تاثیر مسأله الحاق بر روابط رژیم صهیونیستی و دولت های حاشیه خلیج فارس چیست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ در حال حاضر یکی از محورهای اصلی تحلیل های بین المللی در مورد واکنش کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به مسئله الحاق بخش هایی از کرانه باختری توسط اسرائیل می باشد. اما سوالی که قابل طرح است این می باشد که آیا مسئله الحاق می تواند بر مناسبات اسرائیل با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تاثیر منفی بگذارد یا خیر؟

در پاسخ به پرسش فوق؛ در طی سال های گذشته ماهیت دوگانه ای در روابط بین اسرائیل و تعدادی از دولت های عربی حاشیه خلیج فارس شکل گرفته است. در این مسیر، به احتمال زیاد آن ها در مواضع عمومی خود با طرح الحاق مخالفت می کنند اما همکاری های امنیتی طرفین در پرتو منافع مشترک محدودسازی منطقه ای و هسته ای ایران ادامه خواهد یافت.

روابط بین اسرائیل و دولت های عربی حاشیه خلیج فارس در طی دهه های گذشته و به ویژه در سالهای اخیر از مجاری تعدادی کانال مجزا و موازی اما در بعضی مواقع با هم تداخل داشته اند: یک کانال امنیتی – اطلاعاتی که طبیعتا پنهان و مخفی وجود دارد. یک کانال اقتصادی و تجاری که همچنان آشکار نشده و همچنین شاهد تقویت کانال گفتگوی دینی و فرهنگی بین طرفین می باشیم. در کنار روابط پنهان و مخفی، در طی سال های گذشته شاهد ظهور برخی روابط آشکار و علنی بوده ایم که می توان به نشست های بین مقامات ارشد هر دو طرف و در وهله اول روابط در حوزه پزشکی و تبادل پیام های عمومی اشاره کرد. در این مسیر می توان به افتتاح دفتر نمایندگی رسمی اسرائیل در عمان و قطر اشاره کرد. نوسانات روابط بین اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس در چارچوب مسئله فلسطین نشانگر این است که از منظر و دیدگاه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بین مسئله « عادی سازی روابط با اسرائیل» و «اقدامات اسرائیل برای پیشبرد یک توافق صلح با فلسطین» همبستگی مثبتی وجود دارد.

با توجه به این پویایی ها، علی رغم این که مسئله فلسطین جز اولویت های اصلی کشورهای عربی خلیج فارس نیست و گهگاهی بین آن ها با حکومت خودگردان فلسطین و حماس خصومت وجود دارد، اما انتظار بر این است که در عرصه عمومی مسئله الحاق باعث ایجاد موانع در عادی سازی کشورهای عربی خلیج فارس با اسرائیل شود. اگرچه در مجموع دامنه الحاق و شدت مخالفت با این اقدام در سرتاسر جهان عرب بر روابط اسرائیل با کشورهای عربی خلیج فارس تاثیرگذار خواهد بود، اما همکاری های امنیتی بین آن ها کاهش نخواهد یافت.

رسانه های اسرائیلی به تازگی مقالاتی را از «یوسف العتیبه» سفیر امارات در واشنگتن (  یدیهوت آحارنوت، 12 ژوئن 2020) و « نواف عبید» مشاور سفیر عربستان در انگلستان ( هاآرتص 16 ژوئن 2020) منتشر کرده است که آن ها درخواست مستقیمی از مردم اسرائیل داشته اند. در این گزارشات که به خودی خود نشانه عادی سازی است، نویسندگان درصدد هستند تا اسرائیل را از الحاق قلمرو در کرانه باختری منصرف کنند و حتی در صورت وقوع الحاق، آینده روابط با اسرائیل را زیر سوال ببرند.

«یوسف العتیبه» سفیر امارات در واشنگتن نیز به همین ترتیب روابط امارات را با اسرائیل به گفتمان تساهل و گفتگوی بین دینی در جهان عرب در سالهای اخیر مرتبط کرد و اظهار داشت كه مسئله الحاق می تواند به میزان قابل توجهی روابط را تضعیف ببخشد. وی تصریح کرد در صورت الحاق، مجوزهایی که به هواپیماهای هندی اعطا شده تا از آنجا به اسرائیل پرواز کند و از اسرائیل بر سر حریم هوایی عربستان سعودی بگذرد فسخ می شوند.

«انور محمد قرقاش» وزیر امور خارجه امارات، در سخنان خود در نشست کمیته یهودیان آمریکا (14 تا 18 ژوئن ، 2020) اقدام یکجانبه اسرائیل برای الحاق بخش هایی از کرانه باختری را رد و از مذاکرات بین اسرائیل و فلسطین حمایت و پشتیبانی کرد. اما وی بین اختلافات با اسرائیل در مورد مسئله فلسطین و لزوم همکاری با اسرائیل در سایر موضوعات منطقه ای تفاوت قائل شد. وی اظهار داشت: « ما می توانیم در مورد مسائل سیاسی با اسرائیل اختلاف نظر داشته باشیم ولی در زمینه های دیگر مانند فناوری و کروناویروس با یکدیگر همکاری کنیم». با این وجود وی افزود که همکاری با اسرائیل باعث تغییر موضع امارات در رابطه با مسئله الحاق نخواهد شد.

مقاله «یوسف العتیبه» و اظهارات «انور محمد قرقاش»به شدت در رسانه های اجتماعی از سوی فلسطینی ها مورد انتقاد قرار گرفت. «یوسف العتیبه» به دلیل توصیف اسرائیل به عنوان « فرصت نه دشمن» مورد انتقاد شدید قرار گرفت. وی دراین گزارش تاکید کرده که اگر اسرائیل از تصرف غیرقانونی سرزمین فلسطین خودداری کند در جای دیگر جبران خواهد شد. «انور محمد قرقاش» به دلیل تاکید بر تداوم همکاری با اسرائیل با وجود اجرای الحاق با واکنش شدید افکار عمومی جهان عرب روبرو شد. در این مسیر رهبران کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس ازاین که با مسئله الحاق مخالفت قاطعانه نشان ندهند با انتقاد افکار عمومی جهان عرب روبرو می شوند رنج می برند.

موضع کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نسبت به مسئله فلسطین طی دو دهه گذشته تغییر و تحول یافته است. کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در گذشته مناسبات خود را با اسرائیل به توافق صلح جامع بین اسرائیل و فلسطین منوط کردند اما اکنون این مسئله تغییر کرده و امروزه مواضع آن ها به آنچه که نواف عبید در هاآرتص ارائه داده نزدیک تر است که معتقد است: « پیشرفت در مسئله فلسطین با بهبود روابط با اسرائیل حاصل می شود».

در سال های اخیر نخست وزیر بنیامین نتانیاهو به دنبال اولویت بندی روابط بهتر با کشورهای حوزه خلیج فارس و مغرب بر سر مسئله فلسطین برآمده است. بسیاری دلیل این امر را ایجاد فشار بر فلسطینی ها برای نمایش انعطاف پذیری و سازش سیاسی می دانند اما منتقدین استدلال می کنند که در واقع هدف خاتمه بخشی به فرایند سیاسی است.

اظهارات سه مقام ارشد فوق مطابق با دوگانگی است که سال هاست تعامل کشورهای عربی خلیج فارس با اسرائیل را توصیف می کند. این دوگانگی همچنین منعکس کننده آرزوهای کشورهای حاشیه خلیج فارس برای حفظ روابط خوب با واشنگتن و مقابله با ایران می باشد. با این وجود تهدیدات مشترک دلیل اصلی حفظ همکاری های پنهان بین طرفین است. در صورت اجرایی شدن الحاق، انتظار نمی رود که همکاری امنیتی بین کشورهای عربی خلیج فارس با اسرائیل کاهش یابد.