پویایی جمهوری اسلامی در حوزه سیاست خارجی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ درهم شکستن باور شکست ناپذیری رژیم صهیونیستی و نظام لیبرال، دموکراسی جهان را وارد مناسبات جدیدی کرده است؛ به طوری که بسیاری از اندیشمندان روابط بین الملل معتقدند که جهان در آستانه ورود به عصر جدیدی است که مناسبات و قواعد حاکم بر آن با مناسبات کنونی بسیار متفاوت خواهد بود. در هندسه جدید قدرت کشورهایی می توانند به نقش آفرینی و کنشگری فعال بپردازند که بتوانند از تمامی ظرفیت های همکاری و همگرایی جهانی بهره برداری نمایند.

توسعه روابط با روسیه و امضای موافقتنامه راهبردی و نیز توسعه روابط با چین به عنوان دو کشور که حلقه واسط هستند، می‌تواند ظرفیت عظیمی برای جمهوری اسلامی ایران به منظور توسعه و بهبود وضعیت اقتصادی خود محسوب شود

پس از ناکامی غرب در حمایت تام و تمام از اوکراین و شکست کشورهای غربی در حمایت از جنایت‌ها و نسل کشی رژیم فاشیستی صهیونیستی و شکست رژیم در دستیابی به اهداف اعلامی خود، جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ رویکرد هوشمندانه و خردمندانه در حال فعال کردن سیاست خارجی منطقه ای، فرامنطقه ای و جهانی خود است. راهبرد نظام جمهوری اسلامی در این زمینه کاهش وابستگی به کشورهای غربی و افزایش تعامل با جریانات مستقلِ اقتصادی، سیاسی و نظامی در جهان است.

در این حوزه جمهوری اسلامی می‌تواند با بهره‌گیری از همکاری‌ها و همگرایی‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی در سه لایه پیرامونی(منطقه ای)، فرا پیرامونی (فرامنطقه ای)  و جهانی نسبت به توسعه روابط با کشورهای مستقل به منظور افزایش ضریب امنیت ملی و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی خود  اقدام نماید.  

به نظر می‌رسد این اقدام در سه سطح قابل دستیابی باشد:

نخست، همگرایی‌های پیرامونی که ناظر بر توسعه روابط با کشورهای همسایه است.  در حالی که در سال ۲۰۲۳ واردات ۱۵ کشور همسایه ایران ۱ هزار و 719 میلیارد دلار بود، سهم ایران از این واردات بالغ بر 6/1 درصد بوده است. این حجم از واردات کشورهای همسایه ایران نشان دهنده ظرفیت بی‌نظیر و فضای بسیار خوب برای رشد اقتصادی و توسعه مناسبات در حوزه سیاست خارجی است. جمهوری اسلامی ایران با توجه به جایگاه و موقعیت نظامی و ژئوپلیتیک خود می‌تواند با انعقاد موافقتنامه های امنیتی، نظامی و اقتصادی به تکمیل پازل افزایش ضریب امنیتی خود کمک نماید.

دوم، همگرایی و توسعه روابط خارجی با کشورهای فرا پیرامونی (فرامنطقه ای) می بایست مد نظر ‌باشد. یکی از مهمترین ظرفیت‌های توسعه روابط  جمهوری اسلامی با کشورهای فرامنطقه ای، پیمان شانگهای می باشد. حجم تجارت کالایی سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۲2 حدود ۶ هزار میلیارد دلار بوده که ۱۷.۳ درصد تجارت جهانی را در بر می‌گیرد. از این مقدار ۳.۲ هزار میلیارد دلار مربوط به صادرات و ۲.۷ هزار میلیارد دلار مربوط به واردات می‌باشد. حجم تجارت درون گروهی پیمان شانگهای در سال ۲۰۲۲ بین کشورهای عضو ۶۷۸ میلیارد دلار بوده که ۳۹۹ میلیارد دلار سهم واردات و ۲۷۹ میلیارد دلار سهم صادرات بوده است. بنابراین جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با اتخاذ رویکردهای فعالانه تر و هوشمندانه تر در لایه دوم یعنی همگرایی‌های فرامطقه‌ای سهم مهمی از تجارت جهانی را با خود اختصاص داده و از طریق پیمایش شانگهای منافع اقتصادی خود را به لایه های اول و سوم متصل نماید.  

سوم، همگرایی‌های جهانی و بریکس به عنوان یکی از ظرفیت‌های عظیم اقتصادی جهان مطرح است. اعضای بریکس در حال حاضر ۴۰ درصد وسعت سرزمین‌های جهان، ۳۰ درصد جمعیت جهان و ۲۰ درصد تجارت جهان را  به خود اختصاص داده اند. 40 درصد سرزمین های جهان به منزله ظرفیت‌های بالقوه بی‌نظیری در حوزه تولید محصولات کشاورزی، 30 درصد جمعیت جهان به مثابه بازارهای عظیم فروش محصولات و 20 درصد از تجارت جهانی به منزله ظرفیت عظیم مبادلات تجاری جهانی است.

توسعه روابط جمهوری اسلامی با روسیه و امضای موافقتنامه راهبردی با این کشور و نیز توسعه روابط با چین به عنوان دو کشور که حلقه واسط این سه سطح هستند، می‌تواند ظرفیت عظیمی برای جمهوری اسلامی ایران به منظور توسعه و بهبود وضعیت اقتصادی خود محسوب شود. البته این امر مستلزم برنامه ریزی دقیق و راهبردی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی و استفاده حداکثری از مزیتِ موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک خود برای تبدیل شدن به شاهراه اقتصادی جهان است.