کشف بقایای طبیعی چند یوزپلنگ مومیایی در عربستان برای نخستین بار در دنیا
به گزارش راهبرد معاصر، کشف بقایای مومیایی‌شده‌ی یوزپلنگ‌های چندهزارساله در غار‌های عربستان، پنجره‌ای نادر به گذشته‌ی این شکارچیان باشکوه و اسرار ژنتیکی آنها گشوده است.
دانشمندان در جریان کشفی شگفت‌انگیز، برای اولین بار در جهان موفق به یافتن بقایای مومیایی‌شده‌ی هفت یوزپلنگ در شبکه‌ای از غار‌های عربستان سعودی شدند. این مومیایی‌ها که قدمت برخی از آنها به حدود چهار هزار سال پیش بازمی‌گردد، به دلیل شرایط منحصر‌به‌فرد محیطی به‌طور طبیعی حفظ شده‌اند و پنجره‌ای نادر به گذشته‌ی این شکارچیان باشکوه در شبه‌جزیره‌ی عربستان می‌گشایند.
در سال‌های اخیر، جمعیت یوزپلنگ‌ها (Acinonyx jubatus) به دلیل از‌بین‌رفتن زیستگاه، شکار و تجارت حیوانات، به‌شدت کاهش یافته است. این شکارچیان دهه‌ها پیش از شبه‌جزیره‌ی عربستان محو شدند، اما احمد بوگ از مرکز ملی حیات‌وحش ریاض و تیمش، در پژوهشی تازه از جزئیات کشف هفت یوزپلنگ مومیایی‌شده و بقایای استخوانی ۵۴ یوزپلنگ دیگر خبر دادند. یوزپلنگ‌ها در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، در شبکه‌ی غار‌های لاوگا در شمال عربستان کشف شدند.
مومیایی‌ها که بافت نرمشان به دلیل توقف فرآیند فساد حفظ شده، قدمتی بین چهار هزار تا ۱۰۰ سال دارند. آنه اشمیت کونتزل از صندوق حمایت از یوزپلنگ در نامیبیا، می‌گوید: «این کشف واقعاً شگفت‌انگیز است. مومیایی‌شدن یک گربه‌سان به‌خودی‌خود غیرمنتظره نیست، اما کشف چنین نمونه‌هایی که به‌طور طبیعی مومیایی شده‌اند، برای نخستین بار رخ داده و دارای اهمیت بسیاری است.»
به‌گزارش نیوساینتیست، پژوهشگران می‌گویند دمای نسبتاً ثابت و رطوبت پایین غارها، شرایط مناسبی برای مومیایی‌شدن فراهم کرده است. با این‌حال، دلیل حضور یوزپلنگ‌ها در این غارها هنوز مشخص نیست، زیرا این حیوانات معمولاً از غارها برای لانه یا ذخیره‌ی لاشه استفاده نمی‌کنند و هیچ‌یک از پنج غاری که یوزپلنگ‌ها در آنها کشف شدند، منبع آبی نداشتند.
بیشتر بقایا در یک غار کشف شدند که تنها از طریق یک حفره دسترس‌پذیر بود. اشمیت کونتزل می‌گوید یوزپلنگ‌ها ممکن است درون غار افتاده و نتوانسته باشند بیرون بیایند. به‌جز یوزپلنگ‌ها، بقایای حیوانات دیگری مثل گرگ، شغال راه‌راه، غزال و روباه قرمز نیز در همین غارها کشف شده است.
وقتی پژوهشگران ۲۰ جمجمه‌ی کامل یوزپلنگ را بررسی کردند، دریافتند ۶ مورد متعلق به بزرگسالان و بقیه مربوط به حیواناتی ۶ تا ۲۴ ماهه بودند. همچنین، بقایای ۹ توله نیز در غار اصلی یافت شد. حضور این تعداد یوزپلنگ جوان نشان می‌دهد که ماده‌های بالغ احتمالاً از غارها برای پناه‌دادن به توله‌هایشان استفاده می‌کردند.
تله‌های دوربینی نیز نشان دادند که این غارها توسط گرگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. اشمیت کونتزل می‌گوید این امر نشان می‌دهد که چند یا همه‌ی غارها در زمان زندگی یوزپلنگ‌ها دسترس‌پذیر بوده و احتمالاً حیوانات خودآگاه وارد آنها شده‌اند.
با وجود اینکه یوزپلنگ تنها یک گونه دارد، چهار زیرگونه ژنتیکی متفاوت برای آن شناسایی شده است: یوزپلنگ جنوب‌شرق آفریقا که رایج‌ترین گونه است، یوزپلنگ شمال‌شرق آفریقا و یوزپلنگ شمال‌غرب آفریقا که جمعیت‌های پراکنده دارند و در نهایت، یوزپلنگ آسیایی که تعدادی از آنها نیز در ایران زندگی می‌کنند.
بوگ و تیمش بر اساس توالی‌یابی ژنوم سه نمونه، نتیجه گرفتند که تازه‌ترین یوزپلنگ مومیایی‌شده، بیشترین شباهت ژنتیکی را با زیرگونه‌ی آسیایی دارد. این کشف دور از انتظار نبود، زیرا ایران نزدیک‌ترین زیستگاه این زیرگونه است. اما تحلیل دو نمونه‌ی قدیمی‌تر، متعلق به سه هزار و چهار هزار سال پیش، شباهت‌هایی با یوزپلنگ شمال‌غرب آفریقا نشان داد که بیانگر حضور این زیرگونه در منطقه در آن زمان است.
کشف تازه نه تنها به درک ما از تاریخچه‌ی یوزپلنگ‌ها در منطقه می‌افزاید، بلکه پیامد‌های مهمی برای آینده‌ی حفاظت از گونه دارد. به گفته‌ی اشمیت کونتزل، یافته‌ها این ایده را پشتیبانی می‌کند که زیرگونه‌های مختلف یوزپلنگ قادر به سازگاری با شرایط خشک و بیابانی هستند و این موضوع می‌تواند راه را برای برنامه‌های احیای نسل این حیوان در منطقه، با استفاده از جمعیت‌های پرتعدادتر آفریقایی، هموار سازد.
پژوهش در نشریه Research Square منتشر شده است./ زومیت