی شده است.
به عنوان مثال، جمعه هفته گذشته روزنامه واشنگتن‌پست گزارش داده بود آمریکا هنوز ملاک‌های مطالبات خود از ایران را مشخص نکرده و تعیین این ملاک‌ها به تصمیم‌گیری از سوی شخص دونالد ترامپ وابسته است او هم نظری در این خصوص اظهار نکرده است.
این روزنامه گفته بود که گروهی از مقام‌های دستگاه‌های مختلف ترامپ تازه هفته گذشته جلسه‌ای را برگزار کرده‌اند تا درباره این که آیا ایران بایستی اجازه غنی‌سازی داشته باشد یا نه گفت‌و‌گو کنند.
انعکاس این سردرگمی‌ها را می‌توان در موضع‌گیری‌های «استیو ویتکاف»، نماینده دولت ترامپ در مذاکرات هم مشاهده کرد. او که فردی فاقد تجربه در مسائل پیچیده هسته‌ای و دیپلماسی است به تنهایی چندین مدل موضع‌گیری در قبال ایران اتخاذ کرده و گاه از آنچه در جایی گفته عقب‌نشینی کرده تا مدتی بعدتر دوباره به همان بازگردد.
حضور افرادی با تجارب دیپلماتیک محدود به سردرگمی‌ها در کابینه اضافه کرده است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که کابینه ترامپ که اعضای آن را ترکیبی از افراد وفادار به ترامپ و یا به اصطلاح بهتر «بله قربان‌گو» تشکیل می‌دهند فاقد صلاحیت و تخصص لازم برای هدایت پرونده‌های پیچیده‌ای مانند مذاکرات با ایران هستند.
فشار‌های لابی‌های ضدایرانی
این اختلافات موجود داخلی با فشار‌های خارجی از سوی لابی‌های ضدایرانی و گروه‌های تندرو در آمریکا تشدید می‌شود. لابی‌هایی مانند بنیاد دفاع از دموکراسی و حامیان اسرائیل، با نفوذ در کنگره و رسانه‌ها، دولت ترامپ را تحت فشار قرار داده‌اند تا از هرگونه توافق با ایران اجتناب کند.
وال‌استریت ژورنال گزارش داده که این گروه‌ها با ترویج مواضع سختگیرانه، می‌توانند فضای دیپلماسی را محدود کنند. اگر این فشارها در آینده شدت گیرند، ممکن است تیم مذاکره‌کننده آمریکا را به سمت مطالباتی سوق دهند که با خطوط قرمز ایران، مانند حفظ حق غنی‌سازی، در تضاد باشد، و در نتیجه، مذاکرات را به سمت بن‌بست یا تأخیر هدایت کنند.
تاکتیک آمریکا مانع حرکت در مسیر سازنده
در کنار این فشار‌های سیاسی، اعتیاد آمریکا به تاکتیک «چماق و هویج» یکی از موانعی است که می‌تواند فضای مذاکرات را مسموم کرده و آن را از مسیر سازنده خارج کند.
چند روز پیش از این، پیت هگست وزیر دفاع آمریکا در شبکه اجتماعی ایکس حملات یمنی‌ها را به ایران منتسب کرد و گفت که ایران در زمان و مکانی که آمریکا انتخاب می‌کند «تاوان خواهد داد.» چنین اظهاراتی، به‌ویژه اگر در آستانه دور‌های بعدی مذاکرات تکرار شوند، می‌توانند اعتماد ایران به جدیت دیپلماتیک آمریکا را تضعیف کنند.
مقام‌های آمریکایی در حالی به چنین رویکرد‌هایی متوسل می‌شوند که در سال‌های گذشته به عینه مشاهده کرده‌اند که فشار علیه ایران اثرگذار نیست. مقام‌های مذاکره‌کننده‌های ایران در دور فعلی مذاکرات هم بار‌ها تأکید کرده‌اند که حاضر به مذاکره زیر فشار و تهدید نیستند.
اعمال تحریم‌های جدید، مانند تحریم‌های اعلام‌شده در ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ علیه افراد و شرکت‌های ایرانی، که با واکنش تند تهران مواجه شد، نمونه‌ای از این رویکرد است. اگر آمریکا در آینده به سیاست فشار حداکثری ادامه دهد، این تحریم‌ها می‌توانند فضای اعتمادسازی را تخریب کرده و ایران را به اتخاذ مواضع سخت‌تر در مذاکرات سوق دهند.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران این تحریم‌ها را نشانه‌ای از «عدم جدیت» آمریکا توصیف کرده است. این رویکرد آمریکا این احتمال را تقویت می‌کند که تداوم چنین اقداماتی ممکن است مذاکرات را به حاشیه براند و پیشرفت آنها را به تأخیر بیندازد.
مطالبات جدید
علاوه بر این، تلاش آمریکا برای تغییر چارچوب مذاکرات و طرح مطالبات جدید نیز می‌تواند گفتوگوها را به بن‌بست بکشاند. در حالی که در مذاکرات اولیه بر تمرکز بر مسائل هسته‌ای توافق شده بود ادعا‌های آمریکا در خصوص توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم و حتی طرح موضوعاتی مانند برنامه موشکی ایران ممکن است در آینده به بن‌بست دیپلماتیک منجر شود.
نیویورک تایمز گزارش داده که اختلافات فنی بر سر سطح غنی‌سازی و ذخایر اورانیوم ایران از موضوعات حساس مذاکرات بوده است. اگر این زیاده‌خواهی‌ها ادامه یابد، ممکن است ایران از مذاکرات فاصله بگیرد و روند گفتوگوها متوقف شود.
آمریکایی‌ها احتمالاْ به خاطر دارند که یکی از دلایل شکست چندین دور مذاکره در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن طرح مطالبات جدید از سوی آمریکایی‌ها بود.
در همین راستا، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران نیز در صفحه خود در ایکس نوشت: اگر هدف غایی آن طور که رئیس جمهور ترامپ باز هم گفت باشد، یعنی «تنها چیزی که آنها نمی‌توانند داشته باشند سلاح هسته‌ای است»، توافق قابل دستیابی است، اما تنها یک راه برای تحقق آن وجود دارد: دیپلماسی، بر مبنای احترام و منافع متقابل.
وی تأکید کرد: اقلیت «نتانیاهو-اول» در آمریکا که از دیپلماسی وحشت دارند، اکنون برنامه واقعی خود را افشا کرده‌اند. جهان باید توجه داشته باشد که اولویت واقعی آنان چیست.
در مجموع، ناهماهنگی‌های داخلی در تیم ترامپ، فشار‌های لابی‌های ضدایرانی بخصوص صهیونیست‌ها، تهدیدات نظامی، تحریم‌های جدید، مطالبات فراتر از چارچوب مذاکرات، و عدم شفافیت در تعهدات دیپلماتیک و عدم تمایل به بهره‌مندی ایران از منافع توافق، همگی فشار‌هایی هستند که ممکن است در ادامه، مذاکرات ایران و آمریکا را با چالش مواجه کنند.
این عوامل، که ریشه در سیاست‌های داخلی و خارجی ایالات متحده دارند، می‌توانند فضای دیپلماسی را متشنج کرده و پیشرفت گفتوگوها را کند یا به تعویق بیندازند و یا با چالش مواجه کنند. برای جلوگیری از این پیامدها، آمریکا نیازمند بازنگری در رویکرد خود و ایجاد انسجام در سیاست خارجی‌اش است تا مسیر مذاکرات هموارتر شود. /تسنیم