سمفونی نام‌گذاری پول پژمرده
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ حذف چهار صفر از پول ملی موضوع جدیدی نیست، اما نام‌گذاری مجدد واحد پول و برگشت به ریال از تصمیمات عجیب مسئولین محسوب می شود. ظاهرا تصمیم گرفته شده است و واحد ریال جدید بر اساس 100 قِران مد نظر است. این تصمیم از ابعادی قابل نقد است.
وقتی پول ارزش نداشته باشد، هر اسمی بگذاریم بی ارزش است
پول ایران در شرایط فعلی پژمرده است و پیش بینی می شود تا چند وقت دیگر کارایی خود را از دست بدهد و نتوان دیگر آن را پول نامید. همه افرادی که چند واحد اقتصاد و پول بانک در دانشگاه و حتی مدرسه خوانده باشند، می دانند پول دو وظیفه اصلی دارد؛ وسیله مبادله، وسیله ذخیره ارزش.
واحد پول کشور وظیفه دوم را به دلیل تورم شدید نمی تواند انجام دهد، چرا که اگر شما حساب ریالی در بانک داشته باشید، ارزش آن در یک سال نصف، در دو سال یک چهارم خواهد شد و عملاً در چند سال کاملاً ارزش خود را از دست می دهد. بنابراین عملاً واحد پولی کشور عاجز از انجام وظیفه دوم است. درباره وظیفه نخست نیز رفته رفته واحد پول های ارزشمند و پول مجازی مانند بیت کوین و تتر جایگزین می شوند.
برخی تحقیقات نشان می دهد، حدود ۶۰ درصد از حساب های پس انداز و پول های پس انداز شده در خانه مردم به پول‌های دیگر به‌ویژه دلار و کم کم این عدد رو به افزایش است. اگر این عدد به ۷۰ یا ۸۰ برسد، عملاً به جایگزینی کامل و حذف واحد ریال خواهیم رسید. در آن صورت مهم نیست این واحد پولی چیست.
این اقدام همانند این است شخصی در فقر، گرسنگی و بیماری در حال مرگ باشد و همه افراد صاحب نظر به شرایط بحرانی آگاه باشند و به جای اقدامات حیاتی، به دنبال تغییر نام یا نام‌گذاری جدید برای آن فرد باشند. این تصمیم کمی مضحک به نظر می رسد. وقتی پول ارزش نداشته باشد، هر اسمی بگذاریم بی ارزش است. به‌عنوان نمونه، پول واحد کشور زیمباوه دلار است، اما تقریباً هیچ ارزشی ندارد. بنابراین به جای نام‌گذاری واحد پولی باید به دنبال کنترل تورم و احیای ارزش آن باشیم.
اکنون آن‌قدر ارزش واحد پولی کشور کم شده که از واحد پولی کشور بحران زده ای مانند افغانستان کم ارزش تر است. در یک قرن گذشته در کشور همیشه سیاست بر اقتصاد غالب بوده است، گرچه به‌طور کلی اقتصاد به عنوان اولویت مطرح شده، اما واقعیت چیز دیگری است. هنوز اقتصاد کشور معیشتی است، یعنی سعی کردیم قیمت حامل های انرژی را افزایش ندهیم، یارانه پرداخت کنیم تا مردم حداقل زندگی داشته باشند. هنوز قیمت نان و سیب زمینی، پیاز و بنزین مسئله اصلی کشور است.
به دلیل تورم شدید دو دهه حذف سه یا چهار صفر از پول ملی مطرح است. یک قرن پیش وقتی واحد پولی کشور شاهی شد. هر واحد پول معادل مهم‌ترین مقام کشور بود و کم کم بی ارزش شدن واحد پول خود را در ادبیات عامیانه نشان داد و مردم واحد پول بی ارزش را «شایی» می گفتند. به‌عنوان نمونه هر چیز بی ارزشی را می گفتند، «یک شایی هم نمی ارزد».
به دلیل تورم شدید دو دهه حذف سه یا چهار صفر از پول ملی مطرح است
این اتفاق در مورد قِران هم بود. که به خاطر شکوه کاخ صاحبقرانیه واحد پولی قِران انتخاب و بعدها به قرون نزول کرد و مردم می گفتند، «یک قرون بده آش، به همین خیال باش». اوایل قرن گذشته از خیر اسامی بومی گذشتیم و واحد ریال را انتخاب کردیم تا شاید سرنوشت بهتری داشته باشد. اما ریال هم به همان عاقبت و حتی بدتر دچار شد. نیم قرن پیش تلفن های عمومی سکه ای بود و سکه مرسوم دو ریالی بود، مردم وقتی دو ریال بی ارزش شد، واژه دوزاری استفاده می کردند و حتی برای آدم کم ارزش این کلمه را استفاده می کردند و می گفتند، «آدم دوزاری».
داستان ریال تراژیک تر هم شد. عامه مردم از واژه «تومن» استفاده می کردند و هیچ وقت در ادبیات شفاهی ریال جایگاه پیدا نکرد. البته بر اساس قانون و اجبار در مکتوبات اداری از ریال همچنان استفاده می شود و صد البته جز سخت کردن کار حسابداری و اشتباهات آماری فایده دیگری ندارد.
بعد یک قرن تصمیم بزرگی همچون حذف سه صفر و چند صفر از پول ملی در راه است. اگر به تاریخچه کشورهایی که صفر حذف کردند نگاه کنیم، کشورهایی را مشاهده می‌کنیم که عمدتاً آفریقایی هستند. اگر صفرها را حذف کنیم در فهرست کشورهای مفلوک قرار می گیریم. بنابراین بهتر است که به عمق مشکل بپردازیم.
معتقدم در انتخاب اسم از مردم نظر خواهی کنیم. یکی از اطلاعات قانون اساسی در کنار نام کشور، پرچم کشور، دین رسمی و زبان رسمی، نام واحد پولی است. چون قانون اساسی طبق حقوق اساسی با همه‌پرسی تعیین می شود، بنابراین تغییر واحد پولی تغییر قانون اساسی است. به نظر می رسد رأی نمایندگان کافی نیست و همانند سال ۱۳۶۷ باید از همه پرسی استفاده شود و نام جدید واحد پولی حداقل بروز تر و عامه پسند باشد.