تقابل آمریکا در برابر ایران؛ شکست تمدید تحریم تسلیحاتی

به گزارش راهبرد معاصر؛ شورای امنیت سازمان ملل، پیش نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که قرار است در تاریخ 18 اکتبر منقضی شود را رد کرد. اگر چه از قبل مشخص بود که روسیه و چین به طور صریح این قطعنامه را وتو خواهند کرد، اما در رای گیری جز رای مثبت آمریکا و جمهوری دومینیکن، 11 کشور رای ممتنع، و روسیه و چین رای مخالف به این پیش نویس دادند. فرایند رای گیری شورای امنیت نشانگر انزوای بارز دولت آمریکا پس از تصمیم خود برای خروج از توافق هسته ای می باشد.

سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان از اعضای توافق هسته ای با پیش نویس قطعنامه آمریکا مخالفت ورزیدند و اگر چه آن ها از عواقب و پیامدهای احتمالی لغو تحریم های تسلیحاتی علیه ایران اظهار نگرانی کرده اند، اما با توجه به حق وتوی پیش بینی شده توسط روسیه و چین، آن ها ترجیح دادند از اعطای رای مثبت خودداری کنند و بر تعهد خود در حفظ توافق هسته ای و لزوم جلوگیری ایران در دستیابی به سلاح هسته ای تاکید کنند.

مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، عدم موفقیت این قطعنامه را محکوم کرد و اظهار داشت که ایالات متحده بیشترین تلاش خود را برای جلوگیری از خرید و فروش تسلیحات ایران که احتمالا متحدین منطقه را تهدید می کند، انجام خواهد داد. حتی قبل از رای گیری در شورای امنیت، دولت آمریکا تصریح کرد که در صورت عدم موفقیت تمدید تحریم ها، با توسل به قطعنامه 2231 شورای امنیت، به مکانیزم ماشه (اسنپ بک) متوسل خواهد شد و تمامی تحریم ها و محدودیت های تحمیل شده قبلی علیه ایران، که توسط شورای امنیت لغو شده اند را بازخواهد گرداند. این قطعنامه به صورت خودکار اجرا خواهد شد (فرایند آن حدود 30 روز طول می کشد)، مگر این که شورای امنیت با تصویب یک قطعنامه جدید خواهان حفظ لغو تحریم ها باشد و احتمال تصویب آن به دلیل وتوی آمریکا ضعیف خواهد بود. رئیس جمهور ترامپ پیشتر قول داده است که واشنگتن طی روزهای آینده باید در این راستا اقدام کند.

این سوال قابل طرح می باشد که آیا دولت آمریکا که از توافق هسته ای خارج شده، می تواند از مکانیزم اسنپ بک استفاده کند؟ وزارت امور خارجه آمریکا ادعا می کند که ایالات متحده آمریکا علی رغم خروج از برجام، با توسل به قطعنامه 2231 همچنان عضو مشارکت کننده محسوب می شود و می تواند در صورت نقض تعهدات برجامی توسط ایران به مکانیزم اسنپ بک متوسل شود. در نقطه مقابل سه کشور روسیه، چین و ایران بر این تاکید دارند که دولت آمریکا هیچ حقی ندارد و متحدین اروپایی هم اعلام کردند که آن ها از تصمیم اسنپ بک حمایت و پشتیبانی نمی کنند.

در واکنش به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، رئیس جمهور حسن روحانی اظهار داشت «ایالات متحده هرگز به این اندازه منزوی و تحقیر نشده است». قبل از رای گیری، ایران تهدید کرد که در صورت تمدید تحریم ها توسط شورای امنیت، واکنش شدیدی نشان خواهد داد که می توان به لغو بازرسی های اژانس بین المللی انرژی اتمی، خروج از برجام یا حتی خروج از ان.پی.تی اشاره کرد. در میان این تحولات، رئیس جمهور پوتین درصدد است تا اجلاس سران گروه 5+1 و ایران تشکیل شود اما پرزیدنت ترامپ بر این تصریح کرد که قصدی ندارد در این بحث ها شرکت کند.

اهمیت

1) رد پیش نویس قطعنامه آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل نشان داد که تلاش های شدید دولت ترامپ برای فشار به اعضای شورای امنیت به خصوص شرکای اروپایی توافق هسته ای بی حاصل بوده است. در حالی که از رای دهندگان مانند روسیه و چین انتظار بر وتو می رفت، دولت ترامپ به دنبال انزوای آن ها از طریق کسب حمایت سایر اعضا بود. این شکست انعکاسی از نارضایتی جامعه بین المللی با اقدامات یکجانبه دولت ترامپ و حاکی از شکاف عمیق میان آمریکا و متحدان سنتی در اروپا است.

2) مخالفت سرسخت و شدید روسیه و چین نشانگر منافع مستقیم آن ها در تامین قراردادهای جدید برای عرضه و فروش تسلیحات به ایران می باشد، اما در مقابل قدرت های اروپایی از یک سو به دلیل نگرانی های سیاست تهران در منطقه خاورمیانه و از سوی دیگر ممنوعیت قوانین اروپا در حوزه فروش تسلیحات، برنامه ای برای فروش تسلیحات به ایران ندارند.

3) برای ایران این امر یک دستاورد بزرگ و قابل توجه ناشی از توافق هسته ای می باشد که در حوزه خرید تسلیحات و انتقال و فروش ان به متحدانش در منطقه مشروعیت اعطا می کند. این همچنین یک دستاورد بزرگ برای ایران خواهد بود که همواره بر پای بندی ایران به توافق اصرار و تاکید داشت. همچنین در دستورکار آینده ( 2023)، قطعنامه شورای امنیت در زمینه موانع فروش تسلیحات یا ارائه کمک به ایران در حوزه موشکی لغو خواهد گردید.

4) در پایان توانمندی و ظرفیت دولت ترامپ برای اسنپ بک یک مسئله سیاسی است تا حقوقی. در غیاب مکانیزم قانونی برای تعیین این که آیا دولت دارای حق قانونی است یا فاقد جایگاه قانونی، گفتگو ها طی هفته های آینده بین دولت آمریکا (موافق فروپاشی برجام و ممانعت از چشم انداز بازگشت آمریکا به برجام در صورت پیروزی دموکرات ها) و سایر بازیگران بین المللی (خواهان حفظ توافق هسته ای) ادامه خواهد یافت. در این شرایط روسیه و چین محتملا به خواسته های امریکا توجه نمی کنند و حتی اگر دولت روند مکانیزم ماشه را در شورای امنیت فعال سازد، آن ها همچنان به توافق با ایران ادامه خواهند داد.

5) طرف های اروپایی توافق هسته ای در حال حاضر بر این تاکید دارند که آن ها از مکانیزم اسنپ بک حمایت نمی کنند و رای ممتنع آن ها در قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی نشانگر فاصله گیری مستمر آن ها از تلاش های یکجانبه آمریکا برای فروپاشی توافق هسته ای می باشد. البته این احتمال وجود دارد که آن ها امیدوار هستند که دولت جدید آمریکا سیاست و استراتژی خود را تغییر دهد و برای شکل دهی مذاکره و گفتگو با ایران، با شرکای اروپایی هماهنگی بیشتری نشان دهد.

بنابراین، شکست ایالات متحده در شورای امنیت، مانند عدم موفقیت در مجبور کردن تهران از طریق تحریم ها، مجدداً تنش بین ایالات متحده و ایران را افزایش خواهد داد، اما دولت ترامپ اکنون استراتژی جایگزینی ندارد و دو طرف علاقه ای به وخیم تر شدن اوضاع ندارند و مطمئناً منجر به درگیری های نظامی نمی شوند و این باید قابل پیشگیری باشد مگر اینکه ایران یا متحدین آن، عمدتاً شبه نظامیان شیعه در عراق، اقدامی انجام دهند که باعث تلفات آمریکایی ها شود.

ملاحظات برای اسرائیل

1) شکست آمریکا در شورای امنیت یک ضربه مشترک به منافع ما (اسرائیل) در مقابل تهران می باشد.

2) به صورت واضح، حتی اگر هنوز مشخص نیست که روسیه و چین می توانند فروش تسلیحاتی به ایران را تسریع کنند، اما اسرائیل باید با گفتگوی مستقیم، چشم انداز فروش تسلیحات بسیار پیشرفته را کاهش دهد.

3) اسرائیل و آمریکا باید در مقابل نقض تعهدات ایران در توافق هسته ای و افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده از جمله عملیاتی کردن سانترفیوژهای پیشرفته واکنش هماهنگی اتخاذ کنند.

4) احتمالا خواسته های دولت جدید آمریکا این است که اسرائیل روش های مناسبی برای مقابله هدفمند در مورد ایران و چالش های پیش رو ارائه کند.