غرب به دنبال فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» است؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ چند روز پس از آنکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای در انتقاد از ایران به ادعای «همکاری نکردن در زمینه برنامه هسته‌ای» صادر کرد، اعلام شد معاونان وزیران امور خارجه ایران و تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در مذاکرات سوئیس بر سر برنامه هسته‌ای ایران شرکت خواهند کرد. این قطعنامه به وسیله انگلیس، فرانسه، آلمان و آمریکا پیشنهاد شد.
 
دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به وعده‌هایش مبنی بر بازگشت به برجام که دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا سال 2018 میلادی یکجانبه از آن خارج شد و تحریم‌های شدید و گسترده‌ای علیه ایران با عنوان «فشار حداکثری» اعمال کرد، عمل نکرد. وی قصد داشت ایران را به نشستن بر سر میز مذاکره و گفت وگو درباره توافقی جدید با شرایط بهتر برای آمریکا ترغیب کند.
 

افزایش تنش‌های غرب با ایران با اعمال مجدد تحریم‌ها چالش‌های جدید و زیادی در حوزه تحولات بین‌المللی به وجود خواهد آورد که اوج آن در بازه زمانی امضای برجام رخ داد

ایران به سرعت برای فرار از دام محدودیت های هسته ای مندرج در توافق هسته ای، اقدامات دیگری مانند افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده انجام داد، فرآوری آن را تا درجه خلوص شکافت پذیر بالاتر برد و سانتریفیوژهای پیشرفته را برای تسریع تولید نصب کرد تا به خروج آمریکا از برجام پاسخ داده باشد. امروز با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، کشورهای اروپایی در حال شدت بخشیدن به نوع تعامل خود با ایران هستند و انگلیس تهدید کرد از مکانیسم «بازگشت سریع» (مکانیسم ماشه) یا به اصطلاح مکانیسم فعال سازی خودکار تحریم ها استفاده خواهد کرد.
 
سازوکار «مکانیسم ماشه» اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران را که شورای امنیت در قطعنامه‌های قبلی تصویب کرده بود، در صورت «نقض قابل توجه» تعهدات ایران ذیل «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) فراهم می‌کند. هر کشور عضو برجام می‌تواند «مکانیسم ماشه» را فعال کند و تحریم‌های قبلی سازمان ملل متحد به طور خودکار 30 روز پس از ارائه درخواست لازم‌الاجرا می‌شوند، مگر اینکه شورای امنیت به ادامه لغو تحریم‌ها رأی دهد.

با وجود این، افزایش تنش‌های غرب با ایران با اعمال مجدد تحریم‌ها چالش‌های جدید و زیادی در حوزه تحولات بین‌المللی به وجود خواهد آورد که اوج آن در بازه زمانی امضای برجام رخ داد و پیامدهایش بر شرایط بین‌المللی همچنان ادامه دارد، زیرا محدود کردن ایران در حوزه فروش نفت برای غربی‌ها دشوار است؛ آن هم در حالی که در آستانه پایان بسیاری از محدودیت‌های موجود در قطعنامه 2231 قرار داریم.
 
به عنوان نمونه، محدودیت‌های مربوط به فرایند انتقال تسلیحات ایران پایان یافت، همچنان که محدودیت های حاکم بر عملیات انتقال پهپادها و موشک‌های بالستیک پایان یافته است. سال 2025 میلادی نیز دو ماده باقی مانده یعنی، محدودیت در انتقالات مرتبط با برنامه هسته ای و مکانیسم فعال سازی خودکار منقضی خواهند شد.
 
علاوه بر این، تصور اینکه روسیه، چین، هند و کشورهای جنوب جهانی به تحریم‌هایی که غرب خواستار فعال‌سازی مجدد آن‌ها هستند پایبند باشند، سخت است، شاید تجربه غرب از تحریم‌های روسیه بهترین گواه بر کاهش قدرت غرب برای تحمیل تصوراتش بر جهان در مرحله کنونی باشد.
 

ایران همیشه خود را پایبند به توافق هسته‌ای نشان داده است و به نظر نمی‌آید مایل به ادامه افزایش تنش‌ با غرب باشد

با وجود این، نگرانی اصلی در تصمیم برای اجرای مکانیسم ماشه این است که به اعمال مجدد تحریم‌های اروپا علیه ایران منجر شود، زیرا می‌دانیم تأثیر اقتصادی فعال‌سازی مجدد تحریم‌های اروپا بر ایران نسبتاً محدود خواهد بود و شرکت‌ها، بانک‌ها و بیشتر نهادهای ایرانی مشمول تحریم‌های آمریکا هستند. هرچند تحریم‌های یکجانبه بر توانایی شرکت‌های غربی و بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در ایران تأثیر زیادی گذاشته است.
 

نکته دیگر اینکه ایران همیشه خود را پایبند به توافق هسته‌ای نشان داده است و به نظر نمی‌آید مایل به ادامه افزایش تنش‌ با غرب باشد، هرچند هرگونه اقدام علیه خود را بدون پاسخ نمی گذارد. ایران خبر داد، در پاسخ به قطعنامه اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی گروهی از سانتریفیوژهای «جدید و پیشرفته» خود را سوخت رسانی خواهد کرد.
 
بنابراین، با وجود تمام تهدیدهای غرب برای فعال سازی مجدد تحریم‌های سازمان ملل متحد، حفظ برجام و پایبندی به توافق هسته‌ای به یک اندازه به نفع همگان است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا نیز به آن اعتراف کرد.