آیا ایران مجددا درباره برجام مذاکره می کند؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ فرقی نمی کند که چه کسی در ماه نوامبر پیروز خواهد شد؛  اما ایران دوباره برجام را مذاکره نخواهد کرد. انتخابات آینده ریاست جمهوری ایالات متحده در ماه نوامبر احتمالاً مشخص خواهد کرد که آیا توافق هسته ای ایران زنده می ماند یا خیر؟ اگر دونالد ترامپ مجدداً در انتخابات انتخاب شود، ایران به احتمال زیاد از برنامه جامع اقدام مشترک خارج خواهد شد و آموزه هسته ای خود را تغییر داده تا در مذاکره بعدی قدرت چانه زنی بیشتری به دست آورد. اگر جو بایدن، نامزد احتمالی دموکرات انتخاب شود ، ایران و ایالات متحده می توانند به سمت احیای برجام حرکت کنند، البته ایران تمایلی برای گسترش چارچوب توافق هسته ای ندارد.

تهدید فوری برای برجام ، مسئله تمدید تحریم تسلیحاتی می باشد که در ماه اکتبر بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل منقضی می شود. این احتمال وجود دارد که در صورت موفقیت آمریکا در تمدید تحریم تسلیحاتی از طریق پیش نویس قطعنامه جدید یا از طریق مکانیزم ماشه ، ایران به شدت به این مسئله واکنش نشان خواهد داد. در صورت تمدید تحریم تسلیحاتی، تهران تهدید کرده است که از توافق هسته ای و حتی پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (ان پی تی) خارج خواهد شد.

نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریكا هر چه باشد، اتفاق نظر گسترده ای در دولت ایران وجود دارد كه تهران شرایط برجام را مجدد مذاکره نکند؛ زیرا معتقد است پرونده برنامه هسته ای پس از امضای توافق نامه بسته شد و از جمله جنبه های دیگری مانند برنامه موشکی بالستیک کشور و نفوذ منطقه ای نباید اضافه شود. بازگشایی چنین مسائلی می تواند نشانه ضعف ایران باشد.

در تاریخ 10 اوت ، رئیس جمهور ترامپ قول داد در صورت پیروزی مجدد در انتخابات ماه نوامبر در طی 4 هفته به توافق هسته ای جدید دست خواهد یافت. تهران پاسخ داد که اگر ترامپ اشتباهات گذشته خود را جبران کند و تحریم ها را لغو کند ما از مذاکره استقبال خواهیم کرد. با این حساب، ترامپ معتقد است که ایران فقط منتظر نتایج انتخابات ایالات متحده است. وی معتقد است به دلیل وضعیت اقتصادی دشوار، از دیدگاه تهران مهم نیست چه کسی برنده شود. روشن است که این دیدگاه کاملاً اشتباه است، زیرا ایران از مذاکره مبتنی بر چارچوب و شرایط ترامپ طی دو سال گذشته و تحت شدیدترین تحریم های تاریخ خودداری کرده است. ترامپ هیچ درک درستی از روند تصمیم گیری در سیاست خارجی ایران ندارد.

در صورت پیروزی ترامپ، اجماع گسترده ای در تشکیلات ایران وجود دارد تا برای مقابله با سیاست فشار حداکثری، رویکرد مقاومت حداکثری اتخاذ شود. هیچ کس در تهران مشتاق برگزاری مذاکرات درمورد مطالبات غیرواقعی نیست که دولت ترامپ پیشنهاد داده است. مانند تجربه شکست خورده کمپین فشار حداکثری و مذاکرات بی نتیجه ترامپ با کیم جونگ اون. در مقابل ایران احتمالاً برای تقویت جنبه های بازدارندگی برنامه هسته ای خود و افزایش نفوذ خود در خاورمیانه ، آموزه هسته ای خود را تغییر خواهد داد ، زیرا این امر گزینه های بیشتری را در یک رویارویی نظامی احتمالی فراهم می کند.

در صورت انتخاب مجدد ترامپ برای دوره دوم ، احتمالا ایران  به غنی سازی اورانیوم 20 درصد، کاهش همکاری با بازرسان آژانس بین المللی، لغو پروتکل الحاقی، از سر گیری غنی سازی اورانیوم در تاسیسات زیرزمینی فردو به منظور ایجاد زمینه ای برای « مذاکرات متقارن» اقدام می کند. در حالی که ایران از زمان خروج آمریکا، برخی از تعهدات برجامی خود را کاهش داده است.

برخی از تحلیلگران در تهران معتقدند که بازدارندگی برای سیاستگذاران آمریکایی از دو گزینه اصلی تشکیل شده است: یا به ایران اجازه می دهد تا در مسیر خود ادامه دهد و هسته ای شود یا جنگی علیه ایران آغاز کند تا جلوی پیشروی آن را بگیرد. در چنین شرایطی، تحلیلگران بر این باورند که ایالات متحده گزینه سوم «مذاکرات متقارن» را انتخاب می کند که امتیازات قابل توجهی را برای جلوگیری دوباره از پیشرفت هسته ای ایران ارائه می دهد.

اکثر تحلیلگران بر این باورند که احتمال جنگ آمریکا علیه ایران بسیار ضعیف است؛ زیرا درگیری نظامی با ایران حداقل برای یک دهه دیگر آمریکا را در خاورمیانه فرو می برد. علاوه بر این با وجود شبه نظامیان و گروه های نیابتی طرفدار ایران در برخی مناطق، جنگ علیه تهران همچنین متحدان ایالات متحده را درگیر خواهد كرد و عواقب فوق العاده مضر و غیرقابل پیش بینی دارد. از این رو، حتی بیشتر متحدین آمریکا از جنگ با تهران پشتیبانی نمی کنند. در آماده سازی این سناریو، ایران احتمالاً بر تمایل خود برای استفاده از موشک و بستن تنگه هرمز در صورت بروز جنگ تأکید می کند. علاوه بر این ، تهران در حال ساخت یک خط لوله هزار کیلومتری نفت از گوره تا جاسک در خلیج فارس است که به ایران امکان می دهد تا همچنان به صادرات نفت و دور زدن آبراه استراتژیک ادامه دهد. اعلامیه ایران مبنی بر گسترش سایت های موشکی زیرزمینی در مرزهای دریایی جنوبی خلیج فارس و همچنین اجرای رزمایش های نظامی - مانند غرق شدن اخیر یک فروند جنگنده آمریکایی - نیز جزئی از برنامه بازدارندگی آن است.

سیاست گذاران ایرانی معتقدند این جنبه های بازدارندگی، ایالات متحده را ترغیب به مذاكرات متوازن با تهران می كند. با این حال، برخی از حوادث مؤثر در زیرساخت های نظامی و هسته ای ایران - مانند انفجار اخیر در تأسیسات هسته ای نطنز و حادثه ای در سایت نظامی پارچین در نزدیکی پایتخت - حاکی از آن است که اسرائیل و ایالات متحده در حال انجام اقدامات پیشگیرانه برای اخلال در برنامه های ایران هستند.

اگر بایدن انتخاب شود و پیش شرط هایی برای بازگشت به برجام (از جمله برنامه موشکی تهران و مسائل مربوط به نفوذ منطقه ای آن ها) فراهم کند، ایران از برقراری مذاکره امتناع خواهد کرد و به دنبال عملیاتی کردن استراتژی بازدارندگی قدم برمی دارد. با این وجود ، بسیاری از تحلیلگران در ایران معتقدند که با حضور بایدن، او نیز مانند باراک اوباما ، موازنه استراتژی قدرت بین ایران، همسایگان عرب و اسرائیل را دنبال خواهد کرد.

به نظر می رسد تیم سیاست خارجی بایدن خواستار بازگشت به برجام است؛ اگرچه مشاوران متعددی در مورد لزوم توافق نامه بعدی پیرامون موشک های بالستیک و پایان دادن به درگیری های منطقه ای از جمله موارد دیگر صحبت کرده اند. نکته قابل توجه این است که حتی اگر بایدن برنده شود ، وی همچنان یک پنجره کوتاه برای معامله با ایران خواهد داشت. با توجه به اینكه اصولگرایان در ایران مدتهاست كه مخالفت خود با برجام  اعلام كردند ، بایدن نمی تواند نتیجه مطلوب انتخابات ریاست جمهوری ایران را قمار كند. اگر می خواهد توافق نامه را به محض تصدیق احیا کند ، باید سریع عمل کند.