برجام، درس عبرت مذاکره شتابزده با آمریکا

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در روزهای اخیر و در بحبوحه برگزاری دو دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در پرونده هسته ای با میانجی‌گری عمان که در مسقط و رُم برگزار شده است، بسیاری از منابع آگاه و البته کارشناسان، از فضای مثبت مذاکرات و روشن بودن چشم اندازهای دستیابی به توافق سخن گفته اند. مذاکراتی که دور سوم آن با آغاز به کارِ فعالیت تیم های کارشناسی و فنی برگزار خواهد شد.

برخی منابع سیاسی نظیر وزیر امور خارجه عمان یا مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در روزهای اخیر گفته‌اند، اگر روند مذاکرات با سرعت و پیشرفت کنونی ادامه یابد، احتمال دارد در روزها و هفته های آتی، شاهد دستیابی به توافق هسته ای تازه میان ایران و آمریکا باشیم. با وجود این، بسیاری نیز هشدار می دهند تمامی ابعاد ماجرا در معادله تعامل هسته ای با واشنگتن باید درنظر گرفته شود و نباید در دام خدعه هایی افتاد که احتمالاً آمریکایی ها برای ایران تعریف کرده اند.

نه ایران بلکه آمریکا طرفی است که اکنون به شدت و با سرعت به دستیابی به توافق نیاز دارد

حامیان این ایده تا حد زیادی چشم به تجربه برجام دارند و معتقدند، هدف اصلی آمریکا از مذاکره با ایران این است نمی تواند با استفاده از اهرم های قدرت سخت، منافعش را به زیان کشورمان به پیش برد. از این رو، به وسیله گفت وگو و دیپلماسی می خواهد به کشورمان ضربه بزند. گرچه اغراق در طرح این قبیل مباحث جایز نیست، ولی با توجه به عملکرد قابل تأمل آمریکایی ها در توافق برجام، در نظر گرفتن هشدارها در این رابطه عقلانی و منطقی است. از این رو، به نظر می آید تیم مذاکره کننده ایرانی در مذاکرات غیرمستقیم با آمریکایی ها بایستی دو نکته را با توجه به تجربیات برجام مد نظر داشته باشند:

نخست، اینکه نه ایران بلکه آمریکا طرفی است که اکنون به شدت و با سرعت به دستیابی به توافق نیاز دارد. دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا با سیلی از ناکامی ها در حوزه سیاست خارجی مواجه و با گذشت سه ماه از حضورش در قدرت نتوانسته است به دستاورد ملموسی در این عرصه دست یابد. وی پیش تر وعده داده بود جنگ اوکراین را 24 ساعته به پایان می رساند، اما با گذشت چندین هفته، به کوچکترین پیشرفتی در این رابطه دست نیافته است.

دولت ترامپ در عین حال در زمینه جنگ های غزه و لبنان نیز نتوانسته است به دستورکار مطلوب خود که آتش‌بس پایدار است نزدیک شود. ترامپ با به راه انداختن جنگ تجاری علیه کشورهای مختلف جهان نیز در عمل آمریکا را در مسیر منزوی‌شدن فزاینده در دنیا قرار داده است.

حال وی دستیابی به توافق با ایران را به مثابه دستاوردی بزرگ برای خود ارزیابی می کند و می تواند مانور گسترده ای با محوریت آن انجام دهد. از این رو، اینکه ایران برای توافق عجله داشته باشد، همانند آنکه نمودهایش را در قالب توافق برجام دیدیم، درست و منطقی نیست. اکنون زمان به نفع ایران در حال سپری شدن است و باید به این نکته آگاه باشیم.

دوم، اینکه در توافق برجام تضمین های معتبری از طرف آمریکایی اخذ نشد. همین موضوع سبب شد ترامپ با یک امضا و فرمان اجرایی، آمریکا را از برجام خارج و سیلی از تحریم ها را علیه ایران برقرار کند. این موضوع تا حد زیادی حقوق و منافع ملی ایران را پایمال کرد و حال بایستی به هر نحو ممکن تضامین معتبری از طرف آمریکایی اخذ شود. اگر چنین اتفاقی رخ ندهد، توافق احتمالی آتی نیز دیر یا زود از هم فروخواهد پاشید و بار دیگر حقوق ملت ایران تضییع می شود.

اینکه ایران برای توافق عجله داشته باشد، همانند آنکه نمودهایش را در قالب توافق برجام دیدیم، درست و منطقی نیست

در عین حال باید توجه کرد، تضامین آمریکا به طور خاص باید با محوریت تأیید و تصویب توافق احتمالی جدید از سوی نهادهای قانونی این کشور همراه باشند؛ کما اینکه حتی اگر ترامپ هم با ایران توافق کند، این نهادها می توانند به راحتی توافق را رد و زمینه را برای بدعهدی های آتی واشنگتن فراهم کنند.

در این میان، جدای از تضامینی که آمریکا می دهد، اینکه اورانیوم غنی شده ایران در داخل خاک کشورمان باقی بماند و همچون تجربه برجام از ایران خارج نشود نیز می تواند تضمین جدی به نفع ایران در مقابله با بدعهدی های واشنگتن باشد؛ موضوعی که هزینه های خروج از برجام را برای طرف آمریکایی به شدت بالا می برد.