راهکارهای تأمین پایدار آب

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ آب دیگر صرفاً عنصری طبیعی برای رفع تشنگی یا آبیاری نیست، بلکه به‌مثابه منبعی ژئوپلیتیکی به تدریج به ساحت بازی‌های قدرت، میدان‌های عملیات روانی و موضوعات راهبردی توسعه یا فروپاشی ملت‌ها گام نهاده است.

با توجه به اینکه تأمین آب و انرژی رابطه مستقیمی با هم دارند، در این حوزه باید درست ترین کار ممکن انجام شود

در کشورمان، این گذار تمدنی و حساس، هم‌زمان با بحرانی‌شدن اقلیم، فرسودگی زیرساخت‌ها و نیز انکار رسانه‌ای نقش انرژی هسته‌ای در تأمین منابع پایدار، به نقطه‌ای خطرناک رسیده است. در میانه‌ تابستان مردم با قطعی آب و برق مواجه‌اند، اما جنگ واقعی، نه در لوله‌ها و کابل‌ها، که در ذهن‌ها و ادراک‌ها در جریان است. آب، سوژه‌ای رسانه‌ای شده است؛ موضوعی که بیش از آنکه در میدان منابع طبیعی تحلیل شود، در میدان روایت‌ها، انگاره‌ها و عملیات روانی صورت‌بندی می‌شود.

عبدالمجید شیخی، کارشناس منابع طبیعی درباره راهکارهای تأمین پایدار آب در بخش های صنعتی، کشاورزی و شرب به «راهبرد معاصر» گفت: ایران اسلامی در زمینه تأمین آب می تواند سرآمد باشد، مشروط به اینکه سیاست های کلی این حوزه را که در بخش های آبخوان داری و آبخیزداری مصوب شده است، اجرایی کند.

وی افزود: با توجه به اینکه تأمین آب و انرژی رابطه مستقیمی با هم دارند، در این حوزه باید درست ترین کار ممکن انجام شود، پس راهکار پایدار تأمین آب توجه به اجرای طرح جامع آبخوان داری و آبخیزداری است که در دو دهه گذشته کمتر به آن توجه شده بود. با مراجعه به آمار تأمین اعتبار طرح های آبی به این نکته می رسیم متأسفانه در دو، سه دهه گذشته میانگین اعتباراتی که برای پیاده سازی طرح های آبخوان داری و آبخیزداری تخصیص داده شده، یک هفتادم منابع مالی ای است که برای ساخت سدهای بتنی و ذخیره سازی آب های سطحی تخصیص داده می شود.

کارشناس منابع طبیعی عنوان کرد: وقتی سدهای مخزنی را با روش ذخیره سازی آب سطحی توسعه می دهیم، یعنی آب در معرض تبخیر قرار می گیرد، زیرا طبق آمار پژوهشگاه نیرو، نرخ تبخیر آب پشت سدها حدود 12 درصد است، در حالی که در طرح های آبخوان و آبخیزداری نرخ تبخیر دو درصد است.

شیخی گفت: با وجود اینکه ایران در منطقه ای قرار دارد که خشکسالی بر آن چیره شده است، اما این موضوع به معنای نباریدن باران و خشکسالی کامل نیست، بلکه مشکلات کمبود آب ناشی از بی نظمی در بارندگی است.

وی درباره پدیده بی نظمی بارندگی توضیح داد: بی نظمی در بارندگی یعنی بارندگی در برخی مناطق بسیار کم است و در برخی مناطق به اوج خود می رسد که در نتیجه به سیل تبدیل می شود. برای افزایش و بهره برداری از بارش های متداول و معمول علاوه بر اینکه نیازمند استمداد معنوی هستیم، از ابزارهای مادی برای جذب منابع آبی از ذخایر آسمان نیز باید بهره برداری کرد. به عنوان نمونه، بی نظمی در بارش ها باعث شد فروردین سال 98 در حوزه آبریز کرخه و دز بارندگی شدید موجب لبریز شدن سدها و وقوع سیل شود و خسارت های جدی به استان های خوزستان و لرستان وارد کرد.

شیخی تصریح کرد: متأسفانه در چهار دهه اخیر توجه جدی به موضوع الگوی آب نشده است، در حالی که برای جلوگیری از تبعات کمبود و قطع آب نیاز به اجرای الگوی آب احساس می شود، پیش از آنکه الگوی کشت پیاده سازی شود.

کارشناس منابع طبیعی گفت: الگوی آب شامل چند بخش است؛ نظام های تولید، توزیع بالادست و پایین دست، ذخیره سازی و روش های مرتبط با آن و روش های مهار آب و خلق منابع آبی جدید از دریا و خلیج فارس که متأسفانه به این موارد بسیار مهم توجه نشده است.

وی تصریح کرد: با توجه به اینکه موضوع آب رابطه تنگاتنگی با تولید انرژی دارد، اینکه بتوان با تولید انرژی های تجدید پذیر، آب تولید کرد بسیار حائز اهمیت است، زیرا نباید آب را فدای تولید انرژی کرد؛ شبیه اتفاق معکوسی که رخ داده است، زیرا وزارت نیرو زمستان سال گذشته برای تولید برق بخش قابل توجهی از آب سدها را تخلیه کرد.

با توجه به اینکه موضوع آب رابطه تنگاتنگی با تولید انرژی دارد، اینکه بتوان با تولید انرژی های تجدید پذیر، آب تولید کرد بسیار حائز اهمیت است

شیخی گفت: بخش قابل توجهی از مشکلات آبی کشور ناشی از ترک فعل هاست، زیرا دولت ها به تولید و مهار انرژی توجه نکرده اند. به عنوان نمونه، گازهایی که با مشعل های مستقر بر چاه های نفت هدر می رود و رهبر معظم انقلاب اسلامی خواستار راهکاری برای حل آن شدند؛ در حالی که این گازها می توانست صرف شیرین سازی آب و احداث خط انتقال شود.

کارشناس منابع طبیعی عنوان کرد: اگر چنین موضوعی رخ می داد، می شد مناطق خشک را لبریز از آب شیرین کرد و بخشی از آب مازاد صرف بخش صنعتی و تولیدات کشاورزی شود، اما ترک فعل باعث شده است به جای تولید انرژی، هم انرژی هدر رود و از انرژی برای تولید آب بهره برداری نشود.

شیخی معتقد است: وزارت نیرو آب را فدای تولید انرژی در زمستان کرد و در تابستان دچار مشکل ناترازی و تأمین نشدن آب شده ایم. انتظار می رود با استفاده از ابزارهای مالی و معنوی، با رفع سوء مدیریت ها و اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری بتوان منابع آبی را مدیریت و با تولید آب شیرین نسبت به تأمین منابع آبی در جامعه اطمینان حاصل کرد.