پیروزی ترامپ یا بایدن برای ایران چه معنایی دارد؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ مهم ترین اولویت رئیس جمهور آینده آمریکا تنظیم مجدد روابط با ایران خواهد بود. این اقدام به هر صورتی که انجام شود برای امنیت منطقه با پیامدهای گسترده ای همراه خواهد بود. برای دونالد ترامپ و جو بایدن سه موضوع اصلی: الف) ممانعت از دستیابی ایران به توانایی تولید سلاح اتمی ب) توسعه موشک های بالستیک از جمله موشک های دارای توانایی حمل کلاهک اتمی ج) متوقف کردن فعالیت های منطقه ای ایران در دستورکار قرار خواهد داشت.

با این وجود دونالد ترامپ و جو بایدن در مورد نتیجه رضایت بخش و چگونگی دستیابی به توافق اختلافات قابل ملاحظه ای دارند. هدف دونالد ترامپ از مذاکرات مجدد در مورد برجام، دستیابی به توافق جدیدی است که هر سه موضوع فوق را پوشش دهد. در محور چنین توافقی دوازده خواسته مایک پمپئو در مه 2018م قرار دارد. در اصل، استراتژی دولت ترامپ در قبال ایران تداوم منازعه و رویارویی است. اما بایدن مسیر ترامپ را رد کرده و خواهان حل و فصل موضوع از طریق دیپلماسی می باشد. وی خواهان اصلاح توافق هسته ای (برجام) و مذاکرات در مورد موضوعات دیگر به صورت جداگانه می باشد.

تاکتیک دونالد ترامپ این است که با بهره گیری از انزوا و تحریم های جامع، از طریق اجرای کارزار «فشار حداکثری» زمینه تغییر حکومت ایران را فراهم سازد و در واقع وی سعی می کند این اقدام را از طریق ایجاد مشکلات اقتصادی شدید انجام دهد تا ایرانی ها به میز مذاکره بیایند. در صورت عدم موفقیت، هدف آشکار وی ایجاد اختلاف عمومی برای سرنگونی حکومت و سپس اجبار آن ها به مذاکره در مورد سیاست متناسب با دیدگاه آمریکا خواهد بود. دونالد ترامپ در صورت پیروزی مجدد احتمالا تلاش خواهد کرد تا اوایل سال 2021، ایرانیان را مجبور به مذاکره کند. انتخابات ریاست جمهوری ایران در اواسط سال 2021 برگزار می شود و نتایج انتخابات مجلس شورای اسلامی نشانگر این است که یک محافظه کار رادیکال جایگزین حسن روحانی میانه رو گردد. اگر توافقی با ترامپ امکان پذیر باشد، به طور بالقوه حسن روحانی ممکن است توافق بهتری را با آمریکا امضا کند.

استراتژی دیپلماتیک بایدن که از سوی سایر امضا کنندگان برجام مورد حمایت قرار می گیرد به دنبال جلب حسن نیت و اعتماد می باشد که زیربنای مذاکرات است. جزئیات تاکتیک های مذاکره بایدن هنوز فاش نشده است. از بین سه نگرانی عمده، احتمالا مسئله موشکی ساده ترین مسئله برای مذاکره بین طرفین است. در سال 2017، آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران تصریح کرد که برد موشک های بالستیک را به 2000 کیلومتر محدود کرده است. ایرانیان ادعا می کنند که قصد تولید موشک های بالستیک قاره پیما یا موشک هایی را ندارند که قادر به حمل سلاح هسته ای باشند. ایران همچنین ادعا می کند که توانایی موشکی آن در مقایسه با تعداد گسترده ای از سلاح های پیشرفته آمریکا و متحدینش در منطقه از تهدید قابل توجه کمتری برخوردار است. اگر ایران با محدودیت ها در حوزه برنامه موشکی و همچنین صادرات موشک به حزب الله که تهدیدی مستقیم برای اسرائیل است موافقت نماید شکل گیری مذاکرات بین طرفین را تسهیل می بخشد.

در واقع، در صورت تحقق برخی شرایط، مذاکره مجدد با شرایط برد - برد وجود دارد. در واقع تهران بار دیگر تعهد خود را مطابق با برجام تایید کند که تحت هیچ شرایطی هرگز به دنبال تولید یا دستیابی به سلاح هسته ای نخواهد بود. هر دو طرف موظف به توافق در مورد ماهیت و زمان بندهای اصلاح شده غروب آفتاب خواهند بود. ایران باید به محدودیت های قابل تأیید آژانس انرژی اتمی در مسئله غنی سازی اورانیوم بازگردد و ایالات متحده باید کلیه تحریم های ترامپ را لغو کند. اما به همین سادگی نیست. انتظار نمی رود که بایدن همه تحریم های برجامی ترامپ را یک باره لغو کند. وی احتمالا برخی از تحریم ها را برای پیشبرد مذاکرات لغو خواهد کرد در حالی که برخی را برای گرفتن امتیاز و اهرم نفوذ بیشتر بر فعالیت های منطقه ای ایران حفظ کند.

اگرچه بایدن هیچ برنامه گسترده ای برای صلح در خاورمیانه اعلام نکرده، اما شرایط در وضعیت فعلی مناسب است و برای انجام آن ضروری است. یک طرح صلح آمیز و جاه طلبانه می تواند ایران و سایر ذی نفعان منطقه ای را در یک مسیری قرار دهد که هر یک با پذیرش تعهدات عمومی زمینه ساز صلح، امنیت و ثبات شوند. بایدن می تواند در هر سه موضوع و همچنین طرح صلح هرمز حسن روحانی ( 2019) همراه با سایر اقدامات منطقه ای از جمله توافق نامه های اخیر آبراهام بهره ببرد. چنین طرحی می تواند زمینه ساز گفتگوی موثر بین ایران و سایرین برای تطبیق راه حل های سازنده با واقعیت های منطقه ای را فراهم کند. چالش ها و فرصت ها نیز قابل توجه خواهند بود. با ظهور نتایج، تحریم های باقی مانده می تواند به تدریج برداشته شود. پس از اعلام هرگونه برنامه صلح برای بررسی گفتگو بین نمایندگان بایدن و روحانی، ایجاد اعتماد بین طرفین از اهمیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود.