زیاده خواهی ترکیه و آذربایجان در مناقشه زنگزور

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ بازترسیم مرزها با هر هدف و انگیزه‌ای، در هر جغرافیایی از منطقه خط قرمز ایران است. در این میان سریال احیا و احداث کریدوری در مرز ایران و ارمنستان هر سال با سناریو و بهانه ای جدید‌ از سوی برخی دولت‌های منطقه و به ویژه همسایگان مطرح می‌شود که سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به باکو و دیدار با الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان شروع نگارش سناریویی تازه بود.

احداث این کریدور به دلایل بسیاری امکان‌پذیر نخواهد بود، اما چرایی اصرار بر تداوم مناقشه و موضع هریک از بازیگران حاضر در آن می‌تواند به درک اهمیت موضوع و تصمیم‌گیری‌های راهبردی ایران یاری رساند. احداث کریدور زنگزور در عمل دسترسی ایران به قفقاز جنوبی و از آنجا به اروپا و نیز دسترسی ایران به گرجستان و از آنجا به دریای سیاه را قطع خواهد کرد یا دست کم با اما و اگرهای بسیاری مواجه خواهد شد.

درنهایت، پرونده زنگزور در صورت حسن‌نیت طرف‌های درگیر می‌تواند با همراهی آن‌ها در پروژه جایگزین، یعنی کریدور ارس و از داخل خاک ایران باشد تا به نگرانی‌های تهران پاسخ داده شود و اختلاف میان دو همسایه تا حدود زیادی کاهش یابد.

طبق تفاهم نامه منعقد شده در سال 2020 میلادی قرار بود درقبال بازگشایی دالان لاچین، دالان زنگزور برای تسهیل ارتباط آذربایجان با نخجوان باز شود

میرقاسم مؤمنی، کارشناس مسائل قفقاز درباره حواشی مرتبط با مطرح شدن احداث کریدور زنگزور به «راهبرد معاصر» گفت: مباحث مطرح شده از سوی جمهوری آذربایجان در زمینه حق عبور از دالان زنگزور مربوط به تفاهمنامه سال 2020 میلادی در روسیه میان سه دولت ارمنستان، آذربایجان و روسیه در راستای تأیید آتش بس با تأکید بر دو خروجی است؛ نخست، بازگشایی دالان لاچین میان ارمنستان و قره باغ با هدف تردد ارامنه به قره باغ و دوم، تردد آذری ها به نخجوان از مسیر دالان زنگزور.

وی افزود: بعد از امضای این تفاهمنامه آذربایجان قره باغ را تصرف کرد، بنابراین منطقه از کنترل ارمنی ها خارج شد و توافقنامه ناخودآگاه از مرحله عملیاتی فاصله گرفت، زیرا دیگر موضوعی به نام دالان لاچین وجود نداشت؛ بالتبع موضوع بازگشایی دالان زنگزور نیز از نظر حقوقی قابل پیگیری نیست.

 
کارشناس مسائل قفقاز عنوان کرد: طبق تفاهم نامه منعقد شده در سال 2020 میلادی قرار بود درقبال بازگشایی دالان لاچین، دالان زنگزور برای تسهیل ارتباط آذربایجان با نخجوان باز شود، اما بعد از تصرف قره باغ به وسیله آذربایجان موضوع بازگشایی دالان زنگزور از بین رفت.

مؤمنی گفت: آذربایجان و ترکیه به هیچ وجه نمی توانند ارمنستان را برای بازگشایی دالان زنگزور زیر فشار قرار دهند، زیرا موضوعی است که ارمنی ها درباره آن باید تصمیم بگیرند. هیچ کشور خارجی به بهانه دسترسی نداشتن به منطقه ای نمی تواند کشوری را زیر فشار قرار دهد یا مناطقی از خاک کشور دیگر را برای حفظ منافعش تصرف کند.

کارشناس مسائل قفقاز تأکید کرد: تا زمانی که دولت و مجلس ارمنستان نظر مساعدی نسبت به بازگشایی دالان زنگزور نداشته باشند، تلاش ترکیه و آذربایجان برای بازگشایی زنگزور نوعی تجاوز به حاکمیت ارضی ارمنستان تلقی می شود.

وی درباره چرایی تلاش دولت های ترکیه و آذربایجان برای بازگشایی هرچه سریع تر دالان زنگزور گفت: دولت آذربایجان و ترکیه به دلیل منافعشان به شدت مترصد بازگشایی دالان زنگزور هستند. شکست های پی در پی ارمنستان در جنگ با آذربایجان و اختلافات داخلی احزاب ارمنی زمینه ساز سوءاستفاده آذربایجان شده است. آذری ها با اعمال فشارهای سیاسی، امنیتی و نظامی مترصد دریافت امتیازاتی از دولت ارمنستان هستند؛ امتیازاتی که ایروان را در سال های آینده با خطرات بسیاری مواجه می کند.

از منظر حقوق بین الملل مخالفت ایران بجاست، زیرا از نظر تاریخی کشورهای یاد شده بخشی از خاک ایران بودند که متأسفانه با برخی خیانت ها و سهل انگاری ها از خاک کشورمان جدا شدند

مؤمنی افزود: ارمنستان باید مراقب زیاده خواهی های ترکیه و آذربایجان باشد، زیرا در صورت سهل انگاری و در نظر نگرفتن ابعاد این موضوع بعید نیست آذربایجان و ترکیه در ماه های آینده نسبت به سایر شهرها و خاک ارمنستان ادعایی مطرح کنند. در چنین شرایطی راهکار درست، پافشاری و ایستادگی ارمنستان بر حاکمیت بر کل خاک خود به ویژه زنگزور است. خوشبختانه سفیر ایران در ارمنستان به درستی بر این موضوع تأکید کرد که بدون حاکمیت ارمنستان بر دالان زنگزور، هر کاری انجام شود، تلاش برای تغییر مرزهای جغرافیایی است.

وی با تأکید بر موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران گفت: هرگونه تغییر مرزی منافع جمهوری اسلامی ایران را در عرصه های اقتصادی، امنیتی و نظامی تحت تأثیر قرار می دهد؛ به همین دلیل جمهوری اسلامی مخالف تحرکات و زیاده خواهی ترکیه و آذربایجان است؛ ضمن اینکه از منظر حقوق بین الملل مخالفت ایران بجاست، زیرا از نظر تاریخی کشورهای یاد شده جزو 17 شهر قفقاز و بخشی از خاک ایران بودند که متأسفانه با برخی خیانت ها و سهل انگاری ها از خاک کشورمان جدا شدند. ایران نمی تواند نسبت به این موضوع بی تفاوت باشد و اجازه دهد منطقه مرزی مرتبط کننده ما با اروپا و اوراسیا در حاکمیت طرفی قرار بگیرد که با رژیم صهیونیستی همکاری تنگاتنگی دارد.

کارشناس مسائل قفقاز عنوان کرد: حضور آمریکا و ناتو در منطقه قفقاز تهدید بالقوه ای به شمار می رود که منافع ما را تحت الشعاع قرار می دهد. به هر حال سفر پوتین به آذربایجان و ملاقات با علی اف این فرصت را برای آذربایجان ایجاد کرد، به این معنا که آذری ها از فرصت ضعف ارمنستان و وضعیت جنگ اوکراین با برخورداری از حمایت های ترکیه استفاده می کنند تا ساختار امنیتی خود را تقویت و فرصت طلبانه خواسته هایشان را بر ارمنستان به ویژه در موضوع دالان زنگزور تحمیل کنند.

مؤمنی عنوان کرد: آذری ها خواهان آن هستند موضوع زنگزور را بدون حضور و حفظ منافع ایران حل و فصل کنند. آنها به هیچ وجه منافع ایران را در نظر نمی گیرند، ضمن اینکه ممکن است با ارائه پیشنهادهای وسوسه کننده زمینه را برای ورود ایران با ارمنستان در مناقشه های جدیدی باز کنند؛ بنابراین ایران و ارمنستان باید مراقب تحرکات آذربایجان و ترکیه باشند و حتی یک گام از حفظ منافع خود عقب نشینی نکنند.