عدم تغییر راهبرد دفاعی ایران هم زمان با پایان تحریم های تسلیحاتی

به گزارش راهبرد معاصر؛ تحریم تسلیحاتی 13 ساله سازمان ملل متحد علیه ایران قرار است در 18 اکتبر به پایان برسد. دولت ترامپ به عنوان بخشی از کمپین فشار حداکثری خود علیه ایران متعهد شده که از جریان ورود و خروج تسلیحات به این کشور جلوگیری کند و در این راستا اخیرا با اعمال تحریم های جدید چنین تجارت هایی را مورد هدف قرار می دهد. ایالات متحده و متحدانش در خاورمیانه معتقدند که انقضاء تحریم تسلیحاتی به دو کشور روسیه و چین این اجازه را می دهد تا به فروش تسلیحات به ایران اقدام کنند. اما در کوتاه مدت این اتفاق بعید می باشد.

دولت های اروپایی باید خطرات ناشی از انقضاء تحریم تسلیحاتی سازمان ملل را با دقت بسنجند. با توجه به حمایت و پشتیبانی نظامی مستمر غرب از شرکای منطقه ای و همسویی فزاینده بین اسرائیل و جهان عرب بسیار بعید است در کوتاه مدت با انقضای تحریم تسلیحاتی موازنه قوا در منطقه خاورمیانه تغییر کند. روش کاربردی برای رفع این نگرانی ها دستیابی به توافق نامه های جانبی با روسیه و چین در مورد زمان و دامنه فروش تسلیحات به ایران می باشد. به روشی که از افزایش تنش در منطقه خاورمیانه جلوگیری کند.

بدون شک، مسکو و پکن به انعقاد قراردادهای تسلیحاتی مانند سامانه دفاع موشکی اس 400 اقدام می کنند. تهران همچنین درصدد دستیابی به تانک های جنگی، جنگنده، موشک های زمین به هوا و سامانه های موشکی ضد رادار می باشد که این می تواند سامانه های دفاع زمین به هوا را مورد هدف قرار دهد و در نتیجه نیروهای آمریکا و متحدینش در معرض حمله قرار بگیرند. با توجه به سابقه گذشته و یک سری محدودیت های سیاسی و اقتصادی، همچنان مشخص نیست که آیا این معاملات در آینده نزدیک قابل اجرا هستند یا خیر.

در حالی که روسیه ممکن است به توافق فروش سامانه دفاع هوایی اس 400 به ایران اقدام کند، اما تاریخچه توافق نامه های مهم تسلیحاتی نشان گر این است که تحویل کامل آن ها ممکن است به سال ها طول بیانجامد. اجرایی سازی چنین قراردادهایی به خصوص در مورد ایران حتی بیشتر از حد معمول طول می کشد. برای نمونه فروش سامانه اس 300 روسیه به ایران تقریبا یک دهه طول کشید. اگر چه روسیه ادعا می کرد که فروش تسلیحات دفاعی اس 300 خارج از محدوده تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل است، اما با این وجود فروش این تسلیحات به ایران مستعد مذاکره مسکو با آمریکا و اسرائیل بود.

به همین ترتیب چین به عنوان بخشی از مذاکرات در حال انجام بر سر یک توافق نامه مشارکت طولانی مدت ممکن است مذاکرات با ایران را در مورد یک بسته تسلیحاتی آغاز کند، اما روسیه و چین هر دو تحت تاثیر محدودیت ها و سرعت انجام معاملات تسلیحاتی با ایران قرار خواهند گرفت. فشارهای سیاسی و اقتصادی  قابل ملاحظه ایالات متحده آمریکا بر شرکت های تسلیحاتی دولتی چین و روسیه می تواند اشتها و توانایی آن ها را برای پیشبرد چنین معاملاتی کاهش دهد. در حالی که نتیجه انتخابات ریاست جمهوری 3 نوامبر آمریکا ممکن است بر شدت و تاکتیک های واشنگتن برای ممانعت از چنین فروش هایی تاثیر بگذارد، اما بعید به نظر می رسد که این کارزار در دولت بایدن تغییر کند.

با این وجود این خطر وجود دارد که افزایش تنش های جهانی، مسکو و پکن را به تسریع در معاملات تسلیحاتی با تهران سوق دهد. روسیه و چین انگیزه های ژئوپلیتیکی و امنیتی برای فروش اسلحه به ایران دارند: در درجه اول برای مقابله با ایالات متحده و در مورد روسیه، برای افزایش همکاری های نظامی با ایران در مکان هایی مانند سوریه. اما در مجموع روسیه و چین تمایلی به فروش اسلحه به ایران نخواهند داشت مگر اینکه مطمئن شوند مبلغی را دریافت می کنند. در اینجا  تحریم های ایالات متحده موانع بزرگی را برای ایران به وجود می آورد زیرا ایران تلاش می کند با وجود پایین بودن قیمت نفت جهانی، هزینه های معاملات قابل توجه تسلیحاتی با روسیه و چین را پرداخت کند. از این ماه کل سیستم بانکی ایران تحت تحریم های ثانویه ایالات متحده قرار گرفته است.

شاید یکی از ملاحظات مهم برای فروش تسلیحات روسیه و چین به ایران، دیدگاه رقبای منطقه ای ایران یعنی اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی باشد. این کشورها درصدد هستند تا از روابط اقتصادی فزاینده خود با چین و روسیه برای جلوگیری از فروش تسلیحات به ایران استفاده کنند. چین به نوبه خود تعداد قابل توجهی هواپیمای بدون سرنشین را به دشمنان منطقه ای ایران می فروشد و مراقب محافظت از این درآمد خواهد بود. روسیه همچنین در سال های اخیر تلاش کرده است تا معاملات تسلیحاتی خود را با جهان عرب تقویت کند.

از سوی دیگر روسیه و چین سعی می کنند فروش تسلیحات آن ها زمینه ساز بی ثباتی منطقه ای نشود. به خصوص چین که نمی تواند در دسترسی به منابع هیدروکربن از خاورمیانه اختلال بیشتری ایجاد کند. از سوی دیگر دولت ترامپ به فروش تسلیحاتی گسترده به رقبای منطقه ای ایران اقدام کرده است و این کشور برای کاهش تنش در خاورمیانه کار چندانی انجام نداده است. امارات متحده عربی اخیراً تقاضای خرید هواپیماهای جنگنده اف 35 را از ایالات متحده کرده و گفته می شود اسرائیل خواستار معامله تسلیحاتی 8 میلیارد دلاری با ایالات متحده شده است. فناوری نظامی غربی که کشورهایی مانند اسرائیل، امارات و عربستان سعودی به آن دسترسی دارند یک مزیت کیفی عمده ای به آن ها نسبت به ایران می دهد.

اگر چه ایران با پایان تحریم های تسلیحاتی، روسیه و چین را به سمت تولید و صادرات تسلیحات و فن آوری پیشرفته تر به این کشور سوق می دهد، اما در شرایط فعلی با محدودیت های گسترده ای روبرو می باشد. از این رو، تهران به احتمال زیاد به دنبال توسعه توانایی های نظامی داخلی خود، به خصوص هواپیماهای بدون سرنشین، جنگ سایبری و برنامه های موشکی و تقویت روابط خود با گروه هایی مانند حزب الله، حماس و حوثی ها اقدام می کند که بارها ثابت کرده اند که با هزینه های نسبتا کم می توانند فشار گسترده تری بر دشمنان ایران ایجاد کنند.

اتحادیه اروپا تحریم تسلیحاتی خود را علیه ایران حداقل تا سال 2023 حفظ خواهد کرد. فرانسه، آلمان و انگلیس حتی سعی کردند با ایالات متحده به مصالحه برسند تا عواقب ناشی از انقضاء تحریم تسلیحاتی سازمان ملل را کاهش دهند - اما این قبل از تلاش ایالات متحده برای اسنپ بک کلیه تحریم های سازمان ملل علیه ایران بود.  کشورهای اروپایی ممکن است مطابق با ممنوعیت های موجود شورای امنیت سازمان ملل، تلاش های خود را برای جلوگیری از فروش سلاح از ایران به گروه های شبه نظامی در لبنان و یمن افزایش دهند. با این وجود، اشتیاق کمی در اروپا وجود دارد که به دولت ترامپ کمک کند از مسئله تسلیحات بهانه ای برای تشدید تنش با ایران استفاده کنند.

یک نگرانی فوری برای پایتخت های اروپا باید این باشد که در ماه های آینده دولت ترامپ ممکن است تحریم های یک جانبه خود را در مورد تجارت تسلیحات با ایران اعمال کند تا بتواند مانع حمل و نقل شناورها و محموله های ایرانی شوند. برخی از جنگ طلبان در واشنگتن حتی ایالات متحده را به تحمیل محاصره دریایی علیه ایران فراخوانده اند که این امر به منزله یک اقدام جنگی است. چنین اقداماتی برای افزایش فشار بر ایران - با روی کار آمدن دولت ترامپ برای دوره دوم یا ماه های پایانی ریاست جمهوری - می تواند زمینه درگیری نظامی بین ایران و آمریکا را در خاورمیانه ایجاد کند. این اقدامات می توانند به سرعت از کنترل خارج شوند - همانطور که پس از اعمال تحریم نفتی آمریکا در سال 2019 علیه ایران و ترور (شهادت) ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اوایل سال جاری آشکار شد.

پایتخت های اروپا باید تلاش های فوری خود را بر جلوگیری از چنین تنش ها و کاهش تهدید منافع خود در منطقه متمرکز کنند. همکاری با مسکو و پکن برای کاهش هراس ایالات متحده باید بخشی از این امر باشد. اما اروپایی ها همچنین باید با برقراری ارتباط و تماس با جامعه دفاعی آمریکا از تشدید تنش با تهران در ماه های آینده جلوگیری کنند. به ویژه اگر ظهور دولت بایدن فرصتی برای بازگشت به دیپلماسی در ژانویه فراهم کند.