به گزارش راهبرد معاصر؛ تحرکات اخیر ایالات متحده امریکا در عراق به ویژه جابه‌جایی نیروهای نظامی آمریکا از سوریه به عراق، موضوعی است که در شرایط جدید منطقه ای، توجه ناظران و محافل مختلف را به خود جلب کرده است. اگر این نیروها در عراق باقی بمانند و واشنگتن با ایجاد پایگاه های جدید در صدد تثبیت و دائمی کردن حضور خود در عراق باشد، بدین معنا است که آمریکا قصد خروج از منطقه را ندارد و تنها دست به یک جا به جایی تاکتیکی زده است. از طرفی، همسایگی عراق با جمهوری اسلامی ایران، اهمیت این موضوع را دوچندان می کند، زیرا اگر آمریکا در آینده قصد هر گونه اقدام نظامی علیه ایران را داشته باشد، در واقع چند قدم به ایران نزدیکتر شده است. به همین دلیل نه تنها ایران، بلکه عراقی ها با تحرکات جدید آمریکا به شدت مخالفت کرده و افزایش و ادامه حضور نظامی را برای امنیت و تمامیت خود خطرناک می دانند. در عین حال توانمندی بالا و آمادگی کامل جبهه مقاومت به محوریت جمهوری اسلامی در برابر هر گونه عملیات نظامی، واقعیتی است که بعید است سردمداران کاخ سفید آن را از نظر دور بدارند.
انتقال نیروهای نظامی آمریکا در سوریه به عراق
پس از آن که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا فرمان عقب نشینی نیروهای آمریکایی از سوریه را صادر کرد، گمانه زنی های مختلفی در این باره مطرح شد. یکی از این گمانه ها انتقال نیروهای آمریکایی به عراق بود.
ترامپ پس از سفر مخفیانه خود به عراق در دیدار با سربازان آمریکایی در ۶ دی ماه در پایگاه هوایی عین الاسد استان الانبار عراق تاکید کرد اگر لازم شد در سوریه کاری کنیم، می‌توانیم از پایگاه خود در عراق استفاده کنیم.
به دنبال آن برخی از منابع عراقی اعلام کردند نیروهای آمریکایی که از سوریه عقب نشینی کردند، وارد پایگاهی در نزدیکی اقلیم کردستان عراق شده اند. طبق این گزارش، این کاروان شامل ۱۲۰ خودروی زرهی بزرگ به همراه کامیون و تجهیزات کامل بوده و از پایگاه مذکور به عنوان مقر موقت خود استفاده می کند.
خبرگزاری آناتولی هم گفته بود آمریکا در پی تخلیه یکی از مراکز نظامی خود در شهر مالکیه استان حسکه در شمال شرقی سوریه، تجهیزات آن را به عراق منتقل کرده است. این مرکز نظامی شامل چندین انبار مهمات و نیز استقرار 50 سرباز آمریکایی بوده است.
برخی از شبکه های عراقی نیز به نقل از یک منبع در سازمان اطلاعات نظامی عراق اعلام کردند نیروهای آمریکایی با حمایت جنگنده‌های آمریکایی و مجهز به سلاح‌های مختلف وارد پایگاه عین الاسد در استان الانبار شده اند. این شبکه ها اشاره ای به تعداد نیروها و جزئیات آن نکردند.
اما برخی منابع داخلی عراق تاکید کردند نیروهای خارج شده از سوریه که وارد عراق شده اند در این کشور باقی نخواهند ماند و اخبار منتشر شده درباره انتقال نیروهای آمریکایی از سوریه به غرب الانبار صحت ندارد.
صرف نظر از ابهام در جزئیات این گزارش ها، اما اظهارات ترامپ و انتشار اخبار مربوط به انتقال نیروهای آمریکایی به عراق، موجی از اعتراض را در عراقی ها برانگیخته و احزاب، شخصیت ها و نمایندگان پارلمان ضمن محکوم کردن آن، خواستار خروج هر چه سریعتر نیروهای آمریکا از کشورشان شده اند.
به نظر می آید انتقال نیروهای نظامی آمریکایی از سوریه به عراق با دو هدف عمده انجام شده است:
نخست این که آمریکا می خواهد به وسیله نیروهای خود در خاک عراق، مرزهای سوریه و عراق را کنترل کند تا بستری برای همکاری های بیشتر و پررنگ‌تر میان بغداد و دمشق در مبارزه علیه تروریسم در سوریه و عراق شکل نگیرد. اما شروع دور تازه همکاری های امنیتی میان بغداد و دمشق مانع تحقق اهداف دولت آمریکا می شود. اخیرا دولت سوریه برای استفاده نیروهای هوایی عراق در نابودی تروریست ها چراغ سبز نشان داده و در این راستا نیروی هوایی عراق چند حمله هوایی علیه تروریست ها در خاک سوریه انجام داده است.
هدف دوم حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق، نوعی دلگرمی به رژیم صهیونیستی است. به عبارتی با خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه و انتقال آنها به عراق، دونالد ترامپ سعی داشته است تا نگرانی های امنیتی تل آویو را در سایه گسترش نفوذ محور مقاومت و جمهوری اسلامی ایران رفع کند. آمریکا با حضور نیروهای نظامی خود در خاک عراق سعی می کند همکاری های نیروهای نظامی محور مقاومت عراق و سوریه را قطع کند و از طرفی مانع تلاش های جمهوری اسلامی ایران، عراق و سوریه برای مبارزه با تروریسم شود.
سیاست پایگاه‌سازی آمریکا در عراق
پیش از هجوم گسترده داعش در سال ۲۰۱۴ به عراق، ایالات متحده امریکا با خروج سربازان آمریکایی از عراق در دسامبر ۲۰۱۱، ماموریت نظامی خود را در عراق بعد از ۹ سال پایان داد. تنها حدود 160 سرباز آمریکایی برای آموزش سربازان عراقی در این کشور باقی ماندند.
با آغاز حملات داعش، نیروهای نظامی آمریکایی در قالب ائتلاف جهانی ضد داعش بار دیگر راهی عراق شدند. در ژانویه ۲۰۱۶ با تصمیم اشتون کارتر، وزیر دفاع وقت آمریکا، نزدیک به ۲۰۰ نیروی ویژه ارتش این کشور با بهانه کمک به ارتش عراق و پیشمرگه‌های کرد برای مبارزه با داعش وارد عراق شدند. این تعداد به مرور زمان افزایش یافته و به بیش از ۵ هزار نفر رسیده است.
پایگاه های آمریکایی در عراق عمدتا همان مقرهایی است که در دوره اشغالگری در اختیار داشته است. به گفته سخنگوی ارتش عراق، آمریکا هیچ پایگاه جدیدی در عراق ایجاد نکرده است و نیروهایش عمدتا در مقرهای سابق و یا پادگان های ارتش عراق مستقر شده اند. ژنرال يحيى رسول درباره پایگاه عین الاسد در استان الانبار گفته است اکثر نیروهای آمریکایی در چهارچوب توافق با دولت عراق در این پایگاه حضور دارند.
عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق با اشاره به درخواست های مکرر اعضای پارلمان به ویژه گروه‌های شیعه (ائتلاف البناء) و حشدالشعبی مبنی بر پایان دادن به حضور نظامی آمریکا در این کشور اظهار داشت که هیچ پایگاه نظامی آمریکایی صرف در عراق وجود ندارد. در واقع نیروهای آمریکایی در پایگاه‌های نظامی عراقی هستند.
توافق جهت حضور نظامیان آمریکایی در عراق برای کمک به جنگ علیه داعش در دوره دولت و پارلمان قبلی اتفاق افتاده و اکنون با پایان یافتن داعش، دولت فعلی تلاش دارد در سایه مطالبات پارلمان جدید و نیز ورود نیروهای آمریکایی از سوریه به این کشور، این مساله را به نحوی حل و فصل کند.
در مقابل، آمریکایی ها تمایلی برای خروج از عراق ندارند و بلکه در صدد گسترش حضور خود در این کشور با ایجاد پایگاه های دائمی هستند. کلنل شان رایان یکی از سخنگویان ائتلاف بین المللی آمریکا علیه داعش گفته بود: «ما نیروهای خود را تا زمانی که احساس کنیم حضور آن ها لازم است، در عراق نگه می داریم. دلیل اصلی ادامه حضور ما در عراق پس از شکست داعش، ادامه اقدامات تثبیت کننده در عراق است.»
وی در عین حال کاهش تعداد نیروهای نظامی آمریکایی در عراق را به اضافه شدن نیروهای نظامی دیگر کشورهای عضو ناتو وابسته دانست و افزود: در حال حاضر ما ۵۲۰۰ نیروی نظامی در عراق داریم.
از سوی دیگر، کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان عراق ضمن تایید مجدد ورود محرمانه شماری از نظامیان آمریکایی از سوریه به خاک کشورش، از احداث یک پایگاه نظامی جدید آمریکایی در کردستان عراق خبر داد. کریم علیوی، عضو این کمیسیون پارلمانی گفته است نیروهای آمریکایی یک پایگاه نظامی جدید در اربیل با هدف تهدید کشورهای همسایه و استفاده از عراق برای انجام عملیات‌های آمریکا در منطقه احداث کرده اند. کمیسیون امنیت پارلمان عراق به بررسی مساله حضور آمریکایی ها در خاک این کشور پرداخته و از دولت خواسته است تا هر چه زودتر موضع قطعی خود را در قبال این مساله اعلام کند.
پیامدهای سیاست پایگاه‌سازی آمریکا در عراق برای ایران
بی تردید یکی از اهداف و انگیزه های مهم واشنگتن از حضور نظامی در منطقه خصوصا عراق، مقابله با جمهوری اسلامی و محور مقاومت است. این واقعیت در اظهارات و مواضع مقامات کاخ سفید بارها آمده است.
در واقع آمریکا به رغم اعلام عقب‌نشینی از سوریه، قصد خارج شدن از منطقه را ندارد و تلاش می‌کند نیروهای خود را از سوریه به عراق منتقل کند تا بتواند به ادعای ترامپ، بیش از پیش ایران را مهار کند.
با این حال آمریکا برای توجیه ادامه حضور خود در عراق نیاز به بهانه دارد. ترامپ مدعی است که نیروهای داعش در سوریه را شکست داده، ولی گفته که عراق ممکن است شاهد بازگشت عناصر این سازمان تروریستی باشد، اما این بار خطراتش بیشتر از گذشته است.
نکته قابل توجه آن است که آمریکا درحالی ادعای مقابله با داعش را دارد که خود بزرگترین حامی تروریست ها است و بارها با ارسال تسلیحات به این گروه، آن ها را برای مقابله با عناصر مقاومت و ارتش های عراق و سوریه تقویت کرده است. قطعا چنین اقدامی جهت تداوم حضور در منطقه انجام می گیرد.
اما حضور نظامی آمریکا در عراق و در همسایگی ایران تا چه حد تهدید محسوب می شود؟ برخی ناظران مسائل منطقه بر این باورند که ترامپ در صدد مقابله نظامی با ایران هر چند به شکل محدود می باشد. این درگیری که احتمالا در سال آینده رخ می دهد با همکاری رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی خواهد بود. قرار است مشارکت اسرائیل به شکل نظامی و حمایت عربستان مالی و پشتیبانی باشد. این ناظران انتقال نیروهای آمریکایی از سوریه به عراق را در این راستا ارزیابی کرده و معتقدند پایگاه های عراق برای هر گونه عملیات نظامی مورد استفاده آمریکایی ها قرار خواهد گرفت.
تحرکات آمریکا در خلیج فارس مانند ورود ناو عظیم آمریکایی (جان استنیس) و نیز رزمایش رسول اعظم سپاه پاسداران از دیگر شواهدی است که قائلان به احتمال وقوع جنگ به آن اشاره می کنند. دلیل پیش بینی چنین جنگی مرتبط با تحولات جاری و آینده منطقه و خصوصا طرح «معامله قرن» و عادی سازی روابط با اسرائیل است که محور مقاومت به رهبری جمهوری اسلامی ایران بزرگترین مانع آن محسوب می شود. ترامپ مدعی است ایران در اثر تشدید تحریم ها ضعیف شده و با بحران مشروعیت و اعتراضات داخلی مواجه شده است، در نتیجه با یک ضربه نظامی کارش تمام خواهد شد.
در مقابل، گروه دیگری از کارشناسان معتقدند هر گونه جنگ در منطقه هر چند محدود و جزئی باشد، به مثابه ریسک بزرگی است که ممکن است آمریکا شروع کننده آن باشد، اما لزوما قادر به پایان دادن به آن نخواهد بود. ظرفیت های شگرف جمهوری اسلامی و محور مقاومت اعم از توانمندی های موشکی، دریایی و نیروهای رزمی، نوعی توازن امنیتی و بازدارندگی ایجاد کرده است که در سایه آن نتایج هر گونه جنگی متضمن تحمیل هزینه های سخت به آمریکا و متحدانش خصوصا رژیم صهیونیستی خواهد بود.
با این حال حضور نیروهای نظامی آمریکا و افزایش پایگاه های آن در عراق جای نگرانی دارد و این موضوعی است که در سطوح بالا با مقامات عراقی مورد رایزنی قرار گرفته است. عراقی ها نیز به نوبه خود نسبت به این حضور دغدغه زیادی دارند و با هر گونه دخالت و نقض حاکمیت و استقلال خود توسط آمریکایی ها به شدت مخالف هستند.
عراق در دوران پساداعش وارد مرحله ای از ثبات و امنیت نسبی شده و هیچ دلیلی برای ادامه حضور آمریکایی ها در این کشور وجود ندارد. خوشبختانه دولت و پارلمان جدید این کشور نسبت به این مساله حساسیت کافی نشان داده و امید می رود با شجاعت و قاطعیت، هر چه زودتر به این ماجرا پایان دهند.