به گزارش راهبرد معاصر؛ در دسامبر سال 2017 ترکیه و روسیه موافقتنامه خرید 2 سامانه دفاعی اس 400 را امضا کردند. بر طبق این توافق، اولین سامانه اواخر سال 2019 وارد ترکیه شده و کنترل آن در اختیار پرسنل این کشور قرار خواهد گرفت. آنکار این تصمیم را زمانی گرفت که در سال 2015 ناتو بخشی از سامانههای دفاعی پاتریوت خود را از این کشور خارج کرد.
اما همزمان با نزدیک شدن به زمان اجرای قرارداد مذکور، واکنشهای ایالات متحده نسبت به این مساله شدیدتر شده است. در همین راستا سخنگوی وزارت دفاع این کشور اعلام کرد اگر ترکیه سامانه اس 400 را از روسها بخرد، از موشکهای پاتریوت و جنگندههای اف 35 محروم خواهد شد.
سامانه پدافدهوایی اس 400 چه ویژگیهایی دارد؟
طراحی سامانه مذکور که در روسیه با نام «Triumf» یا پیروزی شناخته میشود، از اواخر سال 1990 توسط مرکز الماس طراحی و 9 سال بعد توسط نیروی هوایی این کشور رونمایی شد. اس 400 در واقع نمونه پیشرفتهتر سامانه اس 300 است.
این سامانه پدافندی 3 نوع موشک دارد که هرکدام از این موشک ها مجهز به ویژگی‌های خاصی برای منهدم کردن اهداف متفاوت هستند. اس 400 با توان شلیک همزمان 72 موشک و نابودی اهداف تاکتیکی و بالستیکی از پنج تا 60 کیلومتر فاصله و 2 تا 27 کیلومتر ارتفاع، از پیشرفتهترین سامانههای دفاعی در جهان شناخته میشود که توان نابودسازی اهداف آیرودینامیکی را در فاصله 3 تا 250 کیلومتری با ارتفاع از 100 متر تا 27 کیلومتر را دارد.
نکته قابل توجه دیگر این است که سامانه متحرک زمین به هوا در طول هشت دقیقه از حرکت به حالت استقرار و آماده باش شلیک میرسد و برای نابودی انواع اهداف هوایی دشمن مانند هواپیماهای پارازیت انداز، شناسایی و جاسوسی، راهبردی، بمب افکن و جنگندههای شکاری، موشکهای بالستیک تاکتیکی و تاکتیکی-عملیاتی، موشکهای بالستیک میان برد، اهداف هوایی مافوق صوت و دیگر جنگ افزارهای پیشرفته استفاده میشود.
اس 400 قادر به شناسایی همزمان 100 هدف و درگیر شدن با 12 هدف به طور همزمان در محدوده 400 تا 600 کیلومتری شامل انواع اهداف پرنده است.
با توجه به این قابلیتها، سامانه مذکور بسیار قدرتمندتر از موشکهای پاتریوت است که در حال حاضر مبنای پدافندهوایی اعضای ناتو را تشکیل میدهد.
علت مخالفت ایالات متحده با تجهیز ترکیه به اس 400 چیست؟
ترکیه در میان 29 عضو ناتو، پس از آمریکا رتبه دومین ارتش قدرتمند را در اختیار دارد. این کشور که دروازه ورود ناتو به خاورمیانه به حساب میآید در استراتژیهای منطقهای ایالات متحده اهمیت زیادی دارد. از این رو تجهیز یک کشور عضو ناتو به سلاح روسی، نشان دهنده موفقیت مسکو در نفوذ به بزرگترین و مهمترین پیمان نظامی-دفاعی غرب به شمار میرود. لذا دلیل حساسیت ویژه واشنگتن به تصمیم آنکارا در این مساله، به تقابل تداوم یافته دنیای شرق و غرب برمیگردد که کماکان در دنیای پس از جنگ سرد ادامه یافته است.
از سویی با توجه به قابلیتها و تواناییهای اس 400، این سامانه تهدید مستقیمی برای جنگندههای آمریکا در منطقه است. اگرچه طبق طبق قرارداد میان ترکیه و روسیه، قرار است نظامیان ترک کار هدایت این سامانهها را در اختیار بگیرند اما لزوم آموزش و همکاری آنها در این موضوع، خطر افشای اطلاعات نظامی و فنی یک عضو ناتو برای روسها را محتمل میسازد.
به ویژه آنکه آنکارا و واشنگتن قرارداد 11 میلیارد دلاری برای 100 فروند جنگنده اف35 امضا کردهاند که تحویل آنها در شرایط همکاری نظامی ترکیه با روسیه، نگرانیهایی درباره آشکار شدن اسرار مهمترین و پیشرفتهترین جنگنده آمریکا را ایجاد کرده است. جنگنده اف 35، جدیدترین سلاح تولید شده توسط ایالات متحده است که به دلیل ناتوانی رادارها در تشخیص آن، جنگنده شبح نام گرفته است. از امتیازات اف 35، مجهز بودن به دستگاههای ارتباطی و تکنولوژیهای پیشرفتهای است که میتواند همواره ارتباط خود با مرکز فرماندهی را حفظ کند. همچنین خلبان این جنگنده میتواند جنگنده دشمن را تعقیب و رادارهای آن را از کار بیندازد و حملاتش را خنثی کند.
در حال حاضر این هواپیمای جنگی قادر است با موشکهای روسیه مقابله کند اما در صورت حضور نظامیان روسی در ترکیه، احتمال دارد قابلیتهای اف 35 برای رقیب آمریکا فاش شود که این یک فاجعه نظامی و البته اقتصادی برای این کشور خواهد بود.
دلیل دیگر مخالفت واشنگتن، در عدم برابری توانایی های اس 400 با سامانه دفاعی پاتریوت خلاصه میشود. پس از تصمیم آلمان و آمریکا برای خروج موشکهای پاتریوت، مقامات آنکارا تصمیم گرفتند آسمان کشور خود را به قویترین پدافند هوایی دنیا از طریق روسیه تجهیز کنند. براین اساس با توجه به اینکه موشکهای اس 400 میتوانند در ارتفاع بسیار بالاتری نسبت به موشکهای پاتریوت با دشمن مبارزه کنند، برخورداری ترکیه از این توانمندی به معنای برهم خوردن توازن قوا در بین اعضای ناتو است. از بین رفتن موازنه قوا در داخل یک پیمان نظامی، اولین گام در جهت نابودی و یا گسست میان اعضای آن خواهد بود و این هدف غایی مسکو از زمان شکلگیری ناتو تا به امروز بوده است. به ویژه آنکه از زمان فروپاشی شوروی، رهبران ناتو با تغییر برنامه این سازمان تلاش دارند به اشکال مختلف در بین کشورهای استقلال یافته از شوروی نفوذ یابند و مانع از پیوستن یا همگرایی دفاعی-نظامی دوباره آنها با مسکو شوند.
دلیل دیگر مساله احتمال حرکت دومینووار دوستان خاورمیانهای آمریکا برای قرار گرفتن در صف خرید اس400 است. پس از آشکار شدن ناکارآمدی سامانه موشکی پاتریوت عربستان در مواجه به موشکهای انصارالله یمن، اخباری مبنی بر تمایل سعودیها برای خرید اس 400 منتشر شده است. همچنین تجهیز جمهوری اسلامی ایران به اس 300 میتواند کشورهای این حوزه را به سمت افزایش توانمندیهای بازدارندگی سوق دهد که بدون شک اس 400 انتخاب آنها خواهد بود.
براین اساس ورود روسیه به بازار سنتی تجهیزات نظامی آمریکا از یک سو و تجهیز متحدان این کشور به سامانه دفاعی که آمریکاییها اطلاعاتی از جزئیات آن ندارند، یک تهدید قابل توجه برای واشنگتن و رهبران این کشور به شمار میرود.
علاوه براین، این مساله به معنای پذیرش عقبماندگی صنایع نظامی ایالات متحده در حوزه پدافند هوایی را در مقابل روسیه است و این موفقیتی بزرگ برای دومین صادر کننده سلاح در جهان محسوب میشود.
چرا ترکیه به دنبال خرید اس 400 روسی است؟
مولود چاووش اوغلو، وزیرخارجه ترکیه سال گذشته در مصاحبهای اعلام کرد: «آنکارا در 10 سال گذشته تلاش کرد تا سامانه دفاعی پاتریوت را از ایالات متحده خریداری کند اما موفق نشد. این در حالی است که ترکیه به این سامانه نیاز مبرم دارد و پس از بی پاسخ گذاشتن درخواست ما در یک سال گذشته، ما پیشنهاد روسیه را پذیرفتیم.»
به نظر میرسد بیتوجهی آمریکا به درخواست ترکیه مربوط به زمانی بود که این کشور به شدت از سمت مرزهای جنوبی خود و نظامیان کرد سوری احساس خطر میکرد؛ همان زمانی که واشنگتن در راستای اجرای راهبرد نظامی خود به کردهای سوریه به چشم پیاده نظام نگاه میکرد و تلاش داشت آنها را تقویت کند.
در همان دوران آمریکا و آلمان سامانههای پاتریوت خود را از پایگاه اینجرلیک بیرون بردند و به نوعی بیش از گذشته ترکیه را آسیبپذیر کردند. این در حالی است که مساله پ.ک.ک و تحرکات کردهای سوریه مهمترین تهدید امنیتی ترکیه به شمار میرود ولی شواهد گویای آن است که این مساله از سوی متحد نظامی این کشور یعنی، آمریکا جدی تلقی نمیشود.
در ادامه این مساله، اختلاف واشنگتن و آنکارا بر سر استرداد فتح الله گولن و واکنش اروپاییها به کودتای نظامیان علیه دولت اردوغان و اقدامات او در برکناری مخالفانش از صحنه سیاسی، بر بدبینی ترکیه نسبت به همپیمانان نظامیاش افزود. در همین زمان جهتگیری دولت اردوغان تغییر کرد و با توجه به مسدودتر شدن راه عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، رهبران این کشور درصدد یافتن آلترناتیوی در دنیای سیاست برآمدند. روسیه بهترین برای ترکیه در این شرایط بود.
این کشور میتوانست نیاز دفاعی آنکارا را پاسخ دهد و با همکاریهایی که در آستانه شروع شده بود، امکان تعدیل و رفع خطرات احتمالی مناطق کردنشین سوریه نیز وجود داشت. از سویی روسیه رقیب سیاسی - نظامی ایالات متحده بود و این موضوع میتوانست کارت بازی خوبی برای اردوغان در مقابل ترامپ باشد.
براین اساس قراردادی به مبلغ 2.5 میلیارد دلار بین روسیه و ترکیه برای خرید سامانه اس 400 به امضا رسید. با تجهیز ترکیه به این سامانه، تمام آسمان این کشور تحت پوشش قرار خواهد گرفت.
نتیجه‌گیری
اگرچه ترکیه اعلام کرده است اجرای این قرارداد قطعی است اما با توجه به عضویت این کشور در ناتو و موقعیت استراتژیک آن در نقشه ناتو برای دسترسی به خاورمیانه، احتمال دارد آمریکا با ارائه پیشنهادهایی نظر اردوغان را تغییر دهد. زیرا سیاست ترکیه در چند سال گذشته در برخورد با شبهنظامیان پ.ک.ک در کوههای قندیل، شمال عراق و شمال سوریه این کشور را نیازمند جنگندههای به مراتب پیشرفتهتر با اثر تخریبی بیشتر کرده است. از این‌رو قرارداد جنگندههای اف35 در وضعیت کنونی و با توجه به ورود سوریه به مرحله پایانی جنگ و کاهش تهدیدات از سمت مرزهای مشترک در اولویت استراتژی دفاعی ترکیه باشد.