چرا جهان باید از اقدامات ترامپ علیه ایران هراسان باشد؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ پرزیدنت دونالد ترامپ در تعهدش به رویکرد «ممکن است صحیح باشد» مصمم است. دولت آمریکا از توافق نامه های بین المللی یونسکو، سازمان جهانی بهداشت، دیوان کیفری بین المللی، توافق نامه آب و هوایی پاریس، پیمان ترانس پاسیفیک و... به صراحت خارج شده است. اکنون تلاش های بی امان کاخ سفید برای تشدید فشار به ایران، نقش حیاتی و تعیین کننده شورای امنیت در سیستم بین الملل را مورد تهدید قرار داده است.

اقدامات زیان بار دولت ترامپ در اصرار بر این که کروناویروس را ویروس ووهان بنامد ؛ در میانه بزرگترین تهدیدات قرن بیست و یکم توانایی کارکرد شورای امنیت را محدود کرده است. در حال حاضر همانطور که از سوی برایان هوک نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در مورد مسائل ایران در بنیاد هریتیج مطرح شد، دولت ترامپ درصدد است تا تحریم های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند. چنین اقدامی به لطف کمپین در حال شکست دولت ترامپ، می تواند توانایی شورای امنیت سازمان ملل را تضعیف کند.

هدف اصلی مایک پمپئو، فروپاشی یا تسلیم حکومت ایران است. با توجه به شکست دو سال کمپین فشار حداکثری، مایک پمپئو درصدد است تا برای بازگشت تحریم ها علیه ایران از موضوع انقضای تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل استفاده کند. چنین اقدامی نه تنها زمینه فروپاشی توافق هسته ای را فراهم می سازد بلکه احیای توافق هسته ای توسط دولت جو بایدن را با پیچیدگی بیشتری همراه خواهد کرد.

قمار پمپئو نه تنها در چارچوب تنش زایی با ایران خطرات و تهدیدات زیادی را ایجاد می کند، بلکه این اقدام نمایانگر تهاجم بی سابقه به شورای امنیت سازمان ملل محسوب می شود. ایالات متحده آمریکا بر خلاف اراده و خواست سایر اعضای دائمی از فرایند شورای امنیت سازمان ملل بهره برداری می کند و این می تواند نظم جهانی غالب را که از زمان جنگ جهانی دوم وجود داشته است مورد تهدید قرار دهد.

تنش زایی خطرناک کاخ سفید علیه ایران

گزاره مایک پمپئو در مورد توسل به مکانیزم ماشه برای بازگرداندن تحریم های سازمان ملل علیه ایران هم به ایالات متحده آمریکا و هم به نظام بین الملل آسیب خواهد رساند. وی برای تحصیل این هدف بر این که ایالات متحده آمریکا هنوز « عضو مشارکت کننده» قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل ( تایید کننده برجام) است، استناد می کند. این در حالی است که دولت ترامپ در سال 2018م  ایالات متحده آمریکا را از توافق هسته ای خارج کرده است.

«مکانیزم ماشه» مبتنی بر قطعنامه 2231  شورای امنیت سازمان ملل (تایید کننده برجام) به مشارکت کنندگان برجام این قدرت را می دهد در صورت نقش تعهدات برجام توسط ایران، تمامی تحریم های گذشته سازمان ملل علیه این کشور را بازگرداند. مایک پمپئو درصدد طراحی این مکانیزم خارج از توافق هسته ای می باشد این در حالی است که سه کشور اروپایی خواهان حفظ توافق هسته ای هستند. اتحادیه اروپا و روسیه در گذشته تصریح کردند که آن ها استدلال ایالات متحده به عنوان عضو مشارکت کننده قطعنامه 2231 شورای امنیت را نمی پذیرند  و به تبع آن این اقدام نمی تواند زمینه بازگشت تحریم ها بر اساس اصل مکانیزم ماشه را فراهم کند. تلاش دولت ترامپ برای بازگشت تحریم های سازمان ملل علیه ایران می تواند منجر به ایجاد شکاف در اتحاد فراآتلانتیک شود.

مکانیزم ماشه مورد مذاکره توسط دولت اوباما یک دستاورد دیپلماتیک قابل ملاحظه ای بود که به ایالات متحده آمریکا این اجازه را می داد تا به آسانی در صورت تخلف تعهدات برجامی ایران، تمامی تحریم های سازمان ملل را علیه این کشور بازگرداند. در میانه هیاهو و سو استفاده از این مکانیزم، این امر می تواند به ایران یک استدلال قوی دهد که دیگر در آینده بر اقدام مشابه ای توافق نکند و این منجر خواهد شد تا ابزار قدرت و نفوذ ایالات متحده آمریکا تضعیف شود.

اگر مایک پمپئو موفق شود بر اساس مکانیزم ماشه تمام تحریم های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند در کوتاه مدت و بلند مدت با پیامدهای شدیدی همراه خواهد بود. در واکنش به این رویداد، احتمالا ایران از توافق هسته ای خارج می شود و به صورت قابل ملاحظه ای برنامه هسته ای خود را افزایش خواهد داد. این اقدام چانه زنی هسته ای از جمله افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده، سطح غنی سازی و تعداد و نوع سانتریفیوژ را تقویت خواهد کرد. توافق هسته ای مدت زمان گریز هسته ای را به یک سال افزایش داده بود اما در حال حاضر با لغو پای بندی جنبه هایی از تعهدات برجامی ایران در واکنش به خروج آمریکا از توافق هسته ای به شش ماه رسیده است.

بازگشت تحریم های سازمان ملل علیه ایران می تواند با پیامدهای جهانی بیشتری همراه باشد. دولت ترامپ درصدد تضعیف هنجارهای چندجانبه گرایی است که مدتها رفتار جهانی را تعدیل کرده است. اما تضعیف شورای امنیت به صورت خطرناک نظم بین المللی را تغییر خواهد داد.

تضعیف سازمان ملل

شورای امنیت سازمان ملل متحد به عنوان مهم ترین نهادچندجانبه مسئولیت حکمرانی جهانی و تنظیم قوانین همکاری جویانه را بر عهده دارد. شورای امنیت پس از دو جنگ جهانی فاجعه بار ایجاد شد. ساختار قانونی شورای امنیت برای کمک به حفظ صلح بین قدرت های بزرگ (برای بیش از 75 سال) ، به قدرت های بزرگ جهانی حق وتو اعطا کرده است. هدف اصلی شورای امنیت جلوگیری از کاربرد زور توسط کشورهای عضو سازمان ملل می باشد. این شورا متکی به تصمیم گیری اجماع بین پنج عضو دائمی است و قدرت مندترین کشورها در جهان دائما در حال گفتگو بر سر مسائل امنیتی هستند. تایید شورا برای شروع جنگ ها لازم و قطعنامه های تصویب شده شورای امنیت برای تمامی اعضای سازمان ملل متحد الزام آور است.

چشم انداز قطعنامه تنبیهی شورای امنیت ( بازگشت تحریم های سازمان ملل علیه ایران) که بر خلاف خواست و اراده سایر اعضای شورا به اجرا در آید می تواند نشانگر یک نقطه عطف برای نظم جهانی فعلی باشد. این رویداد باعث خواهد شد تا بسیاری از کشورها اعتبار این نهاد را به چالش بکشند و به تجارت با ایران ادامه دهند. ایالات متحده آمریکا با این اقدام اعتبار شورای امنیت سازمان ملل متحد را تضعیف و نظم اقتصادی و سیاسی پساجنگ جهانی دوم را در یک وضعیت خطرناکی قرار خواهد داد. البته این سیاست می تواند در راستای راهبرد « آمریکای اول» دولت ترامپ مطرح باشد اما می تواند زمینه تغییر و جابه جایی هنجارهای همکاری جهانی به قانون جنگل را فراهم سازد.

سوءکارکرد شورای امنیت سازمان ملل حتی چالش های بیشتری را برای حل بحران های مهم جهانی مانند اپیدمی کروناویروس، برنامه تسلیحات اتمی کره شمالی و تغییرات آب و هوایی ایجاد خواهد کرد. در مقابل این اقدام می تواند رقابت قدرت های بزرگ را افزایش و جهان را از نهادی موثر و قدرتمند برای رفع اختلافات محروم کند.

چند جانبه گرایی باید محافظت شود

دولت ترامپ از قدرت بی نظیر ایالات متحده آمریکا ابراز شگفتی می کند اما قدرت را به جای نفوذ اشتباه گرفته است. غرور ترامپ و مقامات ارشد وی در دستیابی به اهدافی که به نهادهای چندجانبه آسیب می رساند در تامین صلح و ثبات جهانی نقش مهم و تعیین کننده ای را ایفا می کند. ایران به واسطه مشکلات اقتصادی، قادر نخواهد بود مقادیر زیادی تسلیحات از روسیه و چین خریداری کند و این امر هیچ گونه تغییری در موازنه قوای نظامی منطقه ایجاد نخواهد کرد. اما عناد و دشمنی گسترده دولت ترامپ علیه چندجانبه گرایی باعث خواهد شد که آمریکا را به یک کشور غارتگر تبدیل کند و این نشانگر ورود به یک نظم جهانی خطرناک تر می باشد. کنگره و متحدین سنتی آمریکا در اروپا نباید اقدامات بی ثبات کننده ترامپ را با سقوط در طعمه افزایش فشار علیه ایران تشویق کنند.