اردوغان در محاصره رقبا و بحران ارزی ترکیه

به گزارش راهبرد معاصر، وبگاه مجله «فارین پالیسی» در مقاله‌ای به قلم استیون ای. کوک (Steven A. Cook) به موضوع افول حزب حاکم ترکیه همزمان با مصائب اقتصادی ناشی از سقوط ارزش لیر پرداخته و این طور برآورد می‌کند که «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه هرگز تا این اندازه دردسر نداشته است.

فارین پالیسی تحلیل خود را با این جملات آغاز می‌کند: ترکیه در انزوای بین‌المللی است، اقتصادش در سرازیری است و ابهاماتی درباره سلامت جسمی اردوغان وجود دارد. کارشناسان و اپوزیسیون ترکیه بر این باورند که دوران حزب عدالت و توسعه به‌سر رسیده است.

در میان تمام مشکلات، وخامت شرایط اقتصادی جدی‌ترین مخمصه رئیس جمهور ترکیه است
این مجله آمریکایی در ادامه، درباره شرایط سیاست داخلی ترکیه می‌افزاید: احزاب رقیب (مانند حزب جمهوریخواه خلق، حزب خوب و سایرین) از انتخابات زودهنگام حمایت می‌کنند و و برنامه‌هایی برای کنار گذاشتن ریاست اجرایی اردوغان و بازگرداندن ترکیه به سیستم ترکیبی پارلمانی- ریاست جمهوری دارند.

این در حالی است که در میان تمام مشکلات، وخامت شرایط اقتصادی جدی‌ترین مخمصه رئیس جمهور ترکیه است چرا که در نتیجه سوءمدیریت گسترده اردوغان، ارزش لیر در برابر دلار، در دهه گذشته، حدود ۷۵ درصد کاهش یافته است و در حال حاضر، چشم‌انداز کلی اقتصاد برای اغلب مردم ترکیه تاریک است تا آنجا که نرخ تورم به ۲۰ درصد و نرخ بیکاری به ۱۴ درصد رسیده و شکاف طبقاتی افزایش یافته است.

فارین پالیسی می‌نویسد: در واکنش به سقوط لیر، تعدادی از بانک‌های بزرگ ترکیه خدمات آنلاین خود را متوقف کردند و مردم برای تظاهرات در بخش‌هایی از آنکارا و استانبول به خیابان‌ها آمدند که حاکی از به راه افتادن اعتراضات گسترده‌تر است.

همزمان با وخامت اوضاع اقتصادی و تبعات آن بر محبوبیت اردوغان، یکی از اقدامات اخیر وی برای تقویت پشتوانه سیاسی‌اش، تلاش برای بهبود روابط ترکیه با همسایگان است که البته، دستاورد چشمگیری ندارد چرا که مثلاً برغم برخی پیشرفت‌ها در زمینه بهبود روابط ترکیه با امارات و عربستان سعودی، هنوز ارتباط عمیقی بین دولت آنکارا و دو کشور مهم حوزه خلیج فارس ایجاد نشده است.

ترکیه همچنین (برغم ژست حمایت از فلسطین) به دنبال بهبود روابط با رژیم صهیونیستی هم بوده است، اما اعتماد سازی میان طرفین صورت نگرفته و اقداماتی مانند بازداشت دو گردشگر صهیونیست در ترکیه به ظن جاسوسی هم از همین جا ناشی می‌شود.

یکی از اقدامات اردوغان برای تقویت جایگاه سیاسی اش، تلاش بی نتیجه برای بهبود رابطه با همسایگان است

بهبود روابط ترکیه با مصر هم یکی دیگر از اهداف اردوغان بود که ناکام ماند. در بهار و تابستان سال جاری، رسانه‌ها و حامیان دولت ترکیه در راستای بهبود روابط با مصر تلاش کردند با این فرض که مصری‌ها از این فرصت استفاده خواهند کرد و بهبود روابط با قاهره فشاری بر یونان، قبرس و رژیم صهیونیستی خواهد بود. اما غافل از آنکه رئیس جمهور مصر اهمیت ویژه‌ای برای روابطش با یونان و قبرس قائل است چرا که این کشور‌ها به تامین منافع قاهره در شورا‌های اتحادیه اروپا کمک می‌کنند.

درباره اتحادیه اروپا هم باید گفت، اگر تلاش‌های «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان نبود، اروپایی‌ها بنا به دلایل مختلف، از جمله عملیات نظامی ترکیه در سوریه، اکتشاف گاز در نزدیکی قبرس و تهدید به اخراج مهاجران و هدایت آن‌ها به سمت یونان، تحریم‌های سنگینی را علیه ترکیه اعمال می‌کردند.

فارین پالیسی در بخش پایانی این تحلیل می‌نویسد: برغم دیدار روسای جمهور ترکیه و آمریکا در حاشیه نشست جی ۲۰ در ماه اکتبر، پیشرفت چشمگیری در روابط آنکارا-واشنگتن ایجاد نشده است. مساله خرید و استقرار سامانه دفاع هوایی اس-۴۰۰ روسیه توسط ترکیه، حل‌نشده باقی مانده است؛ طرفین بر سر حمایت آمریکا از یگان‌های مدافع خلق (YPG) در سوریه اختلاف دارند، آنکارا خشمگین است که سه دولت پیشین آمریکا از استرداد «فتح الله گولن» رهبر اپوزیسیون ترکیه خودداری کرده‌اند و دولت بایدن از اجرایی کردن قرارداد فروش ۴۰ فروند جت اف ۱۶ جدید به ترکیه و کیت‌های به‌روزرسانی ۸۰ فروند دیگر سر باز می‌زند.

شکاف بین آنچه دولت آنکارا می‌گوید و واقعیت عینی در حال افزایش است

این در حالی است که سلامت جسمی اردوغان عاملی است که باید به مشکلات سیاست خارجی و چالش‌های اقتصادی ترکیه افزود. به جز سلامت جسمی، مساله مهم این است که نه تنها درباره سلامتی رئیس جمهور بلکه درباره مقوله هایی، چون دموکراسی و شکوفایی اقتصادی، شکاف بین آنچه دولت آنکارا می‌گوید و واقعیت عینی در حال افزایش است.

از سوی دیگر، شمار افرادی که به دلیل انتقاد از دولت آنکارا دستگیر شده‌اند به روشنی نشان می‌دهد که اردوغان و حزب حاکم توسعه و عدالت دیگر نمی‌توانند مردم را نسبت به درستی عملکرد دولت متقاعد کنند. تلاش برای تقویت جایگاه سیاسی به دور باطلی تبدیل شده که در آن مقامات دولتی و مطبوعات همچنان اصرار به ارائه روایتی دارند که با آنچه مردم تجربه می‌کنند هیچ مطابقتی ندارد.

این روند باعث می‌شود اردوغان و حزب متبوعش بیش از پیش زیر سوال بروند و در نتیجه بازداشت‌های بیشتر، سقوط بیشتر جایگاه سیاسی وی و حزب توسعه و عدالت را شاهد هستیم حال آنکه نتایج یک نظر سنجی حاکی از آن است که اردوغان در رقابت ریاست‌جمهوری در برابر شهرداران آنکارا یا استانبول شکست خواهد خورد و حتی رهبر حزب «خوب» هم توانایی شکست او را دارد./مهر