روابط آمریکا و روسیه و آن چه از دست رفت

به گزارش راهبرد معاصر؛ روزنامه «کامرسانت»، چاپ مسکو در تحلیلی نوشته است: در اواسط سالی که روزهای آخر خود را سپری می‌کند، نخستین نشست کامل رهبران روسیه و آمریکا طی چهار سال گذشته در هلسینکی، پایتخت فنلاند برگزار شد که امید زیادی به آن برای عادی سازی تدریجی روابط بین دو کشور بسته شدن بود، ولی به جای آن، تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه روسیه به شدت افزایش یافت. سپس واشنگتن دیدار دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین که قرار بود در ماه نوامبر در حاشیه نشست سران گروه 20 در بوینس آیرس، پایتخت آرژانتین برگزار شود را لغو کرد. کمی بعد از آن دولت آمریکا به روسیه اولتیماتومی 60 روزه درباره پیمان نابودی موشک‌های دارای برد کوتاه و متوسط داده و مسکو را به نقض آن متهم کرد. دورنمای عادی‌سازی روابط روسیه و آمریکا در سال 2019 حتی به مراتب نامشخص تر از سال جاری است.

سال 2018 تلاش‌ها برای بهبود روابط آمریکا و روسیه که در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما به شدت تیره شده و در سال نخست دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ هم از سر گرفته نشده بود، آغاز شد. در دکترین امنیت ملی آمریکا که در اواخر سال 2017 و در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آن تجدیدنظر شده بود، روسیه به عنوان یکی از تهدیدات اصلی برای ایالات متحده نامیده شد و هیچ شانسی برای طرفداران عادی‌سازی روابط دو کشور باقی نگذاشت.

بارزترین نمونه از بین رفتن فرصت‌ها، کاهش جدی مکانیسم همکاری‌های دوجانبه بود که روسای جمهوری دو کشور در حاشیه نشست سران کشورهای ضو سازمان همکاری های اقتصادی آسیاو اقیانوسیه در سنگاپور، در دیداری سرپایی درباره آن توافق کرده بودند.

ماههای نخست سال 2018انرژی منفی همچنان بر روابط روسیه و آمریکا وارد میشد. قضیه مسمومیت اسکریپال و حمله شیمیایی به شهر دومای سوریه که پاسخ به آن حمله هوایی آمریکا و متحدانش به خاک سوریه بود و جان نظامیان روسی را نیز در معرض خطر قرار داد، جنگ تحریم‌ها و اخراج‌های متقابل دیپلمات‌ها، باعث تیرگی هرچه بیشتر روابط شد.

در ماه آوریل سال 2018 به رغم مخالفت‌های گسترده داخلی، نخستین علائم از اینکه دونالد ترامپ همچنان قصد ندارد از وعده انتخاباتی خود درباره عادی سازی روابط با مسکو صرف‌نظر کند، پیدا شد. کاخ سفید تاکید کرد که در اعمال تحریم‌های جدید علیه روسیه عجله نمی‌کند و بسیاری از مسائل بستگی به اقدامات بعدی مسکو دارد.

جان بولتون، مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا به طور غیرمنتظره با آناتولی آنتونوف، سفیر روسیه در واشنگتن دیدار کرده و مذاکراتی را در باره پیمان جدید مربوط به کاهش تسلیحات تهاجمی راهبردی انجام داد.

بعد از آن دونالد ترامپ تماس تلفنی با پوتین برقرار کرده و انتخاب مجدد در سمت ریاست جمهوری روسیه را به وی تبریک گفت. بعد از آن پایتخت‌های دو کشور از امکان نخستین دیدار روسای جمهوری در جریان سفر دونالد ترامپ به اروپا برای شرکت در نشست سران ناتو در بروکسل خبر دادند.

در همین راستا جان بولتون برای فراهم‌سازی این نشست به مسکو سفر کرد و محل برگزاری نشست سران، هلسینکی تعیین شد این دیدار در اواسط ماه جولای برگزار شد. البته در پایان آن، بیانیه مشترکی امضا نشد، ولی روسای جمهوری دو کشور در کنفرانس مطبوعاتی مشترکی تایید کردند که به رغم اختلاف نظرات درباره ایران، سوریه، امنیت راهبردی و طرح خط لوله گاز «جریان شمالی-2»،مواضع مسکو و واشنگتن در برخی مسائل به یکدیگر نزدیک بوده و امکان همکاری دوجانبه وجود دارد.

غیرمنتظره ترین مسئله در این کنفرانس مطبوعاتی، سخنان دونالد ترامپ درباره این بود که وی نسبت به نتیجه گیری سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا درباره دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری سال 2016ایالات متحده ابراز تردید کرد. رئیس جمهوری آمریکا همچنین به برخی پیشنهاد ولادیمیر پوتین برای دستورکار روابط، واکنش مثبت نشان داد.

این نشست آمادگی رهبران دو کشور برای نزدیک کردن مواضع و حل و فصل اختلافات را نشان داد، ولی پس از نشست سران هلسینکی روابط دوجانبه، به ابتکارعمل طرف آمریکایی، بار دیگر به سمت تیرگی بیشتر پیش رفت.

در اواسط ماه اواسط سال 2018 مخالفان عادی سازی روابط با روسیه، خواستار استفاده از ابزار قانون «CAATSA» علیه روسیه شدند که آزمایش بزرگی برای همکاری‌های نظامی-فنی مسکو با شرکای اصلی این کشور در منطقه آسیا و اقیانوسیه، یعنی چین، هند و اندونزی شد.

بعد از آن بار دیگر به نظر می‌رسید که مقامات مسکو و واشنگتن تلاش می‌کنند تا امکان دیگری را برای بهبود اوضاع در روابط دوجانبه پیدا کنند. این شانس می بایست در دومین دیدار کامل سران دو کشور که قرار بود در اواخر ماه نوامبر، در حاشیه نشست سران گروه 20 در بوینس آیرس انجام شود، امتحان می‌شد. ولی این دیدار هم در آخرین لحظات از طرف آمریکا لغو گردید.

در پایان سال 2018 مخالفان عادی‌سازی روابط با مسکو جبهه جدیدی را علیه روسیه باز کردند. بدین ترتیب آمریکا به روسیه 60 روز مهلت داد تا به اجرای تعهدات خویش درقبال پیمان نابودی موشک‌های برد کوتاه و متوسط باز گردد، در غیراین صورت، واشنگتن از این پیمان دوجانبه خارج خواهد شد.

علاوه بر این واشنگتن از متحدان اروپایی خود خواست تا از مشارکت در طرح ساخت خط لوله گاز «جریان شمالی-2» که ساخت آن باید در سال 2019 به پایان برسد، خودداری کنند.

این در شرایطی بود که مقامات واشنگتن به خاطر بروز حادثه درگیری رخ داده بین مرزبانان روسی و سه کشتی ناوگان دریایی اوکراین در خلیج کرچ که مرز دریایی روسیه را نقض کرده بودند، مسکو را به اعمال تحریم‌های جدید علیه روسیه تهدید کرده و متحدان اروپایی خود را نیز به اعمال فشار سیاسی هر چه شدیدتر بر مسکو دعوت کردند.

بدین ترتیب روابط روسیه و آمریکا در حال حاضر حتی نسبت به سطحی که در اواخر سال 2017قرار داشت، به مراتب تیره تر شده است.

به نظر می رسد تلاش برای انجام مذاکرات دوجانبه برای حل و فصل مشکلات یک ارسال علامت اشتباه بود. سال 2018 برای مسکو و واشنگتن، سال از دست رفتن فرصت‌ها و ادامه دلسردی شدید از امکان بهبود روابط دوجانبه بود.