سرنوشت دولت جدید عراق چه خواهد شد؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ تشکیل دولت در عراق بعد از هشت ماه آشوب به مراتب برای تهران بهتر از استمرار ناامنی و درگیری در شهرهای  آن کشور است. ایران اولین کشوری بود که از تشکیل دولت جدید بغداد استقبال کرد و موفقیت مصطفی الکاظمی در کسب رای اعتماد را به وی تبریک گفت. 

ایران و عراق به دلیل انبوهی از علایق و اشتراکات گوناگون در سرنوشت یکدیگر موثر بوده و خواهند بود. از این رو هر رخداد ناگواری در یک کشور می تواند برای دیگری هم خبر بدی باشد. مانند پیدایش حزب بعث و داعش در عراق یا تحریم ایران از سوی غرب. این مساله به دلیل قرار داشتن دو کشور هم در پهنه ژئوپلتیک و هم در حوزه ژئوکالچر یکدیگر است. علاوه بر اينكه عراق به ايران و سوريه اتصال سرزميني دارد حال آنکه آمریکا، عراق را فقط به چشم پایگاهی مي بيند  که بتواند از آن منافع خود را تامین کند. طبعا این دو منظر تفاوت ماهوی بسیاری با یکدیگر دارتد.

نکته عجیبی در مورد الکاظمی نیست که در مورد  اکثر مقامات پساصدام صدق نکند؛ الکاظمی هم مانند حیدر العبادی و ابراهیم الجعفری (دو نخست وزير سابق عراق) در انگلیس زندگي كرده است. به یاد آوریم که ایاد علاوی رسما سرسپرده آمریکا بود و حیدر عبادی با ارادتی که به لندن داشت عراق را در مسیر سیاه قدرت گرفتن داعش هدایت کرد. اکنون وضعیت بدتر از آن دوران نیست.  

با وجود نظرات شتابزده و کم عمق در خصوص دشمنی میان نخست وزیر جدید و حشدالشعبی باید گفت این فراکسیون های شیعه حامی مقاومت اسلامی در مجلس عراق مانند الفتح به ریاست هادی العامری بودند که از نامزدي الکاظمی حمایت کردند. همان گونه که قبل از وی هم از اسعد العیدانی و توفیق علاوی پشتیبانی کردند اما به شدت با عدنان الزرفی (که يك نظامي امریکایی عراقی تبار است) مخالفت کرده بودند و سرانجام نیز خواست آنها محقق شد.

پس مساله عراق چيست؟

چالش به نحوه مدیریتی باز مي گردد که وضعیت اقتصادی عراق را نشانه رفته است. وضعیت زندگی مردم عراق بسیار سخت است و ناکارامدی تعمدی در اقتصاد توسط دولتی که تحت نفوذ آمریکاست در مدت بیست سال گذشته نتوانسته کمترین نیازهای معیشت مردم را در اشتغال و بازسازی تامین کند. دلیل آن هم آشكار است؛ امریکا از زمان جنگ 1991 مانع از بازسازی عراق بوده و هست چه با ابزار تحریم در دوران بعثي ها و چه به روش تهدید و دخالت مستقیم در دوره پساصدام.

دقیقا از همین ناكارآمدي دولت هاي بغداد است كه رسانه های وابسته به دولت سعودی، انگلیس و امریکا استفاده كرده و بی کفایتی اسلام سیاسی را فرياد مي زنند حال آنکه هیچ کدام از دولتهای بغداد تاكنون، اسلامی نبوده اند بلکه ناگزير توسط تکنوکرات هایی که اغلب فارغ التحصیل آمریکا و انگلیس هستند اداره شده اند. چه رئیس دولت عبدالمهدی از (مجلس اعلا) باشد چه حیدر عبادی و ابراهيم جعفري از (حزب الدعوه الاسلامیه) و چه ایاد علاوی كه با ارتش آمريكا وارد عراق شد.

از طرف ديگر، دیدارهای متعدد احزاب مختلف شیعه حتی مجلس اعلا، حکمت ملی و حزب الدعوه با سفیر و مقامات آمریکایی در بيست سال گذشته استمرار داشته است.

در ميان مردم وضعيت متفاوت است؛ بيشتر اشخاصي كه فقر و يبكاري خود را در ميادين عراق به ويژه مناطق شيعه نشين فرياد مي زنند جواناني با ميانگين سني 20 سال هستند. اشخاصي كه قطعا جنگ هاي صدام، تحريم هاي كمرشكن آمريكايي (نفت در برابر غذا) و تصاوير شكنجه هاي زندان امريكايي ابوغريب را در حافظه خود ندارند اما در مقابل شبكه mbc سعودي مي نشينند و اخبار BBC عربي را مي بينند.

به بيان بهتر آمريكا، انگليس و دولت سعودي در پيماني مستحكم خواستار عراقي فقير و آماده بحران بوده و هستند اما آن را به ديگران فرافكني مي كنند. همين سه دولت بودند كه صدام را تقويت كردند، به جان ديگران انداختند، سالها تحريم كردند، سپس سد راه بازسازي عراق شدند و در ماه هاي اخير مانع از ارتباط آزاد بغداد براي كمك گرفتن از ديگر كشورها به منظور رشد اقتصادي عراق هستند.

در نقطه مقابل هر چه عراق امن و اقتصادش شکوفا باشد برای ایران بهتر است. با قرار گرفتن شخصی که به آمریکا نزدیک است در دولت عراق، توپ در زمین آمریکا و انگلیس قرار دارد و آنها هستند که باید چند دهه جلوگیری از رشد اقتصادی و اتلاف وقت در بازسازی نشدن عراق را جبران کرده یا پاسخگو باشند.

فرافکنی بس است

کاظمی از يك طرف برای استخراج و فروش نفت به غرب نیاز دارد از طرف ديگر برای داشتن اقتصادی که بتواند مشکلات معیشتی مردم کشورش را برطرف کند به همگرایی با همسایگان خود به ویژه ایران نیازمند است.

همه می دانند که نبود یک دولت قوی در کشوری بحران زده بیش از هر همه به سود تروریست های تکفیری و عوامل آشوب، ویرانی و بی ثباتی فراگیر است.

در همین چند ماه که عراق در اغتشاش می سوخت، عناصر خفته داعش توانستد خود را بازیابی کرده و دست به جنایت علیه مردم عراق بزنند. اين دقيقا همان هدف مطلوبي است كه آمريكا از حضور در عراق جستجو میکند؛ بازتوليد داعش در غرب عراق و زمينه سازي براي تجزيه اين كشور به سه كشور يا شش اقليم.

دقیقا برعکس، آنچه که دولت مصطفی کاظمی برای موفقیت نیاز دارد مبارزه با فساد داخلی، برقرار امنیت و مبارزه با داعش و نیز همگرایی اقتصادی با همسایگان است.

بر خلاف آمریکا که تمایل دارد روابط اقتصادی عراق با ایران و سوریه کاهش یابد این عراق است که از رابطه با همسایگانش سود می برد. یکی از این موارد استفاده عراق از بازار وسیع انرژی، خدمات فنی و مهندسی ارزان، کالاهای مصرفی  ایران و نیز محصولات کشاورزی مازاد بر نیاز سوریه است. دقیقا راهگذری که آسیای میانه را به لبنان در ساحل مدیترانه می رساند فقط از عراق می گذرد و این اتصال سرزمینی میان چهار کشور همسایه (ایران، عراق، سوریه و لبنان) می تواند بیش از همه برای جوانان عراقی اشتغال و برای دولت بغداد درآمد ترانزیتی به همراه آورد. ضمن اینکه فرصت تنفسی برای اقتصادهای تحریم شده ایران و سوریه توأمان است.

در يك ديد كلان ژئواقتصادی، اين راهگذر مي تواند بخشی از احیا جاده ابریشم از چین به اروپا باشد كه پكن را هم از محاصره طبیعی و  البته وابستگی به دریا خواهد رهانيد. حال آنکه آمریکا تلاش بسیاری کرد تا بغداد را از این موهبت محروم سازد. انتخاب الکاظمی می تواند نقش بر آب شدن طرح های تفرقه ای غرب باشد.

امریکا همین منطقه را دائم بمباران می کند تا اين شاهرگ حياتي براي شكوفايي اقتصاد منطقه را قطع كند. به جنايات آمريكا در حمله به پایگاه حشد الشعبی در منطقه القائم آنگاه حملات راكتي مستمر به پايگاه هاي اشغالگران از سوي عراقي ها توجه كنيد.

همچنین پيدايش داعش دقيقا در مرز با سوريه بود سپس در پساداعش هم آمریکا در جنوب دیرالزور و نیز مرز التنف در سوریه و استان الانبار در عراق حضور نظامي ايجاد كرده است.

آمريكا منطقه اي را مي پسندد كه در تفرقه بسوزد، فقير باشد و ملت ها از درون با هم درگير شوند اما قطعا مردم عراق چنين نمي خواهند.

اكنون الكاظمي كه به آمريكا نزديك است بايد آمريكا را مهار کرده و آن را در مسير بازسازي و رونق اقتصادي عراق هدايت كند از طرف ديگر به راهبرد همگرايي با همسايگان بازگردد آن هم در شرايطي كه درآمد عراق كاهش يافته و بغداد بيش از گذشته بايد حركت جمعي در اقتصاد را دنبال نمايد.

همچنين خواست اكثريت مردم براي خروج اشغالگران يك مطالبه ذاتي عراقيان است كه در تظاهرات ميليوني بغداد و تصويب قانون اخراج آمريكا متجلي شد؛ ثوره العشرين نماد ديگري از اراده عراقيان بر ضداشغالگران غربي در تاريخ عراق است. قطعا آمريكا نمي خواهد به آن سمت حركت كند.