به گزارش راهبرد معاصر؛ بر اساس بند ۳۷ توافق اتمی موسوم به برجام، ساز و کار حل اختلاف که «مکانیسم ماشه» نیز خوانده شده به طور خودکار می‌تواند در نهایت تمام تحریم‌های بین‌المللی گذشته ایران را بار دیگر فعال کند.
اگر هر یک از سه کشور اروپایی امضا کننده توافق اتمی (انگلیس، آلمان و فرانسه) به این نتیجه برسند که ایران این توافق را نقض کرده می‌توانند روند بررسی اختلاف را به جریان بیندازند که ظرف مدتی کمتر از ۶۵ روز این مسئله به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد و این نهاد ممکن است از سرگیری سریع تحریم‌ها علیه ایران را تصویب کند.
حال و با تشدید تنش ها میان تهران و واشنگتن و کاهش تعهدات برجامی کشورمان، فرانسوی ها از احتمال کلید زدن مکانیسم ماشه خبر داده اند. ژان ایو لودریان وزیر امور خارجه فرانسه ضمن اشاره به کاهش تعهدات برجامی ایران که هر دو ماه یکبار انجام می شود، گفت که فرانسه در حال بررسی کلید زدن سازوکار حل اختلاف در برجام موسوم به مکانیسم ماشه است.
وزیر خارجه فرانسه در عین حال افزود که در تلاش است تا آمریکا را به کاهش فشارها علیه ایران ترغیب کند.
لودریان در حالی این تهدید را مطرح می‌کند، که ایران تا یک سال پس از خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام همچنان به همه تعهدات خود در این توافق پایبند و منتظر اقدامی از سوی طرف‌های اروپایی آن بود که بهره‌مندی‌های اقتصادی تهران را تضمین کند.
با خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت‌ماه سال گذشته، چشم‌ها به سمت اتحادیه اروپا به خصوص سه کشور اروپایی حاضر در توافق هسته‌ای (تروئیکای آلمان، انگلیس و فرانسه) دوخته شد تا بلکه راهی برای نجات توافق بیابند. در این مدت بارها شاهد اتخاذ راهکارها و سازوکارهایی از جانب اتحادیه اروپا بوده‌ایم که هیچ یک حاصلی دربر نداشت.
به عنوان نمونه «سازوکار ویژه مالی» (SPV) که قرار بود تا اواسط آبان ماه پارسال و همزمان با دور دوم تحریم های آمریکا وارد فاز اجرایی شود، پس از چند ماه تاخیر سرانجام جای خود را به «اینستکس» (INSTEX) داد؛ سازوکاری که برای نخستین بار یازدهم بهمن ماه سال گذشته در بیانیه سه کشور عضو اتحادیه اروپا طی نشستی که در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شده بود، انعکاس یافت، اما هنوز وارد فاز اجرایی نشده است.
تهران نیز در مقابل، ناگزیر اقداماتی کاهنده بر پایه برخی بندهای مندرج در برجام انجام داده است. 18 آبان‌ماه «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی در نشستی خبری در محل تاسیسات غنی‌سازی شهید «مسعود علیمحمدی» (فردو) به تشریح آخرین اقدامات انجام شده در راستای اجرای گام چهارم کاهش تعهدات برجامی پرداخت.
وی با بیان اینکه گام چهارم بنا به دستور رئیس جمهور برداشته شد که به ۱۰۴۴ سانتریفیوژ سایت فردو گاز تزریق شود، اظهار کرد: به تدریج ظرفیت غنی سازی در فردو طی روزهای آینده افزایش می یابد. با گازدهی سانتریفیوژها در فردو ظرفیت ۸ هزار و ۶۰۰ سویی به ۹ هزار و ۵۰۰ سو می رسد و نسبت به قبل از برجام فاصله زیادی نداریم.
اقدامات کاهنده ایران که در گام‌های اول و دوم، ابتدا از سقف ۳۰۰ کیلوگرم برای ذخایر اورانیوم غنی شده عبور کرد و سپس میزان غنای آن از ۳.۶۷ تعیین شده در برجام به ۴.۵ درصد افزایش یافت، در گام سوم با تحقیق و توسعه در زمینه سانتریفیوژهای جدید همراه بود. گام چهارم اما به تاسیسات فردو کشیده شد؛ تاسیساتی که بر پایه برجام هزار و ۴۴ ماشین سانتریفیوژ برای کارهای تحقیقاتی در تاسیسات هسته‌ای در آن فعالیت داشت، اما به این ماشین‌ها گازدهی انجام نمی‌شد.
انتظاری که از تروئیکای اروپا در پیاده سازی برجام و پر کردن خلأ حاصل از خروج آمریکا و فشارهای کاخ سفید وجود داشت، هنوز برآورده نشده است. به باور ناظران اگر اروپا سازوکارهایی که برای خنثی‌سازی تحریم‌های آمریکا مشخص ساخته، اجرایی می‌کرد، بی‌تردید فضای تحرک و بازیگری از ترامپ گرفته می‌شد. اما اروپایی به جای عمل به تعهدات یازده‌گانه خود برای تضمین بهره‌مندی‌های اقتصادی ایران از برجام، اقدمات ناامیدکننده‌تری انجام دادند.
در همین ارتباط بود که میانه فروردین ماه «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در پیامی توئیتری از موضع‌گیری‌های اروپایی‌ها انتقاد کرد و نوشت: یک سال پس از لغو غیرقانونی برجام توسط آمریکا، اروپا نتوانسته است اراده‌ای سیاسی برای مقابله با تروریسم اقتصادی آمریکا جمع کند. حتی نه از طریق ایجاد یک کانال بانکی برای کمک‌های بشردوستانه. به جای این کار، سه کشور اروپایی با اعمال فشار بر سازمان ملل متحد در مورد قابلیت‌های دفاعی ما مشغول خشنود کردن دونالد ترامپ هستند.
ایران بارها اعلام کرده، اگر سایر طرف‌های باقی‌مانده در برجام تصمیم بگیرند تعهدات خود را مطابق با توافق اجرا کنند، گام‌های کاهش تعهدات برجامی ایران قابل بازگشت خواهد بود.