تکریم مقام معلم از شعار تا واقعیت

به گزارش راهبرد معاصر، 12 اردیبهشت را به نام روز معلم می‌شناسیم. چند سالی می‌شود بزرگداشت روز معلم از یک روز به یک هفته ارتقا یافته و به بهانه روز معلم یک هفته معلمان را مورد تکریم قرار می‌دهند. وعده های داده شده به فرهنگیان کشور این سالها به صورت هفتگی درآمده و روی وعده‌های سال‌های گذشته تلمبار شده است. اما سوال اینجاست آیا پس از گذشت بیش از چهار دهه از برگزاری رسمی این مناسبت، تغییری در جایگاه معلم در جامعه ایرانی به وجود آمده است؟!

همه ما می‌دانیم تامین نیروی انسانی ماهر، نیمه ماهر و متخصص در تعلیم وتربیت افراد توسط نیروهای آموزشی صورت می‌گیرد و اگر این نیروها به هر دلیل کم رنگ، بی انگیزه، سرخورده و ناامید شوند باید منتظر شکست‌های پی درپی در توسعه اقتصادی واجتماعی کشور باشیم. در مقابل آموزش و پرورش یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد و گسترش توسعه در ابعاد مختلف آن است. هر جامعه‌ای که در آموزش و پرورش سرمایه‌گذاری کند، راه توسعه را به آسانی پیموده و حتی این راه را نیز کوتاه و کم مخاطره طی کرده است.

در کشور ما بارها از اهمیت آموزش و پرورش سخن گفته می‌شود، لیکن در عمل کمتر به این مهم توجه شده و گاهی نیز مورد غفلت قرار می‌گیرد. معلمان به عنوان کلیدی‌ترین عناصر آموزش و پرورش، کمترین توجه در سیاستگذاری ها معطوف به آنان بوده است. همین مسئله باعث می شود، در صورت عدم توجه به معلمان نمی‌توان انتظار تحول رو به رشد در زمینه تعلیم و تربیت نسل آینده داشت.

هفته معلم بهانه ای شد تا به مرور مشکلات معلمان بپردازیم:

1.  کمبود نیروی انسانی و معلم یکی از مسائل عمده در آموزش و پرورش کشور است و هر سال این مسئله حادتر می‌شود. اولویت مدیریت منابع انسانی، برنامه ریزی نیروی انسانی است. از این منظر ضرورت دارد، مدیران آموزش و پرورش در این رابطه دقت نظر بیشتری داشته باشند. استفاده از مدیران و کارشناسان تخصصی و حرفه‌ای و نیز تمرکز بر قوت گرفتن ظرفیت دانشگاه فرهنگیان از جمله راهکارهایی است که می تواند به تامین نیروی انسانی کمک شایانی داشته باشد. در اینباره آموزش و پرورش در سند تحول بنیادین، آموزش تخصصی و حرفه‌ای در دانشگاه فرهنگیان را تکلیف کرده است. عوامل دیگری همچون ساماندهی نامناسب نیروی انسانی در آموزش و پرورش، عدم تناسب نسبت نیروی اداری و پشتیبانی به نیروی آموزشی و فقدان تمرکز در استفاده از تربیت معلم چندمهارتی از دیگر مسائلی است که کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش را بحرانی کرده است.

2. معلمان در ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی کشور بسیار موثرند و به همین دلیل توجه به آموزش و پرورش باید از اولویت‌های اصلی دولت باشد. قطعا اگر بخواهیم آینده کشور و توسعه آن تضمین شود باید به مساله آموزش و معیشت معلمان نگاه ویژه داشت به‌گونه‌ای که یک معلم نباید دغدغه مالی داشته باشد. این در حالی است که بسیاری از معلمان به مشاغل دیگری روی آورده اند. موضوعی که باعث کاهش کارایی این افراد در تمرکز آموزشی و تربیتی خواهد شد. تمایل معلمان به تدریس خصوص باعث  شده در برخی موارد شاهد فروش سوالات امتحانی باشیم که از جمله آسیب های حوزه تدریس معلمان است.

اجرای قانون رتبه بندی معلمان و لحاظ امتیازات ویژه آن برای معلمین سالها از سوی مسئولان شعار داده می‌شد تا اینکه بالاخره که بالاخره پس از سالها آیین نامه اجرایی رتبه‌بندی معلمان با تکیه بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به تصویب رسید و تا پایان شهریور قرار است، رتبه‌بندی معلمان اجرایی خواهد شد. اجرایی شدن این اقدام تاثیر به سزایی به بهبود وضعیت آموزش و پرورش در کشور دارد. از طرف دیگر معلمان چشم امید به اجرایی شدن این قانون دارند.

3. در ادامه مشکلات معیشتی باید به کرونا و مشکلات ناشی از آن نیز که در این دو سال بر مشکلات دیگر حوزه آموزش و پرورش افزود هم اشاره کرد. استفاده از فضای مجازی با توجه به هزینه‌های بالا و محدودیت‌های اینترنت در ایران، نه تنها دانش‌آموزان، بلکه معلمان را نیز با مشکلات فراوانی مواجه کرد. "معلم‌ها" از جمله معدود افرادی هستند که در سالهای کرونایی نه تنها خانه نشین نشدند بلکه زحماتشان دو چندان شد. گاهی معلمان تا پاسی از شب درگیر آموزش مجازی‌ هستند.

 تهدید سلامت معلمان به دلیل ساعات طولانی کار با سیستم آموزشی هوشمند، تمسخر شدن توسط دانش آموزان در آموزش مجازی و حذف کاریزمای معلم در سر کلاس مشکلات این قشر در دوران تحصیل مجازی بوده است. معلمان مجبور بودند علاوه بر تحمل استرس و مشقت تدریس آنلاین، درگیر ترغیب و اشتیاق دانش آموزان به تحصیل باشند. بارها شاهد بودیم در فضای مجازی برخی از معلمان برای تدریس مجازی ایده های آموزشی خوبی را پیشنهاد می‌دادند.

4. یکی دیگر از چالش‌های این قشر، انتخاب مدیران است که این سالها دستخوش سیاست شده است. از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که در انتصاب مدیران آموزش و پرورش کمتر مورد توجه قرار گرفته است این است که مدیران این دستگاه چه در سطح ستاد و چه در استان‌ها و مناطق باید از میان شخصیت‌های فرهنگی کارآزموده و مورد پذیرش جامعه معلمان منصوب شوند و نیز برون سپاری انتخاب مدیران به استانداران یا دیگر شخصیت‌ها موجب تضعیف استقلال آموزش‌وپرورش می‌شود و بر روند تعلیم و تربیت خدشه وارد می‌سازد، اصلاح این روند جهت تقویت آموزش و پرورش مورد انتظار فرهنگیان است. چندی پیش هم جامعه فرهنگیان از وزیر آموزش وپرورش و دولت سیزدهم خواستند هرچه سریع‌تر نسبت به برکناری مدیرانی که مشکلات معلمان را دستاویز اهداف سیاسی خود قرار دادند و باعث تشدید مشکلات معلمان شدند، اقدام کنند.

5. یکی دیگر از گلایه‌های فرهنگیان بازنشسته در سال ۱۴۰۰، عدم پرداخت پاداش پایان خدمت‌‌شان بوده است. پیگیری‌های گروه کثیری از فرهنگیان سراسر کشور و همچنین چند مرحله تجمع در تهران هم همچنان بی نتیجه بوده است. ۳۳ هزار فرهنگی بازنشسته چشم انتظار این پاداش هستند. سخنگوی وزارت آموزش و پرورش وعده داده، اعتبار پاداش پایان خدمت ۱۴۰۰ در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ دیده شده است و به محض تخصیص اعتبار، پرداخت می‌شود. سوال اینجاست آیا مبلغ در نظر گرفته شده، ارزش سال‌های گذشته را دارد؟

6. مشکلات معلمان عشایر از دیگر موضوعاتی بوده که کمتر به آن اشاره شده است. پرواضح است داشتن معلم خوب در کیفیت تحصیل دانش آموزان عشایر سهم مهمی را دارد. برخی خبرها حکایت از این دارد بیش از 600 معلم این حوزه سرباز معلم هستند؛ در کنار این تراکم نیروی مجرب و کارآزموده در کلان شهرها باعث شده است مناطق محروم با فقر فرهنگی روبرو شوند، چرا که در بیشتر موارد معلمان عشایر باید هر شش پایه را با هم تدریس کنند. در کنار این موضوع بسیاری از معلمان با مشقت‌های بسیاری برای تدریس رو به رو هستند. این افراد عموماً برای رفت و آمد به محل تدریس خود باید روزانه کیلومترها مسافت را بپیمایند و یا در مناطقی باشند که نیازمند اسکان هستند اما به دلیل نبود زیر ساخت ها اسکان مناسبی ندارند و یا در بعضی از مناطق فاصله شهر و روستا زیاد است. این در حالی است که معلمین عشایر عموماً حق التدریس یا خرید خدماتی هستند و دریافت های بسیار پایینی دارند. تامین زیرساخت برای ایجاد انگیزه در معلمان جهت خدمت در مناطق محروم با تخصیص امتیازات ویژه از جمله مطالبات معلمان عشایری است.

بی شک مسائل و مشکلات این قشر که به بهانه هفته معلم به رشته تحریر درآمده است بیش از این موارد است. حل مشکلات نیازمند نگاه ویژه از سوی مدیران ارشد است. طبیعی است که چنین مشکلاتی با سخنرانی و اعطای القاب خاص به معلمان در آستانه هفته معلم حل نمی‌شود و نیازمند عزمی جدی و نگاهی ملی به این حوزه است.